უმე და ავტოკეფალია: საჭიროა თუ არა?
უმე-ს იერარქიის, სამღვდელოებისა და ერისკაცების მოსალოდნელი კრება სხვა საკითხებთან ერთად განიხილავს ეკლესიის მომავალ სტატუსს. ვინ ემხრობა და ეწინააღმდეგება ამას?
2022 წლის 12 მაისს უმე-ს წმინდა სინოდმა თავის კომუნიკეში განაცხადა ეპისკოპატის, სამღვდელოებისა და ერისკაცების კრების მოწვევის თაობაზე. ეკლესიის ირგვლივ წრეებში განაცხადეს, რომ იქ განიხილება უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის სტატუსის საკითხი. ეს იქნება თუ არა ამას ძალიან მალე გავიგებთ. თუმცა, ახლა გვინდა განვიხილოთ ავტოკეფალიის მომხრეებისა და მოწინააღმდეგეების არგუმენტები და პოზიციები. დღეს ჩვენ ვხედავთ, რომ მომხრეები უფრო აქტიურები არიან, მოწინააღმდეგეები - უფრო ხშირად დუმან. ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ მათ არაფერი აქვთ სათქმელი? მოდით, გავერკვეთ პრობლემაში და ავწონ-დავწონოთ მომხრეთა და მოწინააღმდეგეეთა პოზიციები.
მომხრეები და მოწინააღმდეგეები: ვინაა მართალი?
დღეს ავტოკეფალიის ანუ უმე-ს სრული დამოუკიდებლობის თემას ეხება უმეტესი საუბარები ეკლესიაში, ეკლესიის შესახებ და ეკლესიის გარეთ. ავტოკეფალია ითვლება იმ სიტუაციიდან ერთადერთ გამოსავალად, რომელშიც მოხვდა კანონიკური ეკლესია უკრაინის წინააღმდეგ რფ-ს ომის დაწყების შემდეგ.
უმე-ს ავტოკეფალიის მომხრეთა არგუმენტები ცნობილია და პრინციპში, სრულიად გამართლებულია: ჩვენი ეკლესიის საქმიანობის აკრძალვა ქვეყნის ბევრ რეგიონში, ჩვენი ეპარქიების განადგურების სამუშაო დასავლეთ უკრაინაში, მეუ-ს მომხრეების მიერ ტაძრების მიტაცება ყველგან, ხელისუფლების მხრიდან სრული აკრძალვის საფრთხე და ასევე, რაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, ზოგადი ნეგატიური დამოკიდებულება საზოგადოებაში ჩვენი ეკლესიის მიმართ. ჩვენ ვხედავთ, რომ ყველა ეს მოვლენა მხოლოდ იღებს სათავეს და ცხადია, რომ ამაზე საჭიროა რეაგირება.
თუმცა, უმე-ს არსებული სტატუსის მომხრეების პოზიცია ძალიან დამაჯერებელი (ეკლესიური ადამიანებისთვის) რჩება: მორწმუნეებს არ სურთ არანაირი ექსპერიმენტები. ისინი დარწმუნებული უნდა იყვნენ, რომ ტაძარში, რომელშიც ისინი იმყოფებიან ღვთისმსახურებაზე, საეკლესიო საიდუმლოებები რჩება საეკლესიო საიდუმლოებებად: აღსარებად, ზიარებად, ნათლობად და ა.შ.
მორწმუნეებს სურთ დარწმუნებული იყვნენ იმაში, რომ მათ ტაძარში საიდუმლოებები საიდუმლოებებად რჩება.
ავტოკეფალიას იძლევა დედა- ეკლესია, უმე-ს შემთხვევაში რუსეთის ეკლესია. კარგია, თუ ასეთი თანხმობა იქნება მიღებული. და თუ არა?
დიახ, ბევრ „ავტოკეფალისტს“ მოჰყავს მაგალითები, როცა ადგილობრივი ეკლესიები, აცხადებდნენ რა თვითგამოცხადებულ ავტოკეფალიას, რაღაც დროის განმავლობაში რჩებოდნენ იზოლაციაში, შემდეგ კი მაინც ხდებოდა მათი აღიარება. ყველაზე ახალია მაკედონიის ეკლესიის მაგალითი. თუმცა, ბევრი ჩვენგანი არის კი მზად მსგავს სიტუაციაში იყოს ნახევარი საუკუნე (როგორც, მაგალითად, მაკედონიელები) მხოლოდ იმიტომ, რომ ამას მოითხოვს მიმდინარე პოლიტიკური სიტუაცია?
ალბათ, არა. ამიტომაც ამჟამად უმე-ს წინ დგას ძალიან რთული ამოცანა - შეინარჩუნოს თავისი აკნონიკური სტატუსი (კანონიკური - პირდაპირი გაგებით) და ამავე დროს შეწყვიტოს (ან მინიმუმამდე დაიყვანოს) ფაქტიური დევნა, რომელიც სულ უფრო ღრმავდება.
ალბათ, ამის მიღწევის ზუსტი არავინ იცის.
ამჟამად, უმე-ს, არსებითად, შეიძლება ემუქრებოდეს განხეთქილება ორი გაგებით:
- როგორც გამოსავალი მართლმადიდებლობის კანონიკური ველიდან,
- მისი სტრუქტურული და ტერიტორიული ერთიანობის რღვევა.
ამიტომაც, ეპისკოპატის, სამღვდელოებისა და ერისკაცების მოსალოდნელ კრებაზე (რომელიც თავისი შემადგენლობით ჰგავს ადგილობრივ საეკლესიო კრებას) საჭიროა სათანადოდ იქნეს აწონ-დაწონილი თითოეული გადაწყვეტილება და ზუსტად იქნეს მოსმენილი თითოეული თვალსაზრისი.
მომხრე და მოწინააღმდეგე: ვინ უფრო ხმამაღლა, ვინაა მეტი?
ეკლესია არის თავისუფლების ტერიტორია. ზოგადად, უფლის მიერ შექმნილი მთელი სამყარო იმიტომ წარმოიქმნა, რომ ღმერთი არის სიყვარული, ხოლო სიყვარული თავისუფლების გარეშე შეუძლებელია. სწორედ ამიტომ ეკლესიებისთვის უცხო უნდა იყოს იძულების ნებისმიერი იარაღი და ელემენტები. ჩვენ, როგორც ეკლესიის შვილებს, შეგვიძლია და უნდა განვიხილოთ სხვადასხვა საკითხი, რომელიც ჩვენში იწვევს შიშს, გაურკვევლობას ან გაუგებრობას. „თუმცა, აზრთა სხვადასხვაობაც უნდა იყოს თქვენში, რათა გამოჩნდნენ თქვენს შორის გამოცდილნი“ (1 კორ. 11, 19) - ამბოს მოციქული პავლე. თუმცა, სამწუხაროდ, ძალიან ხშირად მართლმადიდებელ ქრისტიანებს არ ესმით ეს სიტყვები. განსაკუთრებით მაშინ, როცა ემოციები სჭარბობს გონებას.
ამჟამად, ჩვენ ძალიან ხშირად გვესმის ავტოკეფალიის მომხრეთა ხმები. ისინი წერილებს სწერენ „უძველეს საპატრიარქოებს“, მოითხოვენ სამართალს პატრიარქ კირილზე, ატარებენ ანონიმურ ხმის მიცემას ავტოკეფალიის სასარგებლოდ, მუდმივად ამბობენ რა, რომ ის არის საჭირო და მოითხოვენ მღვდელმსახურთა მმართველებისგან ამ საკითხის დაუყოვნებლივ გადაწყვეტას.
უდაოა, რომ ამ ადამიანებს აქვთ უფლება ჰქონდეთ თავიანთი აზრი, მათ შეუძლიათ და უნდა გამოხატონ ის. თუმცა, ზუსტად ასეთივე უფლება აქვთ იმათაც, ვინც მათ არ ეთანხმება. შეუძლიათ მათ აიმაღლონ ხმა იმ სტატუსის მხარდასაჭერად, რომელიც ამჟამად უმე-ს გააჩნია? ამის გაკეთება მათთვის საკმაოდ ძნელია. ნებისმიერი მცდელობა განმარტონ თავიანთი პოზიცია აუცილებლად ხვდება ბრალდებას „რუსული სამყაროსადმი“, რფ-ს, პირადად პუტინის მიმართ სიმპათიას და ა.შ. ამიტომაც, ისინი ამჟამად უპირატესად დუმან. ნიშნავს კი ეს იმას, რომ უმე-ში ასეთი ადამიანები არ არიან? არა, არ ნიშნავს ამას.
სულის სიმშვიდე შეინარჩუნე...
სამწუხაროდ, ბევრ კითხვას „ავტოკეფალისტების“ მიმართ მათი საქციელი იწვევს. ის, რბილად რომ ვთქვათ, არაა ბოლომდე ის, რასაც მართლმადიდებლებისგა ელიან. ძალიან ხშირად ეს ადამიანები (მათ შორის, მღვდლებიც) უბრალოდ შოკში გვაგდებენ თავიანთი აგრესიითა და სიუხეშით საკუთარი თვალსაზრისის წინ წაწევაში. არაერთხელ მოგვიხდა თვალ-ყურის დევნება, თუ როგორ დასრულდა უმე-ს სასულიერო პირებს შორის ავტოკეფალიის შესახებ საუბარი შეურაცხყოფით და პირადი ანგარიშების გასწორებით. ისინი არც საკუთარ სიტყვებს და არც ემოციებს არ აკვირდებიან.
სოცქსელებში ყველაფერი კიდევ უფრო სამწუხაროდაა. მაგალითად, არიან მოძღვრები, რომლებიც თავს უფლებას აძლევენ გამოაქვეყნონ საშინელი კარიკატურები პატრიარქ კირილზე, შეურაცხყონ ის უკანასკნელი სიტყვებით. ისინი დასცინიან კიევ-პეჩორის ლავრის მმართველს და ეპისკოპატისგან მოითხოვენ „გაერკვნენ: ისინი უკრაინასთან არიან თუ პუტინთან“ ( და თუ ქრისტესთან? - რედ.). ხშირად მათი გამონათქვამების განსხვავება ეკლესიის მტრების საძულველი რიტორიკისგან განსხვავება ძალიან რთულია.
პირადი შეხვედრებისა და საუბრების დროს „ავტოკეფალისტები“ ხშირად საერთოდ არ აკონტროლებენ შეურაცხმყოფელ სიტყვებს რმე-ს, უმე-ს იერარქების ან თავიანთი თანამოძმეების მისამართით, რომელთაც სხვა აზრი აქვთ. ემოციები, აგრესია, ბანალური გადასვლა ხმის აწევაზე - აი, ის ატმოსფერო, რომელშიც ამჟამად მიმდინარეობს ეკლესიის არსებობის არსებითი საკითხების „განხილვა“.
და აქ უნდა შევახსენოთ ასეთ მოძღვრებს, რომ ქრისტიანები არიან მშვიდობის ადამიანები. დიახ, ამჟამად ომია. თუმცა, არ შეიძლება მღვდლებმა დაიცვან ჭეშმარიტება ან საკუთარი სიმართლე ყვირილის, აგრესიისა და ლანძღვის დახმარებით. ყველაფერი, რაც დღეს ბევრ „ავტოკეფალისტში“ ხდება ( ნებისმიერ შემთხვევაში, რაც „ჩანს“), სამწუხაროდ, ხასიათდება მშვიდობის არარსებობით. სერაფიმე საროველმა უბრალოდ როდი თქვა ფრაზა: „მოიპოვე სულის სიმშვიდე და მაშინ ათასი სული გადარჩება შენს ირგვლივ“. მღვდლისთვის მშვიდი სული სურვილი კი არა, მისი პროფესიული ვალდებულებაა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის უბრალოდ ვერ გაუძღვება თავის სამწყსოს სწორი მიმართულებით.
მღვდლისთვის მშვიდი სული სურვილი კი არა, მისი პროფესიული ვალდებულებაა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის უბრალოდ ვერ გაუძღვება თავის სამწყსოს სწორი მიმართულებით.
ეკლესიისთვის პასუხისმგებლობის შესახებ
ძნელია არ შენიშნო, რომ უმე-ს დამოუკიდებლობის ბევრი მომხრე უბრალოდ ზეწოლას ახდენს წინამძღოლსა და ეპისკოპატზე რმე-თან დაუყოვნებლივი განხეთქილების მოთხოვნით, თვითნებური ავტოკეფალიის გამოცხადებით და ა.შ. მათი არგუმენტაცია ჩვეულებრივ დაიყვანება შემდეგზე: „საჭიროა სასწრაფოდ გაწყვეტა, მერე ვნახოთ დანარჩენი“. თუ მერე ვერაფერს კარგს ვერ დავინახავთ, მაშინ -რა? ეკლესიის ბედზე პასუხისმგებლობა აკისრია მღვდელმთავრებს და არა კლირიკოს-ბლოგერებს. სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია შენარჩუნდეს ჩვენი ეკლესიის, მისი ყველა ერთგულის - „პროუკრაინელისა“ და „პრორუსის“ ერთიანობა.
ჩვენ, პირველ რიგში, უნდა ვიყოთ „პროქრისტესმიერნი“. ჩვენ ერთად გავიარეთ ბევრი განსაცდელი და არაერთხელ დავამტკიცეთ ქრისტესა და ეკლესიისადმი ჩვენი ერთგულება. ამჟამად, ჩვენ ერთი თასით ვეზიარებით. ხომ არ გავხდებით ადამიანები, რომლებიც ერთმანეთს არა ევქარისტიის, არამედ მტრული სიბნელის მიღმა დავაკვირდებით? აი, ის საკითხები, რომელიც უნდა იდგეს ყველა ჩვენთაგანის წინაშე. ჩვენ უნდა ვიგრძნოთ პასუხისმგებლობა ეკლესიისთვის. რადგანაც ავტოკეფალია არის არა „მოდი, ვცადოთ“, არამედ - სამუდამოდ.
ოკუპირებული ტერიტორიები და ლავრას ოკუპაციის საფრთხე
ავტოკეფალიის მიღებაში არის კიდევ ერთი პრობლემა (კანონიკურისა და ბევრი სხვას გარდა) - მასზე ოკუპირებული ტერიტორიების მორწმუნეთა რეაქცია. მაგალითად, ყირიმის ეპარქიები ამ დრომდე უმე-ს შემადგენლობაშია. არსებითად, სწორედ უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესია არის ერთადერთი სტრუქტურა ყირიმზე, რომელიც სრულად და მთლიანად ექვემდებარება უკრაინას. დარჩებიან თუ არა ეს ეპარქიები უმე-ს შემადგენლობაში მისი რუსულ ეკლესიასთან კავშირის სრული გაწყვეტის შემთხვევაში? და თუ დიახ, ხომ არიან იტყვის თავის სიტყვას რუსეთის ხელისუფლება? ეს ეხება „დსრ“, „ლსრ“-ს, თანამედროვე ოკუპაციას: დონბასის, ხერსონის, მელიტოლოპოლის ნაწილს და ა.შ. მისცემენ თუ არა იქ სასულიერო პირებს გადაწყვეტილების თავისუფლად მიღების შესაძლებლობას თუ მინიშნებას გააკეთებენ, რომ საჭიროა „პარტიის ხაზის“ თანახმად მოქცევა?
ჩვენ უნდა ვიყოთ არა „პროუკრაინული“ ან „პრორუსული“. პირველ რიგში, ჩვენ ყველა უნდა ვიყოთ „პროქრისტესმიერი“.
ამ გაგებით ჩვენ უნდა დავუბრუნდეთ უმე-ს, როგორც ერთიანი ტერიტორიული სტრუქტურის განხეთქილების პრობლემას. აღმოსავლეთის ეპარქიებს ნებაყოფლობით ან იძულებით (არ გვავიწყდება ოკუპაციის პრობლემა) შეუძლიათ რმე-ში პირდაპირ გადასვლა. ამას შეიძლება სხვადასხვაგვარად მიუდგე, მაგრამ ამ რეგიონების მორწმუნეები ნებისმიერ შემთხვევაში დარჩებიან კანონიკური ეკლესიის ველში.
აი, დასავლეთში და ცენტრში თემები მასიურად გადაჰყავთ მეუ-ში. ღრუბლები გროვდება ლავრებზეც: კიევ- პეჩორის და პოჩაევის ლავრებზე. 23 მაისს სერგეი დუმენკოს სინოდმა დაადგინა „მოსკოვის საპატრიარქოს ხელისუფლებისადმი ამ მონასტრის არაკანონიკური დაქვემდებარების შედეგების დაძლევის მიზნით, მეუ-ს შემადგენლობაში წარმოიქმნას რელიგიური ორგანიზაცია „მიძინების სახელობის კიევ-პეჩორის ლავრა (მამათა მონასტერი)“. ასევე მეუ-ში ხელისუფლებისგან მოითხოვეს მათთვის ზედა ლავრის ერთ-ერთი ტაძრის გადაცემა. ეს კი ნიშნავს იმას, რომ უკრაინის მართლმადიდებლობის მთავარ სიწმინდეზე შეტევა უკვე დაიწყო. ეჭვგარეშეა, რომ იგივე ხვედრი ელოდება პოჩაევის ლავრასაც.
ამიტომაც უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესია დგას ძალიან რთული გამოწვევების წინაშე. როგორ უნდა გადაწყდეს ისინი?
***
„კაცთათვის შეუძლებელი, შესაძლებელია ღმერთისთვის“ (ლუკ. 18:27) - რამდენჯერ წაუკითხავს ქრისტეს ეს სიტყვები თითოეულ ჩვენგანს? და რამდენად ხშირად დავფიქრებულვართ მათ არსზე? ალბათ, არა ხშირად. დღეს ჩვენ სწორედ ის სიტუაცია გვაქვს, როცა ეს სიტყვები განსაკუთრებულ ჭეშმარიტ აზრს იძენს.
საეკლესიო კრებების გადაწყვეტილებები ყოველთვის მიიღებოდა სულიწმინდის წინამძღოლობით. ამჟამად უფლის არსის დროა თავის ეკლესიაზე უკრაინის მიწაზე.
და ეს არის ვლინდება იმაშიც, რომ უფალმა საეკლესიო იალქანს სათავეში ჩაუყენა ჭეშმარიტი მწყემსი - უნეტარესი მიტროპოლიტი ონუფრი, რომელიც მთელი ცხოვრება ზრუნავს თავისი სულის ხსნაზე და მისთვის ჩაბარებულ სამწყსოზე. ბევრია იმის მაგალითი, რომ უნეტარესის მთავარ საზრუნავს წარმოადგენს ეკლესიის წმინდა კანონებისადმი ერთგულება. და ჩვენ გვწამს, რომ ამჟამადაც მიტროპოლიტი გადაწყვეტს ყველა ჩვენს გაურკვევლობას უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიისა და მისი ერთგული შვილების სასარგებლოდ.
