უნდა ასწავლოს თუ არა ეკლესიამ ხალხს: პასუხი მიტროპოლიტ თეოდოსს
მიტროპოლიტმა თეოდოსმა ისაუბრა ჩვენი ეკლესიის დევნის მიზეზებზე და აღნიშნა, რომ ბევრ რამეში ჩვენ თვითონ ვართ დამნაშავე. რა უნდა გავაკეთოთ? შესაძლებელია თუ არა იმ სიტუაციის შეცვლა, რომელშიც ახლა იმყოფება უმე?
ჩერკასისა და კანევის უმე-ის მიტროპოლიტმა თეოდოსმა ცოტა ხნის წინ იქადაგა, რომელმაც მორწმუნეებს შორის საკმაოდ მწვავე დისკუსია გამოიწვია. თავის გამოსვლაში მან ეკლესია შეადარა დედას, რომელიც შვილებმა დაივიწყეს და საკუთარი სახლიდან გააძევეს. ამ შედარებამ ზოგს ,,კუდი აუწვა’’ (რადგან ისინი არქიეპისკოპოსის ნათქვამში საკუთარი თავის კრიტიკას ხედავდნენ), სხვები, პირიქით, ამბობდნენ, რომ „აქ, ბოლოს და ბოლოს, ვიღაცამ მაინც ასახა უკრაინის ეკლესიისა და უკრაინული საზოგადოების ამჟამინდელი მდგომარეობა. ”
ეპისკოპოსმა დაიწყო მნიშვნელოვანი თემით - ეკლესიის პასუხისმგებლობა საზოგადოების წინაშე. მან მორწმუნეებს მოუწოდა დაფიქრდნენ იმაზე, თუ რატომ ემუქრება დღეს უმე-ს ასეთი დევნა და ზეწოლა. მიტროპოლიტმა თავის გამოსვლაში პირდაპირ აღნიშნა, რომ ამ პრობლემების საფუძველი თავად მორწმუნეებშია. მან თქვა: ”ეს არის ჩვენი დიდი დაუდევრობა და ვერავის დავაბრალებთ, რომ გვცემეს, გვდევნიან და გვიკრძალავენ მსახურებას. ჩვენ არ განვავითარეთ სამოქალაქო საზოგადოება“.
აქ კი ეპისკოპოსი სრულიად და უპირობოდ მართალია.
იმიტომ, რომ მართლაც, მართლმადიდებლური ეკლესიისგან განსხვავებით, სხვა კონფესიები (განსაკუთრებით უბკე) აქტიურად იყვნენ და არიან დაკავებულნი უკრაინელების განათლებით. მაგალითად, უნიატებისა და კათოლიკეების მიერ დაარსებული უკრაინის კათოლიკური უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულებმა დიდ წარმატებას მიაღწიეს ჟურნალისტიკის, ბიზნესისა და საჯარო სამსახურის სფეროებში. ეს ადამიანები დღეს გავლენას ახდენენ უკრაინელების გონებასა და მსოფლმხედველობაზე. ამასთანავე, მართლმადიდებელმა ეკლესიამ ხელიდან გაუშვა ეს მომენტი: „ჩვენ ავაშენეთ (ტაძრები) და დღსასწაულები ავღნიშნეთ... დიახ, აშენება და აღნიშვნა საჭირო იყო, მაგრამ ესეც (განათლება) არ უნდა დაგვევიწყებინა“, - ხაზგასმით აღნიშნა მეუფემ.
მან ეკლესიის ამჟამინდელი დევნა შეადარა იმას, თუ როგორ აძევებენ არაკეთილსინდისიერი შვილები საკუთარ დედს სახლიდან, რომელმაც მთელი ცხოვრება მიუძღვნა მათ აღზრდას: „ახლა ჩვენ გამოგვაძევეს ჩვენი სახლიდან, ისევე როგორც არაკეთილსინდისიერი ვაჟი ან ქალიშვილი აძევებს მოხუც დედას სახლიდან, რომლის აშენებაშიც მან მთელი ცხოვრება გალია. ასე იშლება ახლა მოხუცი დედავით გამოდევნილი ჩვენი ხალხის ისტორიული ეკლესია.’’
მაგრამ, იერარქის თქმით, ამაში დამნაშავე ეკლესიის წარმომადგენლები არიან. ჩვენ, როგორც მისმა წევრებმა, ვერ მოვახერხეთ ახალი თაობის სათანადო აღზრდა, ვერ გადავეცით მათ სულიერი ფასეულობები. „ვფიქრობდით, რომ ეს როგორმე მოგვარდებოდა... მაგრამ ასე არ მოხდა. და ეს უნდა ვაღიაროთ“, - აღნიშნა მან.
თუმცა ეპისკოპოსი თეოდოსი არ მოუწოდებს პროტესტისა და აგრესიისკენ. ის ამბობს, რომ ახლა უკვე გვიანია გინება და ყვირილი: „გვიანია. ეს ადრე უნდა გაკეთებულიყო“. ამის ნაცვლად, ის მოუწოდებს ლოცვისკენ და ადარებს დედის ლოცვას დაკარგული შვილებისთვის: „დედა არ გაამართლებს შვილების შეცდომებს, მაგრამ არც გაკიცხავს მათ. მონანიების შემდეგ ის ილოცებს მათთვის. თუ დედა სიყვარულით ილოცებს შვილისთვის, აუცილებლად გამოისყიდის მის ცოდვებს“.
მას ასევე სჯერა, რომ მაშინაც კი, თუ ეკლესიას დევნიან, მღვდლებს სცემენ და აძევებენ, „ეს მაინც ჩვენი ხალხია და ჩვენ პასუხისმგებლები ვართ ღვთის წინაშე“.
ეპისკოპოსმა დაასკვნა, რომ უფალი ადამიანებს ტანჯვითა და განსაცდელებით გადაარჩენს. და თუ ეკლესია გულმოდგინედ ლოცულობს, ხალხი თანდათან გააცნობიერებს თავის შეცდომას და დაუბრუნდება თავის სულიერ ფესვებს: „თუ ჩვენ ვილოცებთ, ხალხი გონს მოეგება და მოვა დედასთან - ისტორიულ ეკლესიასთან“.
და აქ ჩვენ გვსურს, რომ ეპისკოპოსს კი არ შევეკამათოთ, არამედ შევავსოთ მისი სიტყვები საკუთარი პოზიციის გამოხატვით.
ეკლესიის მარადიული მოვალეობაა ხალხის სწავლება და განათლება
დიახ, ეკლესიამ უნდა ილოცოს ხალხისთვის. ლოცვა მისი მთავარი იარაღია. მაგრამ... არა ერთადერთი. იმიტომ, რომ ეკლესია საუკუნეების განმავლობაში თამაშობდა მთავარ როლს საზოგადოების მორალური და სულიერი მითითებების ჩამოყალიბებაში. ეს იყო ხალხის არა მხოლოდ რელიგიური, არამედ კულტურული და საგანმანათლებლო აღზრდისა და განვითარების საფუძველი. ეკლესია ყოველთვის ასწავლიდა და ანათლებდა ყველა პირობებში. წარმართულ საზოგადოებაშიც კი, რომის იმპერატორების დევნის დროს, ეკლესიამ გახსნა სკოლები, ჩაატარა წარმოუდგენლად დიდი კატეხიტიკური სამუშაო და მისცა მსოფლიოს არა მხოლოდ მოწამეებისა და წმინდა ასკეტების, არამედ თეოლოგიის და რწმენის საყრდენებიც. საკმარისია გავიხსენოთ წმიდა დიონისე არეოპაგელი, იუსტინე ფილოსოფოსი, ათანასე დიდი და მრავალი სხვა. ბოლოს და ბოლოს მოციქულები არ ქადაგებდნენ მათთვის ხელსაყრელ საზოგადოებაში.
ამგვარად, პავლე მოციქულმა საკმარისად დაწვრილებით განმარტა, თუ რა წინააღმდეგობებს წააწყდა სახარების ქადაგების დროს: „ბევრჯერ ვიყავი მოგზაურობაში საფრთხის წინაშე მდინარეებზე, მძარცველებისგან, თანატომელებისგან, წარმართებისგან, საფრთხის წინაშე ქალაქში, უდაბნოში, ზღვაზე, ცრუ ძმებში, შრომაში და დაღლილობაში, ხშირად სიფხიზლეში, შიმშილსა და წყურვილში, ხშირად მარხვაში, სიცივესა და სიშიშვლეში“ (2 კორ. 11). : 26-30). ამ ყველაფერმა შეაჩერა მოციქული? თქვა, რომ ამ სიძნელეებთან მხოლოდ ლოცვის იმედად დარჩა? არა. ის შემდგომში წერს, რომ „გარდა გარე თავგადასავლებისა, ყოველდღიურად მაქვს ხალხის შეკრება, ყველა ეკლესიაზე ზრუნვა. სასწოწარკვეთილთან მეც სასო წარმეკვეთოს? ცდუნებაში ჩავარდნილთან მეც ცდუნებამ მძლიოს?“ და სხვაგან დასძენს: „ჩვენ ყოველი მხრიდან შევიწროებული ვართ, მაგრამ არა დაჩაგრული; ჩვენ სასოწარკვეთილ ვითარებაში ვართ, მაგრამ არ ვართ სასოწარკვეთილნი“. ეს არის ზუსტად ის, რაც უნდა გავაკეთოთ - თუნდაც ცუდ ვითარებაში ვიყოთ, სასოწარკვეთილებაში არ უნდა ჩავვარდეთ, არამედ გავაგრძელოთ (ან დავიწყოთ - თუ განათლებაზეა საუბარი) ჩვენი საქმე.
ისტორიაში ჩვენ ვხედავთ ბევრ მაგალითს, როდესაც ეკლესია ასრულებდა საზოგადოების სულიერი და ზნეობრივი მოძღვრის ფუნქციას. ბიზანტია მათგან ყველაზე ნათელი მაგალითია. უბრალოდ გაიხსენეთ წმინდა პატრიარქ ფოტიუსის ცნობილი სკოლა, ანუ სწავლული საძმო, რომლის წევრიც წმიდა გრიგოლ პალამა იყო.
მაგრამ იყო დროც, როდესაც ეკლესია თითქმის არ მონაწილეობდა ხალხის განათლებაში. აქ საუბარია არა ეკლესიაში მღვდლის ქადაგებაზე, არამედ იმ სისტემატურ მუშაობაზე, რომელზეც მიტროპოლიტი თეოდოსი საუბრობს. მაგრამ ნიშნავს თუ არა ეს, რომ არსებულ ვითარებაში არაფერი შეიძლება გაკეთდეს?
ხალხი დაკარგულია ეკლესიისთვის?
ეპისკოპოსმა ქადაგებაში სინანული გამოთქვა, რომ ეკლესიამ საკმარისი არ გააკეთა სამოქალაქო საზოგადოების განათლებისთვის, განსხვავებით უკრაინის ბერძნული კათოლიკური ეკლესიისგან, რომელიც აქტიურად მუშაობდა ახალგაზრდებთან. თუმცა, არასწორი იქნება იმის თქმა, რომ ხალხი უკვე დაკარგულია ეკლესიისთვის. იმიტომ რომ ხალხი არაერთგვაროვანია. ხალხი შედგება სხვადასხვა თაობისგან - ჩვილებიდან მოხუცებამდე. თუ თქვენ შეგიძლიათ მხოლოდ ილოცოთ ერთი თაობისთვის, მაშინ თქვენ უნდა იმუშაოთ რაც შეიძლება აქტიურად მეორე თაობისთვის.
ისტორია გვიჩვენებს, რომ ყველაზე რთულ პერიოდებშიც კი, როცა საზოგადოება თითქოს მთლიანად შორდებოდა ეკლესიას, ყოველთვის არსებობდა მისი გავლენის აღდგენის გზები. მაგალითად, საბჭოთა ხელისუფლების დროსაც, როცა ათეიზმი სახელმწიფო იდეოლოგია იყო, ეკლესია არ გამქრალა. პირიქით, სასტიკი დევნისა და რეპრესიების პირობებშიც კი, მან განაგრძო თავისი მისიის შესრულება მორწმუნეთა შორის, გადასცა მათ თავისი სულიერი და ინტელექტუალური სიმდიდრე და მოამზადა საფუძველი მომავალი აღორძინებისთვის. მაშინაც კი იყვნენ ისეთი ადამიანები, როგორებიც იყვნენ სუროჟის მიტროპოლიტი ანტონი, მღვდელი დიმიტრი დუდკო და დეკანოზი ალექსანდრე მენი. ეკლესიამ შეძლო გავლენა მოეხდინა აზროვნების ისეთ ტიტანებზე, როგორებიცაა სერგეი ავერინცევი, ალექსეი ლოსევი, ვლადიმერ ბიბიხინი, მიხაილ ბახტინი, დიმიტრი ლიხაჩოვი, ვლადიმერ ტოპოროვი, ოლგა სედაკოვა და მრავალი სხვა. ეკლესია რომ მხოლოდ ლოცულობდა, არ იქნებოდა მკვეთრი სულიერი აფეთქება სსრკ-ს დაშლისთანავე, როდესაც ხალხის უზარმაზარი რაოდენობა, განსაკუთრებით ახალგაზრდა თაობიდან, დაუბრუნდა თავის სულიერ ფესვებს. ეს გვიჩვენებს, რომ ხალხი არასოდეს იკარგება ეკლესიისთვის და ყოველთვის არის მათი სულიერი განმანათლებლობის გზაზე დაბრუნების პოტენციალი. ჩვენ უბრალოდ უნდა ვიმუშაოთ დაუღალავად ამ მიმართულებით.
უფრო მეტიც, ეკლესიამ ყოველთვის უნდა განაგრძოს თავისი მისიის შესრულება - ზრუნვა ყველა ადამიანზე და განსაკუთრებით დაკარგულზე. უფრო მეტიც: ჩვენ დარწმუნებული ვართ, რომ დღეს, როდესაც სამყარო სწრაფად იცვლება, ახალგაზრდებს წარმოუდგენლად სჭირდებათ მორალური და სულიერი ხელმძღვანელობა. და სწორედ ეკლესია უნდა გახდეს ის ინსტიტუტი, რომელიც აიღებს ახალგაზრდების აღზრდის ამოცანას, დაეხმარება მათ სწორი მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებაში.
გავიხსენოთ, რომ თანამედროვე მეცნიერება დაიწყო იმით, რომ ეკლესიამ შექმნა სკოლები და აკადემიები, სადაც ახალგაზრდებმა მიიღეს არა მხოლოდ რელიგიური ცოდნა, არამედ მეცნიერების, ხელოვნებისა და კულტურის საფუძვლები. ამ აღზრდამ მათ საშუალება მისცა გამხდარიყვნენ არა მხოლოდ მორწმუნეები, არამედ საზოგადოების კულტურული და განათლებული წევრები.
ეს ნიშნავს, რომ ახლა ეკლესიამ კვლავ უნდა აიღოს ეს როლი.
მაგრამ კონკრეტულად რა უნდა გაკეთდეს?
სიტუაციის გამოსასწორებლად და ეკლესიაზე საზოგადოებაზე, განსაკუთრებით ახალგაზრდებზე გავლენის დასაბრუნებლად, მნიშვნელოვანია რამდენიმე ფრონტზე აქტიური მოქმედება. აი, რისი გაკეთება შეგიძლიათ ახლა (სიტუაციიდან გამომდინარე).
1. უმე გარიცხეს სკოლებიდან და საგანმანათლებლო დაწესებულებებიდან. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ უნდა შევქმნათ ისინი ეკლესიებში. ჩვენ უბრალოდ გვჭირდება საგანმანათლებლო ცენტრები თემებში. ახალგაზრდები ცოდნისკენ ისწრაფვიან და ეკლესიამ მათ უნდა შესთავაზოს სწავლის შესაძლებლობა. საუბარია არა მხოლოდ სულიერ საგნებზე, არამედ თანამედროვე დისციპლინებზეც - ფილოსოფიაზე, ისტორიაზე, ლიტერატურაზე. გასაგებია, რომ ასეთი ცენტრები ყველა ეკლესიაში ვერ გამიხსნება, მაგრამ ეპარქიაში რამდენიმე მაინც უნდა იყოს. ბუნებრივია, მათ სჭირდებათ მატერიალური მხარდაჭერა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ეპისკოპოსი (პირველ რიგში) უბრალოდ ვალდებულია თავისი ძალისხმევა მიმართოს ასეთი საგანმანათლებლო ცენტრების სახსრების მოძიებაში.
შეგახსენებთ, რომ წმიდა მოციქულთა 58-ე კანონის თანახმად, „ეპისკოპოსი ან პრესვიტერი, რომელიც არ ზრუნავს სამღვდელოებაზე ან ხალხზე და არ ასწავლის მათ ღვთისმოსაობას, განიკვეთება. თუ იგი კვლავაც რჩება უყურადღებობაში და სიზარმაცეში, დაე, განდევნონ“.
2. ეპისკოპოსმა უნდა წაახალისოს ის მღვდლები და საეროები, რომლებიც საგანმანათლებლო საქმიანობით არიან დაკავებულნი. წაახალისეთ არა მიტრითა და ჯვრებით, არამედ რეალური დახმარებით - რჩევებით, ფულით, ხალხით. სხვათა შორის, მატერიალური რესურსების უფრო ეფექტური განაწილებისთვის, თითოეულ ეპისკოპოსს უნდა ჰყავდეს საეკლესიო სამღვდელოებიდან მოძღვარი (წმიდა მოციქულთა 26-ე კანონის მიხედვით) - „საეკლესიო ქონების მმართველი მისი ეპისკოპოსის ნებით: რათა ეკლესიის მართვა არ იყოს მოწმეების გარეშე და არ დაიკარგოს ამის გამო ამ ეკლესიის ქონება და მღვდელმსახურება არ ექვემდებარებოდა საყვედურს“.
3. მღვდლებს შეუძლიათ და უნდა მიიღონ მონაწილეობა საჯარო განხილვებში. დღეს ახალგაზრდები აქტიურად განიხილავენ მორალურ, სოციალურ და პოლიტიკურ საკითხებს. სოციალური ქსელების, ბლოგებისა და ეპარქიის ვებსაიტების საშუალებით ეკლესია უნდა იყოს ამ დისკუსიებში ჩართული და წარმოადგინოს თავისი თვალსაზრისი თანამედროვე სამყაროს პრობლემებზე. მღვდლები და საეროები, რომლებსაც ესმით აქტუალური საკითხები, კვლავ უნდა მიიღონ მხარდაჭერა სასულიერო პირებისგან. აუცილებელია ნათლად გვესმოდეს, რომ თანამედროვე ტექნოლოგია არის უზარმაზარი მისიონერული პლატფორმა, რომლის უგულებელყოფა შეუძლებელია. ეპარქიებს უნდა ჰქონდეთ აქტიური გვერდები ყველა პოპულარულ პლატფორმაზე, სადაც აქვეყნებენ არა მხოლოდ ქადაგებებს, არამედ სულიერ ცხოვრებასთან და ინტელექტუალურ განვითარებასთან დაკავშირებულ საინტერესო მასალებს. ეს შეიძლება იყოს სხვადასხვა ფორმატში: პირადი რეფლექსია კამერაზე, ინტერვიუები ეპისკოპოსებთან, მღვდლებთან, ჭკვიან და განვითარებულ ერისკაცებთან, გაკვეთილები რწმენის შესახებ, მოკლე ვიდეოები წმინდანთა და ეკლესიის ისტორიის შესახებ, თეოლოგია და თანამედროვე გამოწვევები.
4. ეპარქიები უბრალოდ ვალდებულნი არიან ჩაატარონ ახალგაზრდული ღონისძიებები და მხარი დაუჭირონ ახალგაზრდულ პროექტებს. ახალგაზრდებს სურთ იყვნენ რაღაც უფრო დიდის ნაწილი და არა მხოლოდ ტაძარში იდგნენ ან საკურთხეველთან სანთელი ატარონ. ახალგაზრდებს სურთ მონაწილეობა მიიღონ სოციალურად მნიშვნელოვან პროექტებში. ეს ნიშნავს, რომ აუცილებელია მოხალისეობრივი პროგრამების, ფესტივალების, სპორტული ღონისძიებების მოწყობა, ამ ყველაფრის შერწყმა სულიერ განმანათლებლობასთან.
5. ეპარქიებმა ყველანაირად უნდა დაუჭირონ მხარი ახალგაზრდა ლიდერებს, მისცეს მათ პლატფორმა მართლმადიდებლური პროექტების განსახორციელებლად.
6. ასევე შესაძლებელია და აუცილებელია სადისკუსიო კლუბების მოწყობა. ახალგაზრდებს უყვართ კითხვების დასმა და პასუხების ძებნა. ეკლესიამ უნდა შესთავაზოს ფორუმები ღია დისკუსიისთვის. დაე, ეს იყოს საუბრები ყველაზე აქტუალურ თემებზე: ცხოვრების მნიშვნელობიდან ჩვენი დროის მორალურ პრობლემებამდე. მთავარია შექმნათ სივრცე, სადაც შეგიძლიათ დასვათ კითხვები და მიიღოთ მნიშვნელოვანი, ღრმა პასუხები. ამის გაკეთება არ არის რთული:
საკმარისია ტაძარში ერთი ოთახი, რამდენიმე შეკვრა ნამცხვარი და ჩაი. დამიჯერეთ, ძალიან კარგად მუშაობს.
7. გარდა ამისა, უბრალოდ აუცილებელია ოჯახებთან მუშაობა. შეგიძლიათ შეკრიბოთ ოჯახები ტაძარში ერთობლივი ღონისძიებებისთვის, მოგზაურობისთვის და მისიონერული საუბრებისთვის.
8. რაც ყველაზე მთავარია: დროა გვქონდეს საკუთარი უნივერსიტეტი საერთო საეკლესიო დონეზე. დიახ, ამას ხალხი სჭირდება. ნუთუ არ მოიძებნება ხალხი მრავალმილიონიან უმე-ში, რომელსაც შეუძლია შექმნას უნივერსიტეტი და შეავსოს იგი მართლმადიდებელი მასწავლებლებით? დიახ, ჩვენ დარწმუნებული ვართ ამისთვის იქნება საშუალებაც და შესაძლებლობებიც. იმიტომ, რომ თუ უმე-ს შეუძლია ააშენოს ბრწყინვალე საავადმყოფო ულტრათანამედროვე აღჭურვილობითა და შესანიშნავი სპეციალისტებით, როგორც ეს გააკეთეს ბანჩენის მონასტერში, მაშინ უნივერსიტეტიც, სურვილის შემთხვევაში, შეიძლება აშენდეს და შენარჩუნდეს.
ასე რომ, ვეთანხმებით მიტროპოლიტ თეოდოსს, რომ მრავალი წლის განმავლობაში "ჩვენ ვაშენებდით და ვზეიმობდით", მაგრამ არ ვასწავლეთ ხალხს, ჩვენ გვჯერა, რომ ყველაფერი არ არის დაკარგული. ამას ყველაზე ნათლად მოწმობს ის ფაქტი, რომ საბოლოოდ ჩვენი ეკლესიის უმაღლესმა იერარქებმა დაიწყეს საუბარი უმე-ში საგანმანათლებლო ინიციატივის ნაკლებობის პრობლემაზე და ჩვენ ნამდვილად ვიმედოვნებთ, რომ ყველაფერი მხოლოდ საუბრით არ შემოიფარგლება.
