ბულგარეთის მართლმადიდებლური ეკლესია განხეთქილების პირასაა: არის თუ არა კრიზისიდან გამოსავალი?
ბულგარეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიაში ვითარება მას შემდეგ, რაც მისმა იერარქებმა ზორიასთან და ლოტიშთან ერთად იმსახურეს ფანარში, ზღვრამდე დაძაბულია. მოდით გავარკვიოთ რა ხდება.
2024 წლის 16 მაისს, ბულგარელმა ეპისკოპოსებმა პატრიარქ ბართლომეოსთან და მეუ-ის ორ წარმომადგენელთან ერთად იმსახურეს ფანარში. ამის შემდეგ დაუყოვნებლივ, უკრაინულმა პუბლიკაციებმა განაცხადეს, რომ ბულგარეთის მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ აღიარა დუმენკოს სტრუქტურა. თუმცა, თავად ეპიფანეს ორგანიზაცია არ უჭერს მხარს ასეთ დასკვნებს. ამრიგად, ევსტრატი ზორიამ განაცხადა, რომ ჩვენ არ უნდა ვისაუბროთ აღიარებაზე, არამედ მხოლოდ გარკვეულ ნაბიჯებზე ამ მიმართულებით.
ყოველ შემთხვევაში, უკრაინაში დუმენკოს მომხრეები ხარობენ, რასაც ვერ ვიტყვით ბულგარეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის მორწმუნეებზე.
ფანარი და ბულგარეთის ახალი პატრიარქის არჩევა
ფაქტია, რომ ეპისკოპოსებს შორის, რომლებიც მონაწილეობდნენ სქიზმატიკოსებთან ღვთისმსახურებაზე, იყო ბმე-ის წმინდა სინოდის სამი წარმომადგენელი, რომელთაგან ერთი შესაძლოა გახდეს ბულგარეთის ახალი პატრიარქი.
საუბარია პლოვდივის მიტროპოლიტ ნიკოლოზზე. ის ბულგარეთის ეკლესიის ერთ-ერთი ყველაზე ავტორიტეტული იერარქია და მისი კანდიდატურა დიდი ხნის განმავლობაში განიხილებოდა პატრიარქ ნეოფიტეს შემცვლელად. თუმცა ამ უკანასკნელის გარდაცვალების შემდეგ ბულგარულ მედიაში მიტროპოლიტ ნიკოლოზის შესახებ უსიამოვნო ინფორმაცია გაჩნდა, რამაც აიძულა გაეკეთებინა განცხადება, რომ ახალი პატრიარქის პოსტზე ხსნიდა თავის კანდიდატურას.
სწორედ ამ განცხადების შემდეგ, რომელიც გაკეთდა 2024 წლის მარტში, მიტროპოლიტი ნიკოლოზი გაემგზავრა ფანარში, რათა მონაწილეობა მიეღო ერთობლივ მსახურებაში კონსტანტინოპოლის პატრიარქ ბართლომეოსთან და მეუ-ს წარმომადგენლებთან - ზორიასა და ლოტიშთან.
თავად ბულგარეთში ეს კრება განიხილებოდა როგორც გეოპოლიტიკა და მიტროპოლიტ ნიკოლოზის სურვილი, მიეღო პატრიარქ ბართლომეოსის მხარდაჭერა მომავალ არჩევნებში.
მეტიც, ცნობილი გახდა, რომ პლოვდივის იერარქმა ოფიციალურად არ მოხსნა კანდიდატურა მომავალ არჩევნებზე და ამის შესახებ განცხადება წმინდა სინოდს არ გაუგზავნა.
მიტროპოლიტ ნიკოლოზის ასეთმა ქმედებებმა გამოიწვია რიგითი მორწმუნეების აღშფოთება, რომლებმაც მათში დაინახეს წმინდა კანონების ღალატი, ასევე ბულგარეთის ეკლესიის ავტოკეფალიის და დამოუკიდებლობის ხელყოფა.
ცნობილი ბულგარელი თეოლოგი, ეკლესიის ისტორიკოსი, მწერალი და პუბლიცისტი გეორგი თოდოროვი მიიჩნევს, რომ მიტროპოლიტ ნიკოლოზის საქციელი ბულგარეთის ეკლესიის ათასწლიანი ისტორიის ღალატია, რადგან უკრაინელი სქიზმატიკოსების წარმომადგენლებთან ერთად მსახურების გარდა, პლოვდივის იერარქმა. მიიწვია ფანარის მეთაური ბულგარეთის ახალი პატრიარქის არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად და მის აღსაყდრებაში, კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ბართლომეოსი.
თოდოროვმა აღნიშნა, რომ მიტროპოლიტ ნიკოლოზს და მის თანმხლებ იერარქებს არ ჰქონდათ უფლება, წმინდა სინოდის შესაბამისი გადაწყვეტილების გარეშე მოეწვიათ ფანარის მეთაური ბულგარეთის პატრიარქის არჩევაზე.
მეორეც, მან ხაზი გაუსვა, რომ სხვა ეკლესიების წარმომადგენლებს, თუნდაც ყველაზე ავტორიტეტულ და პატივსაცემს, არ შეუძლიათ მონაწილეობა მიიღონ ბულგარეთის პატრიარქის არჩევნებში.
თუ ტოდოროვის თქმით, პატრიარქი ბართლომეოსი უშუალოდ მიიღებს მონაწილეობას ბულგარეთის ეკლესიის წინამძღვრის არჩევაში, ეს გახდება იმის მტკიცებულება, რომ არა მხოლოდ ბულგარეთი, არამედ მთელი მართლმადიდებლური ეკლესია პირდაპირ არის დამოკიდებული კონსტანტინოპოლის პატრიარქზე, რაც, თოდოროვის თქმით არის ერესი: „კონსტანტინოპოლის პატრიარქს არა აქვს უფლება, დაესწროს არჩევნებს, რომ აღარაფერი ვთქვათ მათში მონაწილეობაზე. ეს გამორიცხულია. ის არ არის ამ ეკლესიის წევრი (ბულგარული - რედ.) და თუ ის ამ ეკლესიის წევრია, მაშინ ის აღმოსავლელი პაპია, რაც მწვალებლობაა“.
თავის მხრივ, ბულგარელმა პოლიტიკოსმა კოსტადინ კოსტადინოვმა განაცხადა, რომ ბულგარეთის ეკლესიას შეერთებული შტატების ძლიერი ზეწოლა აქვს და ამ ზეწოლის იარაღად პატრიარქი ბართლომეოსი მიაჩნია.
კოსტადინოვის თქმით, ბულგარელი პოლიტიკოსები, რომლებიც ფოკუსირებულია ევროატლანტიკურ ალიანსზე, მიზნების მისაღწევად იყენებენ ბულგარეთის ეკლესიაში შემავალ ბერძნულ პარტიას, რომლის თვალსაჩინო წარმომადგენლები არიან ფანარში ჩასული იერარქები. კოსტადინოვი მათ „იანიჩარებს ანაფორაში“ უწოდებს და ბულგარეთის ეროვნული ინტერესების ღალატში ადანაშაულებს.
რას ფიქრობენ მორწმუნეები ბულგარეთში მეუ-ს შესახებ?
ბულგარეთში ვითარებამ კრიტიკულ წერტილს მიაღწია, რაც ცხადი გახდა ბულგარეთის ეკლესიის მორწმუნეების მიერ წმინდა სინოდის შენობასთან რამდენიმე საპროტესტო აქციით.
პირველი პროტესტი სტამბოლიდან ზემოაღნიშნული იერარქების დაბრუნების შემდეგ გაიმართა. მორწმუნეები თვლიან, რომ ბულგარეთის ეკლესიის მიტროპოლიტებმა, რომლებიც უკრაინელ სქიზმატიკოსებთან ერთად მსახურობდნენ, დაარღვიეს კანონები და ამიტომ უნდა წარსდგნენ სასამართლოში. ამასთან დაკავშირებით მორწმუნეები ეროვნული საეკლესიო საბჭოს მოწვევას ითხოვდნენ.
გარდა ამისა, ლოვჩანის ეპარქიის სასულიერო პირები თვლიან, რომ იერარქებმა, რომლებიც მსახურობდნენ მეუ-სთან ერთად, „მიაყენეს ჭრილობა არა საკუთარ თავს, არამედ მთელ საეკლესიო სხეულს მიაყენეს სერიოზული ზიანი და შექმნეს არეულობა, რაც საფრთხეს უქმნის ქრისტეს ეკლესიის ერთიანობას ბულგარეთში. ” ისინი ასევე ითხოვენ იერარქების სასამართლო პროცესს.
მეორე პროტესტი სლივენის ახალი მიტროპოლიტის არჩევის დღეს გაიმართა. ეპისკოპოსი არსენი, რომელიც ხელმძღვანელობდა სლივენის საყდარს, ითვლება პლოვდივის მიტროპოლიტ ნიკოლოზის ქმნილებად.
სოფიის უნივერსიტეტის პროფესორი ივან ჟელევი აღნიშნავს, რომ მიტროპოლიტი არსენი არის პლოვდივის მიტროპოლიტ ნიკოლოზის „შემოქმედება“: „მან მღვდლად აკურთხა იგი. შემდეგ მისი წინადადებით აკურთხეს ეპისკოპოსად. მიტროპოლიტი ნიკოლოზი მას წლების განმავლობაში ამზადებდა. ეს უკვე ფაქტია“. და ამ „ფაქტით“, პროფესორის აზრით, პლოვდივის მიტროპოლიტმა ბულგარეთის პატრიარქის თანამდებობაზე მომავალ არჩევნებში წმიდა სინოდში დამატებითი ხმა უზრუნველყო.
სავარაუდოდ, სწორედ ამ მიზეზით, ანუ მიტროპოლიტ ნიკოლოზს ბოროტ თამაშში ეჭვმიტანილი, ბულგარეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის მორწმუნეებმა გააპროტესტეს მიტროპოლიტი არსენის არჩევა.
ისინი თვლიან, რომ მიტროპოლიტი არსენი, როგორც მიტროპოლიტი ნიკოლოზის პროტეჟე, რომელმაც დაარღვია ეკლესიის კანონები, არ არის ღირსი დაიკავოს სლივენის მიტროპოლიტის თანამდებობა. თავის მხრივ, პლოვდივის იერარქი ვერ გახდება ბულგარეთის პატრიარქი.
ამავდროულად, პროფესორი ჟელევი იმედოვნებს, რომ მიტროპოლიტი არსენი არჩევნებში სინდისის მიხედვით მისცემს ხმას და არა მისი „უფროსი თანამებრძოლების“ თხოვნით.
გარდა ამისა, მან თქვა, რომ პატრიარქობის კანდიდატები, ისევე როგორც მათი მხარდამჭერები, უკვე იყენებენ სხვადასხვა ხერხს, რათა რაც შეიძლება მეტი ხალხი მიიზიდონ თავის მხარეს: „ზოგი ყიდულობს ფულით (ხმებს არჩევნებზე - რედ.), ზოგი საჩუქრებით, ზოგიც – ზეწოლით ან რაიმე სახის დაპირებებით“, - განაცხადა ჟელევმა.
ყოველ შემთხვევაში, ბულგარეთის ეკლესიაში მდგომარეობა ძალიან რთულია და მისი განვითარების წინასწარმეტყველება უმადური საქმეა. ამიტომ, ნაჩქარევი დასკვნების გაკეთების გარეშე, შევაჯამოთ რამდენიმე შედეგი.
დასკვნები
მორწმუნეები მიტროპოლიტ ნიკოლოზს პატრიარქის პოსტისთვის ბრძოლის არაკეთილსინდისიერ მეთოდებში დებენ ბრალს. ეს იწვევს მრევლის პროტესტს და უკმაყოფილებას.
ჩვენ ასევე ვხედავთ პროტესტს მიტროპოლიტ არსენის არჩევის წინააღმდეგ, რომელიც მიტროპოლიტ ნიკოლოზის პროტეჟედ ითვლება. ეს პროტესტი აჩვენებს ღრმა უნდობლობას პლოვდივის იერარქისა და მისი შესაძლო გეგმების მიმართ.
ამასთან, უნდა ვაღიაროთ, რომ მიტროპოლიტი ნიკოლოზი არის მთავარი ფიგურა მიმდინარე არჩევნებში. მაგრამ თუ ის გახდება პატრიარქი, მისმა ორიენტაციამ ფანარზე და მეუ-ს შესაძლო აღიარებამ შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული უთანხმოება ბულგარეთის ეკლესიაში, რაც გამოიწვევს გრძელვადიან შიდა კონფლიქტებს.
სიტუაციას ართულებს ის ფაქტი, რომ მიტროპოლიტ ნიკოლოზს და სხვა იერარქებს ადანაშაულებენ პატრიარქ ბართლომეოსის მეშვეობით აშშ-ს გავლენის ქვეშ მოქცევაში, რაც ზრდის დაძაბულობას მორწმუნეებს შორის და მთლიანად საზოგადოებაში, რადგან ეკლესია აღმოჩნდება ჩათრეული გეოპოლიტიკურ თამაშებში, რაც შეიძლება დასრულდეს, გრძელვადიან პერსპექტივაში, ეკლესიისთვის ცუდი შედეგებით.
ამავდროულად, პატრიარქ ბართლომეოსის შესაძლო მონაწილეობა ბულგარეთის ახალი პატრიარქის არჩევნებში აუცილებლად აღიქმება, როგორც ბულგარეთის ეკლესიის საქმეებში გარე ჩარევის მცდელობა, რაც მხოლოდ გააძლიერებს განხეთქილებას მორწმუნეებს შორის. სიტუაცია კიდევ უფრო გაუარესდება, თუ მეუ იქნება აღიარებული.
თუმცა, არის კიდევ ერთი გამოსავალი - მთავარი. ამრიგად, მორწმუნეები და ზოგიერთი იერარქი იმედოვნებენ, რომ უფალი ჩაერევა სიტუაციაში. მაშინ შეიძლება პატრიარქი გახდეს კანდიდატი, რომელზეც ახლა საერთოდ არ საუბრობენ. მხოლოდ ის, ფაქტობრივად, შეძლებს მორწმუნეების გაერთიანებას და ბულგარეთის ეკლესიაში არსებული კრიზისის შეჩერებას, რასაც ახლა ჩვენ ვხედავთ.
