რმე და ფანარი: კონფლიქტი ომში გადაიზრდება?

2023 წლის 19 ივლისს, წმინდა სერგის სამების ლავრაში რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის ეპისკოპოსთა კრება გაიმართა. ამ საბჭოს დასკვნითი დოკუმენტითა და მოხსენებებით თუ ვიმსჯელებთ, მასში მთავარი საკითხი ფანართან დაპირისპირების გამწვავება იყო.

რატომ გახდა საჭირო კრების მოწვევა ახლა?

2023 წლის ეპისკოპოსთა კონფერენციისთვის მზადება გასაიდუმლოებული იყო. მისი თარიღი რამდენიმე დღით ადრე დადასტურდა, დღის წესრიგი კი შეხვედრის დაწყებამდე, 19 ივლისს გამოცხადდა. ამის საფუძველზე შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ყველა გადაწყვეტილება წინასწარ იყო მომზადებული და ეპისკოპოსთა აბსოლუტურ უმრავლესობას არ ჰქონდა მათი გაცნობის შესაძლებლობა. ეს ნიშნავს, რომ რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის ეპისკოპოსთა კრებაზე სავალდებულო დასწრება მხოლოდ იმისთვის იყო საჭირო, რომ საბოლოო გადაწყვეტილებებს მეტი ელფერი ჰქონოდა. წინასწარ შეიძლება ვთქვათ, რომ კონფერენციის მთავარი მიზანი არის ფანარისთვის „ომის გამოცხადება“. ამ განცხადებას ორასი ეპისკოპოსის სახელით, რა თქმა უნდა, მეტი მასშტაბურობა მიეცა.
დაპირისპირება ფანართან

რმე-სა და ფანარს შორის დაპირისპირება დიდი ხანია გრძელდება. ამის მიზეზები, როგორც ყველასთვის ცნობილია, ვინც დაინტერესებულია ეკლესიის ცხოვრებით, ორმხრივი პრეტენზიებია. ამის შესახებ მჟკ-მ არაერთხელ დაწერა, ამიტომ მხოლოდ შეგახსენებთ, რომ ამ დაპირისპირებაში სიმართლე ნამდვილად მოსკოვის საპატრიარქოს მხარესაა. ჩვენ ასევე შეგახსენებთ, რომ რმე-მ გაწყვიტა ევქარისტიული ერთობა ფანართან და ეკლესიებთან, რომლებმაც აღიარეს მეუ.

მას შემდეგ, რაც ფანარმა ფილარეტ დენისენკო და მაკარი მალეტიჩი თავის მიმდევრებთან ერთად აღადგინა, პატრიარქმა კირილმა განაცხადა, რომ კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო „ჩაერია ჩვენს იურისდიქციაში, შეუნდო სქიზმატიკოსებს, რომლებიც ანათემას იყვნენ გადაცემული, რაც იმას ნიშნავს, რომ საკუთარი თავის სქიზმატიკოსებთან იდენტიფიცირებით, ის თავად გახდა სქიზმატი.” ამ განცხადებებს ფანარის სინოდი არ გამოხმაურებია. გარედან ჩანდა, რომ მკაცრი პოზიცია ფანაროტებს არ აწუხებდათ. თუმცა, სინამდვილეში ყველაფერი ასე არ ყოფილა – ისინი მხოლოდ შესაფერის მომენტს ელოდნენ. რუსეთსა და უკრაინას შორის ომის დაწყებისთანავე დადგა ეს მომენტი.
ფანარი რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის წინააღმდეგ

სინამდვილეში, ,,სსო’’-ს დაწყებიდანვე, პატრიარქი ბართლომე მუდმივად აკრიტიკებდა პატრიარქ კირილს და მის პოზიციას რუსეთსა და უკრაინას შორის ომთან დაკავშირებით. ბევრი ითქვა - შეურაცხყოფაც და მუქარაც. Აი ზოგიერთი მაგალითი:

1. „არ ვიცი, ის (პატრიარქი კირილი – რედ.) როგორ იმართლებს თავს სინდისის წინაშე. როგორ იმართლებს თავს, როგორ განსჯის მას ისტორია... თუნდაც საჭირო გახდეს ტახტის დათმობა და პუტინისთვის მიმართვა: „ბატონო პრეზიდენტო, ვერ დაგეთანხმებით, თანამდებობას ვტოვებ, მივდივარ“, - ჩვენ, სხვა წინამძღვრები ამას ველოდით.

2. „ჩვენთვის კიდევ უფრო მტკივნეულია ის, რომ მოსკოვის საპატრიარქომ მიაღწია რუსეთის ფედერაციის პოლიტიკურ ამბიციებს დაქვემდებარებულ დონეს, მხარს უჭერს და თითქოს აკურთხებს ამ ძალადობრივ შემოჭრას და გაუგონარ სისხლისღვრას... ჩვენ არაერთხელ დავგმეთ აგრესია და ძალადობა, გულწრფელად და ძმურად მივმართეთ მოსკოვის პატრიარქს თხოვნით, გამოეყო მისი პოსტი პოლიტიკური დანაშაულებისგან, თუნდაც ეს ტახტის დატოვების ტოლფასი იყოს.

3. „რუსეთის ეკლესია და სახელმწიფო ხელმძღვანელობა თანამშრომლობდნენ აგრესიის დანაშაულში და ეკლესია თანაზიარია სახელმწიფოს მიერ ჩადენილ ისეთ შოკისმომგვრელ დანაშაულებრივ ქმედებებში, როგორიცაა უკრაინელი ბავშვების გატაცება“.

მაგრამ ეს ბრალდებები, მიუხედავად იმისა, რომ პატრიარქ კირილისთვის ძალიან მტკივნეულად ჟღერდა, ვერ გამოდგებოდა მის წინააღმდეგ რაიმე კანონიკური გადაწყვეტილების მიღების საფუძვლად. თავად ბართლომემ ხომ არაერთხელ დაუჭირა მხარი თურქეთის მთავრობის სამხედრო მოქმედებებს. მაშასადამე, ფანარი „ომის კურთხევაზე“ უფრო სერიოზულს ვერ დაუპირისპირდა პატრიარქ კირილს მანამ, სანამ პატრიარქი კირილი არ გამოაცხადებდა, რომ ყველა ცოდვა მიეტევება მათ, ვინც დაიღუპება რუსეთის ომში უკრაინის წინააღმდეგ. ბართლომეს რეაქცია მყისიერი იყო: „მან თქვა, რომ ყველა, ვინც ამ ომში დაიღუპება, მაშინვე მოწამეულად შევა ღვთის სასუფეველში. ეს არ შეესაბამება მართლმადიდებლურ სწავლებას“.

ეს განცხადება ერესში მხილებაა. და მიუხედავად იმისა, რომ ეს ჟღერდა პატრიარქ ბართლომეს, და არა საბჭოს პირიდან, შეუძლებელი იყო მისი იგნორირება.

რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის ომი ფანარის წინააღმდეგ

პატრიარქ ბართლომეს და ახალი „ავტოკეფალიების“ ტალღას, რომელიც ახლა თანდათან, მაგრამ მყარად იზრდება (ლიტვა, მონტენეგრო, მოლდოვა) უნდა დაპირისპირებოდა არა პატრიარქ კირილის, არამედ მთელი რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის პოზიცია. რაც გაკეთდა კიდეც შეხვედრაზე. როგორც ჩანს, სწორედ ეს იყო განხილვის მთავარი თემა. ეს ცხადი გახდა პატრიარქ კირილის გამოსვლის შემდეგ, რომლის ფართომასშტაბიანი მოხსენების მეოთხედზე მეტი კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს მიეძღვნა. ფანარს ნოხსენებაში უწოდებენ "იარაღს მართლმადიდებლობის წინააღმდეგ საბრძოლველად" და "იარაღს გამოცდილი მანიპულატორების ხელში". თუმცა, რაც არ უნდა მკაცრად ჟღერდეს ეს განცხადებები, აშკარად არ იყო საკმარისი ფანარის დასაგმობად. ამიტომ, პატრიარქის პოზიცია უნდა გამყარებულიყო მიტროპოლიტ ილარიონის მოხსენებით „ეკლესიის შესახებ მართლმადიდებლური სწავლების დამახინჯების შესახებ კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს იერარქიის აქტებში და მისი წარმომადგენლების გამოსვლებში“, რომელიც მან წაიკითხა სინოდალური სასულიერო კომისიის სახელით. მისი ძირითადი პუნქტები შეიძლება შეჯამდეს შემდეგნაირად.

1. ფანარს მსოფლიო მართლმადიდებლურ ეკლესიაზე პირველობის პრეტენზია აქვს.

2. ფანარი პრეტენზიას აცხადებს უმაღლესი სააპელაციო ინსტანციის როლზე.

3. ფანარი „წოდებას“ უბრუნებს სქიზმატიკოსებს, რომლებსაც არ ჰქონდათ კანონიკური ხელდასხმა ან რომელთაც წოდება დაკარგეს განხეთქილებაში მერყეობის გამო.

4. ფანარი აცხადებს ავტოკეფალიის მინიჭების ექსკლუზიურ უფლებას.

5. ფანარი აცხადებს საეკლესიო იურისდიქციის ექსკლუზიურ უფლებას დიასპორაში.

საბოლოო რეზოლუციაში ნათქვამია, რომ „ეპისკოპოსთა კონფერენციის მონაწილეები ეთანხმებიან მიტროპოლიტ ილარიონის მოხსენების დასკვნებს“ და „გადასცემენ მას წმინდა სინოდს დასამტკიცებლად“. ყველა ის ბრალდება, რაც მოსკოვის საპატრიარქოს საგარეო საეკლესიო განყიფილების ყოფილი ხელმძღვანელის გამოსვლაში გაჟღერდა ფანარის მიმართ, ადრეც მოგვისმენია. მაგრამ ახლა, განსხვავებული განცხადებებიდან, ისინი თავმოყრილია ერთ მთლიანობაში და ჟღერს საბჭოს ყველა წევრის პირიდან. უდავოა, რომ მათი დამტკიცება სინოდის მიერ მხოლოდ ფორმალობაა. და, როგორც ჩანს, ეს შეიძლება გახდეს ფანარის შემდგომი ბრალდების საფუძველი ერესში. ეჭვგარეშეა, რომ ამ ბრალდებებს ფანარიოტები უპასუხებენ. როგორ და რა გზით - ამას უახლოეს მომავალში ვნახავთ.

ერთი რამ ცხადია, მართლმადიდებლობის შიგნით მზარდი განხეთქილება სულ უფრო და უფრო მატულობს.