ვიქტორ ელენსკი: გზა ათეისტიდან პრეზიდენტის სულიერ სწავლებამდე
სესთ-ის ხელმძღვანელი იყო ერთ-ერთი მათგანი, ვინც ინტენსიურად ავრცელებდა 8371 კანონს. რა როლს თამაშობს ელენსკი თანამედროვე უკრაინაში?
საერთაშორისო რეაქცია 8371 კანონზე, რომელიც უზენაესმა რადამ 2024 წლის 22 აგვისტოს მიიღო, როგორც მოსალოდნელი იყო, არ დააყოვნა. ამ დროისთვის უკვე არის რამდენიმე განცხადება ადგილობრივი მართლმადიდებლური ეკლესიების, ასევე ცალკეული დასავლელი პოლიტიკოსების მხრიდან და ეს რიცხვი უდავოდ მხოლოდ გაიზრდება. გასაგებია, რომ თუ ხელისუფლება ახლა არაფერს გააკეთებს, უკრაინის, როგორც თავისუფლებისთვის მებრძოლი ქვეყნის რეპუტაცია დაირღვევა.
სწორედ ამ მიზეზით, უკრაინის ეთნოპოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სახელმწიფო სამსახურის უფროსი ვიქტორ ელენსკი და უკრაინის პრეზიდენტის აპარატის უფროსის მოადგილე ელენა კოვალსკა გაემგზავრნენ შეერთებულ შტატებში „საკანონმდებლო ინიციატივების განსახილველად. რელიგიური ორგანიზაციების საქმიანობის სფეროში კონსტიტუციური წესრიგის დასაცავად“, ცხადია გულისხმობდა სენსაციურ „კანონს, რომელიც კრძალავს უმე-ს“.
გვახსოვს, რომ ადრე ეკლესიებისა და რელიგიური ორგანიზაციების სრულიად უკრაინის საბჭოს წარმომადგენლები, ისევე როგორც უკრაინელი პოლიტიკოსები, გაემგზავრნენ შტატებში. ამიტომ, ჩვენს წინაშე ჩნდება კითხვა: რატომ იყო ასევე აუცილებელი ელენსკის მოგზაურობა კოვალსკაიასთან? მართლაც, უკრაინის რელიგიური ორგანიზაციების წარმომადგენლებმა ვერ დაარწმუნეს ამერიკელები, რომ კანონი 8371 არ არის დისკრიმინაციული?
ამერიკელი პოლიტიკოსების ბოლო განცხადებებით თუ ვიმსჯელებთ, არ შეგვიძლია დავიჯეროთ. და ელენსკიმ ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ამას შეძლებს. მაშინ რატომ გაგზავნეს აშშ-ში?
ჩვენ გვაქვს ყველა საფუძველი ვიფიქროთ, რომ ეს გაკეთდა ერთი მიზნით: მივცეთ ძველ კომუნისტს ერთი შანსი, რომ დაამტკიცოს თავისი პროფესიული ვარგისიანობა და რეაბილიტაცია გაუკეთოს იმ ყველაფერს, რაც მან გააკეთა ბოლო დროს, რაც უკრაინას და პირადად ზელენსკის უზარმაზარ ზიანს მოუტანს. უსაფუძვლო რომ არ ვიყოთ, მოვიყვანოთ კონკრეტული ფაქტები.
ძველი კომუნისტი უკრაინის სამსახურში?
ვიქტორ ელენსკი გახდა მთავარი, მაგრამ უკიდურესად ტოქსიკური ფიგურა უკრაინაში რელიგიური საკითხებისადმი პრეზიდენტის ვლადიმერ ზელენსკის მიდგომის ჩამოყალიბებაში. ელენსკის გავლენამ, რომელიც გამოირჩეოდა მისი ათეისტური შეხედულებებითა და უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის (მეუ) ლიდერებთან მჭიდრო კავშირებით, მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა პრეზიდენტის პოზიციის ევოლუციაზე უკრაინის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან (უმე) მიმართ. უფრო მეტიც, ელენსკის შეხედულებებმა უკვე გამოიწვია გადაწყვეტილებები, რომლებმაც შეიძლება მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენოს უკრაინას.
ამაში გასაკვირია არაფერია, რადგან ჯერ კიდევ საბჭოთა პერიოდში ელენსკი აქტიურად მონაწილეობდა ათეისტურ პროპაგანდაში, რომელიც მიზნად ისახავდა რელიგიური პრაქტიკის, კერძოდ ქრისტიანობისა და იუდაიზმის ჩახშობას.
ელენსკი ერთგული ლენინისტი და კომუნისტია, რომელიც თავის წიგნში „ებრაული კლერიკალიზმი და სიონიზმი“ წერდა: „არ შეიძლება არ გაგაოცოს ლენინის აზროვნების მასშტაბებმა და სიღრმემ, მისმა გენიალურობამ იმ საშინელი კატასტროფების განჭვრეტაში, რომელიც კაპიტალიზმის განვითარების დაღმავალმა ფაზამ შეიძლება მოიტანოს მსოფლიოში“.
ამავე წიგნში მან უმოწყალოდ გააკრიტიკა ებრაული სიონიზმი, რომლის მიზანია ებრაელი ხალხის გაერთიანება და აღორძინება ისტორიულ სამშობლოში - ისრაელში და... აშშ-ში, სადაც ამჟამად იმყოფება. ვკითხულობთ: „ბურჟუაზიული ნაციონალიზმის ერთ-ერთი ყველაზე რეაქციული და მებრძოლი სახეობაა სიონიზმი. ამჟამად იგი წარმოადგენს ებრაული ბურჟუაზიის რეაქციული ნაწილის იდეოლოგიას, პოლიტიკურ პრაქტიკას, ფსიქოლოგიას, რომელიც შერწყმულია დასავლეთის მონოპოლისტურ ბურჟუაზიასთან, პირველ რიგში აშშ-სთან, ისევე როგორც მისი ინტერესების გამოხატვის ორგანიზაციების ვრცელ სისტემას.
ათეიზმის გარდა, ელენსკის შეიძლება ეწოდოს აშკარა ანტისემიტიც. აი, მისი სიტყვები ებრაელების შესახებ: „მსოფლიო ებრაული ერის’’ არსებობის დასაბუთების მცდელობა, იმის დასამტკიცებლად, რომ მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში მცხოვრები, სხვადასხვა ენაზე მოლაპარაკე და ა.შ. ებრაელები ერთიან, ექსტრატერიტორიულ ერს წარმოადგენენ, უშედეგოა. <…> ისინი (ებრაელები - რედ.) არ წარმოადგენენ ეთნიკურ თემს, არამედ იყოფიან რამდენიმე ეთნიკურ ჯგუფად“.
დამეთანხმებით, ასეთი სიტყვები რომ ეთქვა თანამედროვე უკრაინაში და არა სსრკ-ში 1988 წელს, ასე ადვილად ვერ დაიძვრენდა თავს.
ნებისმიერ შემთხვევაში, სამართლიანად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ელენსკის ათეიზმი, კომუნიზმი და ანტისემიტიზმი არ არის პირადი რწმენა, არამედ სახელმძღვანელო პრინციპები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მის პროფესიულ ქცევაზე. ეს თვალსაზრისი მნიშვნელოვანია, თუ გავითვალისწინებთ მის ამჟამინდელ როლს, როგორც ეთნოპოლიტიკის სამსახურის ხელმძღვანელს, სააგენტოს, რომელიც პასუხისმგებელია რელიგიური თავისუფლების უზრუნველყოფაზე და რელიგიათა დიალოგის ხელშეწყობაზე, რაც ელენსკის არ სურს სიტყვიდან „ზოგადად“.
როგორ მოვიდა ელენსკი ხელისუფლებაში?
შეგახსენებთ, რომ ომის დასაწყისშივე უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ, პრეზიდენტის აპარატის წარმომადგენლებმა და უკრაინელმა პოლიტიკოსებმა ერთხმად განაცხადეს, რომ უკრაინის დაყოფა რელიგიურ საკითხზე შეუძლებელია.
თუმცა, 2022 წლის შემოდგომაზე, ზელენსკის გამოსვლებში დაიწყო შენიშვნები, რომლებიც მიუთითებდნენ, რომ ეკლესიის მიმართ ნეიტრალიტეტის წინა პოლიტიკა მნიშვნელოვან ცვლილებებს განიცდიდა. პირი, რომელმაც ამ საკითხში გავლენა მოახდინა უკრაინის პრეზიდენტზე, იყო ვიქტორ ელენსკი, რაზეც თავად ვლადიმირ ალექსანდროვიჩმა ისაუბრა.
ამგვარად, 2022 წლის 6 ნოემბერს, ეროვნული ტელემარეთონის ეთერში, პრეზიდენტმა აღნიშნა, რომ აუცილებელია რელიგიური საკითხების შემსწავლელი ინსტიტუტის გაძლიერება და დამოუკიდებლობის მინიჭება. ზელენსკიმ თქვა, რომ მას სურს უფრო მეტი გაიგოს რელიგიური საკითხების შესახებ და თქვა, რომ ესაუბრა რელიგიურ მეცნიერს ვიქტორ ელენსკის. ”მე ძალიან მომეწონა ეს ადამიანი და, რამდენადაც შემიძლია გითხრათ, ის კომპეტენტურია ამ საკითხებში.”
ამავდროულად, სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა, რომ იგი ბოლომდე არ არის გათვითცნობიერებული საეკლესიო საკითხებში, მაგრამ სურს დაეხმაროს „საქმის დალაგებაში და იყოს სამართლიანი“.
ვინ მისცა ელენსკის სახელმწიფოს სახელით გამოსვლის უფლება?
ამ ფაქტიდან ერთი თვის შემდეგ, 2022 წლის 19 დეკემბერს, უკრაინის მინისტრთა კაბინეტმა დაამტკიცა ვიქტორ ელენსკი უკრაინის ეთნოპოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სახელმწიფო სამსახურის უფროსად.
საინტერესოა, რომ თანამდებობის დაკავებიდან მხოლოდ 4 დღის შემდეგ, ელენსკიმ საკუთარ თავს უფლება მისცა ეთქვა, რომ უკრაინის პრეზიდენტი „ძალიან კარგად არის ინფორმირებული საეკლესიო ვითარების შესახებ“. ელენსკის არ უთქვამს, ერთ თვეში როგორ მოხერხდა „ეკლესიურ საკითხებში ბოლომდე გათვითცნობიერებული“ ადამიანიდან „ეკლესიურ საკითხებში ბოლომდე გაუთვითცნობიერებელ“ ადამიანზე. მაგრამ თავისი განცხადებით მან ცხადყო, რომ ეს მისი დახმარების გარეშე არ მომხდარა.
მეორე მხრივ, ამ სიტყვებით ძველმა კომუნისტმა შემდგომი ქმედებებისთვის მთელი პასუხისმგებლობა სახელმწიფოს მეთაურზე გადაიტანა: ამბობენ, რადგან ზელენსკის ეს ესმის, მაშინ მან უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა.
ცოტა მოგვიანებით, ესთს-ის ხელმძღვანელმა საკუთარ თავს ცოტა მეტის ნება დართო. კერძოდ, მან დაიწყო საუბარი მოქმედი ხელისუფლებისა და პირადად ვოლოდიმირ ზელენსკის სახელით. ამრიგად, 2023 წლის 16 თებერვალს (მისი დანიშვნიდან ორი თვის შემდეგ), ელენსკიმ თქვა, რომ ”ქვეყნის ხელმძღვანელობა დაინტერესებულია მეუ-სა და უმე-ის გაერთიანებით”. ელენსკიმ არ დააკონკრეტა ვინ მისცა მას ქვეყნის ხელმძღვანელობის სახელით გამოსვლის უფლება.
არის თუ არა ელენსკი ზელენსკის "სულიერი მენტორი"?
მაგრამ ის ყველანაირად ცდილობდა (და ცდილობს) შეექმნა შთაბეჭდილება, რომ ვოლოდიმირ ზელენსკი მას უზიარებდა თავის აზრებს უკრაინაში რელიგიურ ვითარებასთან დაკავშირებით. ეს მას სჭირდება, რათა აჩვენოს თავისი წონა და მნიშვნელობა უკრაინულ პოლიტიკურ ელიტაში, ასევე მასზე გარკვეული გავლენის მოხდენისთვის.
ამავე დროს, ის ზელენსკის შესახებ საკმაოდ სარკაზმით საუბრობს. ჩვენ ვციტირებთ: „პრეზიდენტს, თუმცა ის არ არის იმპერატორი, შეუძლია მოიწვიოს ეკლესიების მეთაურები და სთხოვოს მათ შეასრულონ თავიანთი ქრისტიანული მოვალეობა“.
გამოდის, ამ თემაზე პრეზიდენტი სხვას არ უსაუბრია (ყოველ შემთხვევაში, მისგან ასეთი განცხადებები არ გვსმენია), მხოლოდ ელენსკისთან. მეორეს მხრივ, სიტყვები „მიუხედავად იმისა, რომ ის არ არის იმპერატორი“ აშკარა დაცინვაა, რაც მიუთითებს იმაზე, თუ როგორ ექცევა ეთნოპოლიტიკის სამსახურის ხელმძღვანელი სახელმწიფოს მეთაურს. რადგანაც, ეკლესიის მეთაურების მოსაწვევად არ არის აუცილებელი იმპერატორი იყო.
ვინ გამოიგონა „სულიერი დამოუკიდებლობა“?
სანამ ვიქტორ ელენსკი მოვიდოდა სახელმწიფო ეკონომიკური სოციალური სამსახურის სათავეში, პრეზიდენტი ძალიან ფრთხილი იყო ეკლესიისა და სახელმწიფოს ურთიერთობის საკითხებში და მისი პოლიტიკა იყო უკიდურესად ტოლერანტული და თანაბრად ფრთხილი იყო ყველა კონფესიისადმი. სინამდვილეში ელენსკი არის ის, ვინც შეიძლება ჩაითვალოს "სულიერი დამოუკიდებლობის" იდეის შემქმნელად და, მისი განცხადებებიდან გამომდინარე, ასევე ის, ვინც სიტყვასიტყვით ზელენსკის ათქმევინა სიტყვები "რელიგიის გამოყენება დივერსიული მიზნებისთვის".
გარდა ამისა, ელენსკი იყო და არის საკანონმდებლო დონეზე უმე-ის აკრძალვის ყველაზე გულმხურვალე მომხრე. მაგალითად, 2022 წელს, სიტყვასიტყვით, ესთს-ის ხელმძღვანელის თანამდებობის დაკავებიდან მე-4 დღეს, ვიქტორ ელენსკიმ გამოაცხადა უმე-ის აკრძალვის აუცილებლობა. რა დიალოგზე შეიძლება ვისაუბროთ, თუ ელენსკი დარწმუნებულია, რომ „დღეს არ არის მოთხოვნა გაერთიანების შესახებ, არის მოთხოვნა უმე-ის აკრძალვის შესახებ“?
გარდა ამისა, ელენსკი ცნობილია დუმენკოსა და ზორიასთან კავშირებით და მისი სიმპათიით მეუ-ს მიმართ. სწორედ ამიტომ, მისი თქმით, უკრაინაში მხოლოდ ერთი მართლმადიდებლური ეკლესია უნდა დარჩეს.
ბუნებრივია, ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი ფაქტი გვეუბნება, რომ ელენსკის საქმიანობა აშკარად დამღუპველია. ის ანადგურებს უკრაინას, ანადგურებს მის ერთიანობას და არსებითად აწუხებს ზელენსკის. სახელმწიფო ეთნოპოლიტიკის სამსახურის ხელმძღვანელის პოლიტიკაა დიალოგისა და ურთიერთგაგების ხელშეწყობა და არა სქიზმის გაღრმავება და დაძაბულობის გაზრდა სხვადასხვა რელიგიურ თემებს შორის. თუმცა, კიდევ რას უნდა ელოდო საბჭოთა ათეისტისაგან, რომელიც მეგობრობს პეტრო პოროშენკოს პარტიის წარმომადგენლებთან?
ამის შესახებ მომდევნო სტატიიდან გავიგებთ.
