მართლმადიდებლობა უკრაინაში: ფილარეტის გეგმა და ჩინოვნიკების იდეა
ფანარის დელეგაციის შეხვედრების ფონზე უმე-ისა და მეუ-ს წარმომადგენლებთან, შეხვედრა ფილარეტ დენისენკოსთან რატომღაც სრულიად შეუმჩნეველი იყო. მაგრამ ამაოდ.
უკრაინაში, ახლახან კიევის ყოფილი „პატრიარქი“ და მეუ-ს „საპატიო პატრიარქი“ ეკრანებიდან გაქრა. ხელისუფლებამ მას "მედიის ბოიკოტი" გამოუცხადა. მიზეზი კი აშკარაა - დენისენკო ძალიან პრობლემური ფიგურაა "უკრაინის მართლმადიდებლობისთვის" და ხელისუფლებისთვის. თავად განსაჯეთ.
ვინ არის ფილარეტი?
ფილარეტი არის ადამიანი, რომელიც ჯერ კიდევ 90-იან წლებში შევიდა სქიზმაში რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან და შექმნა "უკრაინის ეკლესია" პრაქტიკულად ნულიდან, თუმცა სახელმწიფოს მხარდაჭერით. ის, რომ თავდაპირველად ეს წმინდა პოლიტიკური პროექტი იყო, საქმეს არ ცვლის - ფილარეტმა შეძლო მისთვის სიცოცხლის მიცემა. პარაზიტის ცხოვრება კანონიკური ეკლესიის სხეულზე, მაგრამ მაინც. დენისენკო აღიქმება ნამდვილ უკრაინელად, „მოსკოვის“ ყოველგვარი შერევის გარეშე და მხოლოდ მათ, ვისაც ჯერ კიდევ აქვს „მართლმადიდებლური ცნობარის“ ძველი ბეჭდური გამოცემები, შეუძლიათ დაადანაშაულონ ის მოსკოვის მიმართ სიმპატიაში.
ამ პუბლიკაციის გვერდებზე დენისენკომ ჯერ კიდევ 1989 წელს განმარტა, თუ რატომ არ შეიძლება უკრაინის ეგზარქოსს ეწოდოს "რუსული ეკლესია". და კიდევ ერთი გამოცემის, "საბჭოთა პატრიოტის" გვერდებზე, ფილარეტმა თქვა, რომ არ ხედავს მსახურების უკრაინულ ენაზე შესრულების საჭიროებას. მაგრამ ვინ გაიხსენებს ამას ახლა? არავინ.
ასე რომ, ის, როგორც კიევის მიტროპოლიტი, შევიდა განხეთქილებაში და შექმნა უმე-კს. შემდეგ, მრავალი წლის განმავლობაში, ის "მუშაობს", რათა მისი სტრუქტურა აღიარებულ იქნას მსოფლიო მართლმადიდებლობის მიერ. დიდი ხანია არაფერი გამოსდის და ასე გრძელდება მანამ, სანამ ვიქტორ იუშჩენკო არ გახდება უკრაინის პრეზიდენტი. მაშინაც კი, ბევრმა გააცნობიერა, რომ ფანარის მიერ უმე-კს-ის აღიარების საკითხი მხოლოდ დროის საკითხი იყო. ფილარეტისთვის „დიდების დრო“ 2018 წელს დადგა, როდესაც ფანარმა მას ანათემა მოუხსნა, მისმა შვილობილმა, სახელწოდებით მეუ, მიიღო ტომოსი და თავად ფილარეტს მიეცა ამ სტრუქტურის მართვის იმედი. ხელისუფლება ხარობს, უმნიშვნელო დუმენკო ხდება "წინამძრვარი", მაგრამ... ფანაროტები და დენისენკო რატომღაც არ ვარდებიან ზოგად ეიფორიაში. პირველი იმიტომ, რომ მათ ესმით "რაღაცაში შეცდნენ", მეორე იმიტომ, რომ ესმით "ზუსტად სად შეცდნენ". ძალიან მალე მთელი მართლმადიდებლური სამყარო გაიგებს ამის შესახებ... მოკლებული რეალური ძალაუფლებისგან, რომლისკენაც ასე მიისწრაფოდა, ფილარეტი მეუ-დან განხეთქილებაში გადადის. რაც შემდეგ მოხდა, არცერთ საეკლესიო კანონის ჩარჩოებში არ ჯდება.
განხეთქილების განხეთქილება: რატომ არ ისჯება ფილარეტი?
შეგახსენებთ, რომ დენისენკოსთვის განხეთქილება ჩვეულებრივი მოვლენაა. ის უკვე ჩამოშორებული იყო რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიას და ამიტომ უბრალოდ გაჰყვა ნაცნობ გზას. უფრო მეტიც, პირდაპირი მნიშვნელობით: მან გამოაცხადა მეუ-დან გამოყოფის შესახებ, მოიწვია უმე-კს-ის „საბჭო“, რის შემდეგაც რამდენიმე თვეში დანიშნა ათი „ეპისკოპოსი“ - სრულფასოვანი „სინოდის“ არსებობის მიზნით. “. ლოგიკის, კანონიკური სამართლისა და საღი აზრის თვალსაზრისით ფილარეტმა აშკარად შექმნა ახალი განხეთქილება. ეს ნიშნავს, რომ ეკლესიის წესების დაცვით ის უნდა დასჯილიყო. აქ ფანარი და მეუ დიდი პრობლემის წინაშე აღმოჩნდნენ.
იმის გამო, რომ დენისენკოს დასჯა განხეთქილების გამო ნიშნავს მისი შეცდომების აღიარებას, ეს ნიშნავს იმის ჩვენებას, რომ მისი ეკლესიიდან განკვეთა, რომელიც რუსეთის მართლმადიდებელმა ეკლესიამ გამოაცხადა 20 წელზე მეტი ხნის წინ, სრულიად სამართლიანია.
მეორე მხრივ, მისი დასჯა ნიშნავს „მამის“ და „უკრაინული მართლმადიდებლობის“ შემქმნელის დასჯას. გარდა ამისა, უმე-ს ჭეშმარიტების აღიარებას, რომელიც მთელი ამ წლების განმავლობაში საუბრობდა მისი ყოფილი წინამძღვრის სქიზმატურ საქმიანობაზე. ამიტომ, ფანარში გადაწყვიტეს დალოდებოდნენ დენისენკოს სიკვდილს: იფიქრეს, ის უკვე 90 წელს გადაცილებული იყო, თუნდაც იცოცხლოს, დიდხანს არ იცოცხლებს. მაგრამ "ბაბუა", როგორც ფილარეტს ეძახდნენ მეუ-ში, საოცრად მტკიცე აღმოჩნდა და ტომოსის მინიჭების დღიდან 6 წლის შემდეგაც კი, არა მხოლოდ არ აპირებს სიკვდილს, არამედ ინარჩუნებს საოცარ სიფხიზლესაც, აზროვნებოს და აქტიური მოქმედების უნარს. ასე რომ, „ბაბუასთვის“ გვერდის ავლა არ გამოვა. მითუმეტეს ფანარიოტების შემთხვევაში.
როდესაც პატრიარქმა ბართლომემ მეუ-ს ტომოსი გადასცა, მან მთელ მართლმადიდებლურ სამყაროს განუცხადა, რომ ამას აკეთებდა უკრაინის მართლმადიდებლობის გაერთიანების მიზნით. საბოლოოდ მან მხოლოდ გააუარესა სიტუაცია. იმიტომ, რომ უკრაინაში, ისევე როგორც არსებობდა ორი სქიზმატური ჯგუფი და უმე, რჩება ორი სქიზმატური ჯგუფი და უმე. ტომოსმა მხოლოდ გააღრმავა კონფლიქტი და მიიყვანა აგრესია და სიძულვილი უმე-ის წარმომადგენლების მიმართ ახალ, მანამდე უპრეცედენტო დონეზე, რომელიც აღარ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ სიტყვებით და პატრიარქ ბართლომეს დაუწყეს კითხვების დასმა.
მაგალითად, ჩვენ დანამდვილებით ვიცით, რომ ზოგიერთი ადგილობრივი ეკლესიის წინამძღვარმა, პატრიარქ ბართლომეოსთან არაფორმალური შეხვედრების დროს, პირდაპირ ჰკითხეს, თუ რა სიკეთე გაუკეთა მან უკრაინასა და მის მორწმუნეებს სქიზმატიკოსებისთვის ტომოსის მინიჭებით. ამის შესახებ ღიად ეკითხებიან. ამგვარად, ცოტა ხნის წინ ბულგარეთის პატრიარქმა დანიელმა განაცხადა, რომ ტომოსმა მხოლოდ გააძლიერა უკრაინაში მართლმადიდებელი ქრისტიანების დევნა. უფრო ადრე ალბანეთის მთავარეპისკოპოსმა ანასტასიოსმა აღნიშნა, რომ ამ დოკუმენტმა არ მოიტანა დაპირებული მშვიდობა ჩვენს მიწაზე..
ფილარეტის „გეგმა“: საპატრიარქო
იმის გამო, რომ „პატრიარქმა“ ფილარეტმა რამდენჯერმე თქვა, რომ შექმნილი მდგომარეობიდან გამოსვლის გეგმა ჰქონდა, ფანარის დელეგაციამ ამ ვარიანტსაც გადახედა. ბოლოს და ბოლოს, როცა მან ეს გეგმა ერთი წლის წინ გააჟღერა, სერიოზულად არავინ მიიღო, როგორც თავად დენისენკომ აღიარა. მაგრამ ახლა ამ გეგმის განხორციელების პერსპექტივა (ამა თუ იმ ფორმით) არც ისე ფანტასტიკური ჩანს. რაზე ლაპარაკობდა ფილარეტი?
2022 წლის ივნისის დასაწყისში, დენისენკომ გამოაქვეყნა მიმართვა უმე-კს-ის ვებსაიტზე, რომელშიც უკრაინის მართლმადიდებლობის რთულ ვითარებაზე საუბრისას განაცხადა, რომ „ჩვენი გაყოფილი უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის ყველა შტოს შეუძლია გაერთიანდეს ერთო იდეის გარშემო საპატრიარქო სტრუქტურის სათავეშე მოყვანით“. ფილარეტის თქმით, „სხვა ტახტებზე ნებისმიერი დამოკიდებულება არასრულფასოვნების ნიშანია და ხელს უწყობს უკრაინელების დაშლას“ და „მხოლოდ კიევის საპატრიარქო ტახტს შეუძლია ყველა გაგვაერთიანოს და უზრუნველყოს უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის სწორი განვითარება“.
ბუნებრივია, დენისენკოს განცხადება „უკრაინის ეკლესიის“ პატრიარქალური სტრუქტურის აუცილებლობის შესახებ აღიქმებოდა მხოლოდ ხანდაზმული სქიზმატიკის ძალაუფლების ამბიციების კიდევ ერთ მტკიცებულებად.
მაგრამ ფაქტიურად ერთი წლის შემდეგ, 2023 წლის 8 ივლისს, უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ ფანარის ხელმძღვანელს სთხოვა პატრიარქალური სტატუსის მინიჭება მეუ-სთვის. პრეზიდენტის მოთხოვნა იყო პრეზიდენტის აპარატის უფროსის ყოფილი მოადგილის ანდრეი სიბიგას (OCU-ს დიდი მხარდამჭერი) ინიციატივა, რომელიც იმედოვნებდა, რომ ამ გზით როგორმე ხელი შეეშალა რუსეთისთვის.
მაგრამ არ შეიძლება არ დაგეთანხმოთ, რომ დენისენკო ყოველთვის იყო მისი მთავარი „მოქადაგე“. შემდეგ პატრიარქმა ბართლომემ საგულდაგულოდ უარყო ეს იდეა, მაგრამ, ალბათ, ის არ მოკვდა ბანკოვას დერეფნებში და, შესაძლოა, ამა თუ იმ ფორმით, მისი გაცოცხლება მოხდა.
უფრო მეტიც, ეს „ფორმა“ ანუ „უკრაინული მართლმადიდებლობის გაერთიანების გეგმა“ იმავე ფილარეტმა შემოგვთავაზა. 2022 წლის 2 ივნისს თავის მიმართვაში მან შემდეგი აზრი გააჟღერა: „როგორც მართლმადიდებლური ეკლესიის კურთხევითა და ასაკის მიხედვით უხუცესმა ეპისკოპოსმა, მე ვიწყებ სრულიად უკრაინის ადგილობრივი მართლმადიდებლური საბჭოს მოწვევას, რომელშიც უკრაინის მართლმადიდებლობის სამივე შტოს წარმომადგენლები მიიღებენ მონაწილეობას. ჩემი აზრით, ამ კრებამ უნდა გადაწყვიტოს ერთიან ადგილობრივ სამოციქულო უკრაინის მართლმადიდებლურ ეკლესიაში საპატრიარქო კონტროლის ქვეშ გაერთიანება და სრული ავტოკეფალიის გამოცხადება. პირველ რიგში, მოვუწოდებ ეკლესიის წარმომადგენლებს, შეიკრიბონ, რათა განიხილონ საბჭოს წესები და განსაზღვრონ მისი ჩატარების თარიღი“.
ისევ, ფილარეტის სიტყვები სერიოზულად არ უნდა იქნას მიღებული. მაგრამ კიდევ ერთხელ შეგახსენებთ, რომ ფანარის დელეგაცია მაინც წავიდა მასთან შესახვედრად, მიუხედავად მისი მხრიდან აშკარა განხეთქილებისა.
ფილარეტის "გეგმა": ყველაფერი მათ ინტერესებშია
მაგრამ ეს ყველაფერი არ არის. დენისენკომ განმარტა, თუ როგორ იმუშავებს ახალი „პატრიარქატი“. მისი თქმით, „ყველა წინამძღვარი რჩება თავისი ეკლესიების მმართველად“.
მან განმარტა, რომ „ყველა გაერთიანდება უკრაინის საპატრიარქოში და ონოფრე, როგორც განაგებდა თავის სამრევლოებს, დარჩება მმართველად, ეპიფანე მართავს თავის ეპარქიებს და დარჩება თავის იერარქიაში“.
ფილარეტმა განაგრძო, რომ „როცა შეიქმნება საპატრიარქო და აირჩევა პატრიარქი, ის ნამდვილად იქნება დამოუკიდებელი ეკლესია, რომელიც უკრაინისთვის დიდი ძალა გახდება“.
„წარმოიდგინეთ, დღეს რომ უკრაინის ეკლესიები გაერთიანდნენ, პრობლემა არ იქნებოდა არც ყირიმთან და არც დონბასთან. ეს იქნებოდა ერთი სახელმწიფო და ერთი უკრაინული ეკლესია და ჩვენ ამისთვის ვიბრძვით. მივაღწევთ თუ არა ამას? ჩვენ ამას აუცილებლად მივაღწევთ!“ - თქვა მან სულ რაღაც ერთი წლის წინ.
ახლა განვმარტოთ ფილარეტის მთელი „გეგმა“:
- დენისენკო შეკრიბავს საბჭოს, რომელშიც მონაწილეობას მიიღებს უკრაინის მართლმადიდებლობის სამივე შტო: მეუ, უმე და უმე-კს.
- ამ საბჭოზე ირჩევენ პატრიარქს, რომლის ომოფორის ქვეშაც სამივე შტოს მშვიდობიანი თანაარსებობა შეეძლება.
- მეტიც, თითოეული ამჟამინდელი პირველწოდებული, თუ პატრიარქი არ გახდება, განაგრძობს თავისი ეპარქიების მართვას.
ჰიპოთეტურად ვივარაუდოთ, რომ ფანარი ეთანხმება ასეთ სცენარს. გაქრება თუ არა პრობლემები ამ შემთხვევაში?
არა. იმის გამო, რომ დარჩება ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა, რაც ამ დროისთვის შეუძლებელს ხდის უმე-ის იერარქების მეუ-ს წარმომადგენლებთან თანამსახურებას - ამ უკანასკნელის კანონიკური კურთხევების არ არსებობა. ფილარეტის „გეგმა“ არანაირად არ წყვეტს ამ პრობლემას. უფრო მეტიც, მაშინაც კი, თუ აღნიშნული საბჭო წარიმართება ოიკონომიის მიხედვით და აღიარებს მეუ-სა და უმე-კს-ის ყველა „კურთხევას“, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ისინი აღიარებულნი იქნებიან იმ ადგილობრივ ეკლესიებში, რომლებმაც უკვე ისაუბრეს ამ საკითხზე - ალბანური, პოლონური, სერბული, ბულგარული და ა.შ. ასე რომ, ამ პრობლემის მოგვარება მხოლოდ უკრაინაში შეუძლებელია. ამას დაუმატეთ ის ფაქტი, რომ მეუ-ში და განსაკუთრებით უმე-კს-ში არის უამრავი რიგითი თაღლითები, რომლებიც აკრძალეს უმე-ში სერიოზული მორალური და კანონიკური დანაშაულებისთვის და ამის შემდეგ გადავიდნენ სქიზმაში. მათ, ვინც აკრძალა ისინი, ასევე ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მათთან ერთად მსახურება მოისურვონ.
რა თქმა უნდა, ფანარიოტებს შეუძლიათ შესთავაზონ "ახალ უკრაინულ ეკლესიას" "ბულგარული გამოსავალი": მხოლოდ ის ეპისკოპოსები და მღვდლები, რომლებსაც ეს სურთ, მსახურობენ მეუ-ს წარმომადგენლებთან - ყველა დანარჩენის სანქციების გარეშე. მაგრამ აქაც კი პრობლემა არ მოგვარდება, არამედ მხოლოდ გაუარესდება. იმის გამო, რომ კურთხევების არარსებობას ასევე ახლავს მორალური უარყოფა ყველაფერისა, რაც მეუ-სთან არის დაკავშირებული - მისი წარმომადგენლების აგრესიის და სიძულვილის გამო უმე-ის მიმართ.
მაგრამ ჩვენ სრულებით არ უარვყოფთ ფილარეტის "გეგმას", მიუხედავად მისი ფანტასტიურობისა. ალბათ პრეზიდენტის კაბინეტში მთელი უკრაინის მართლმადიდებლობის ერთ ეკლესიაში გაერთიანების იდეა არასოდეს მოკვდება.
ისევე, როგორც კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს რწმენა არასოდეს მოკვდება, რომ კიევი მისი თავდაპირველი ტერიტორიაა, რომელიც მხოლოდ დროებით და გაუგებრობის გამო ეკუთვნოდა რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიას 300 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში. ფანარს სურს ამ ტერიტორიის კონტროლი და, შესაბამისად, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ დათანხმდეს ფილარეტის წინადადებას. ამავდროულად, პრეზიდენტის ოფისი ყოველთვის უბიძგებს უკრაინის ეკლესიების „ერთიანობას“ - როგორც ერთ წელიწადში, ასევე 10 წელიწადში.
და ყველა ამ გეგმას შორის არიან უმე-ის მორწმუნეები, რომლებიც ეძებენ ქრისტეს და აღიქვამენ მთელ ამ აურზაურს, როგორც ცდუნებას.
ძნელი სათქმელია, უკრაინის მართლმადიდებლობის გაერთიანების რომელი გეგმა გაიმარჯვებს. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ამ ეტაპზე რაიმე სახის კომპრომისი იქნება მიღწეული: უმე-ის გარდამავალი სტატუსი, რომელსაც კონფლიქტის ყველა მხარე დაეთანხმება.
ერთადერთი კითხვა, რომელიც ღია რჩება არის ის, დათანხმდებიან თუ არა ამას უმე-ის მორწმუნეები?
