სულიერ დამოუკიდებლობასა და ეროვნული უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილების შესახებ

2022 წლის 1 დეკემბრით დათარიღებულ ვიდეომიმართვაში უკრაინის პრეზიდენტმა ვ. ზელენსკიმ განაცხადა, რომ ეროვნული უსაფრთხოებისა და თავდაცვის საბჭომ მიიღო რიგი ზომები უმე-ის წინააღმდეგ, კერძოდ, კანონპროექტის ინიცირება „უკრაინაში რელიგიური ორგანიზაციების საქმიანობის აკრძალვის შესახებ, რომლებიც დაკავშირებულია რუსეთის ფედერაციაში გავლენის ცენტრებთან“.

პრეზიდენტმა ამ ზომების აუცილებლობა ასე ახსნა: „ჩვენ უზრუნველვყოფთ ჩვენი სახელმწიფოს სრულ დამოუკიდებლობას. კერძოდ, სულიერ დამოუკიდებლობას. ჩვენ არასოდეს, არავის მივცემთ უფლებას  ააშენოს იმპერია უკრაინის სულში.

მეორე დღეს ვ. ზელენსკიმ განაცხადა, რომ „სულიერი დამოუკიდებლობის“ მოპოვების ზომებს უკრაინული საზოგადოება აქტიურად უჭერს მხარს და უკრაინა ამ საკითხების მოგვარებას შუა გზაზე არ შეწყვეტს.

სანამ პრაქტიკული საკითხების განხილვას შევუდგებით, უნდა გაკეთდეს რამდენიმე ფილოსოფიური შენიშვნა.

ფილოსოფიური (ფილოსოფია - სიბრძნის სიყვარული) გადახვევა

რა არის „სულიერი დამოუკიდებლობა“? აქვს თუ არა სახელმწიფოს სამართლებრივი ინსტრუმენტები ან კრიტერიუმები ამა თუ იმ „სულიერების“ დამოკიდებულებად ან თავისუფლად კლასიფიკაციისთვის? Აშკარად არა. აუცილებელია ვაღიაროთ უდავო ფაქტი: სახელმწიფო არ არის კომპეტენტური სულიერების საკითხებში და ვერ განსაზღვრავს, სად იწყება და სად მთავრდება ეს სულიერი დამოუკიდებლობა. უფრო მეტიც, მართლმადიდებელი ქრისტიანი საერთოდ არ შეიძლება იყოს „სულიერად დამოუკიდებელი“, რადგან ეკლესია არის ქრისტეს სხეული და ყველა ქრისტიანი ურთიერთდაკავშირებულია, როგორც ამ ერთი სხეულის ნაწილები. ,,რადგან, როგორც სხეულია ერთი, თუმცა მრავალი ასო აქვს, ხოლო სხეულის ყველა ასო, თუმცა ბევრნი არიან, ერთი სხეულია, ასეა ქრისტეც. და თუ ერთი ასო იტანჯება, მასთან ერთად ყველა ასო იტანჯება. ხოლო თუ ერთი ასო დიდებას მოიხვეჭს, მასთან ერთად ყველა ასო ხარობს “ (1 კორინთელთა 12:26-27). ამიტომ, უნდა თუ არა ეს ვინმეს, ყველა მართლმადიდებელი: უკრაინელები, რუმინელები, ბულგარელები, ბერძნები, რუსები და ყველა სხვა, ჩვენ ყველანი სულიერად ვართ ერთმანეთზე დამოკიდებული.

თუმცა, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ვ. ზელენსკის ეს დამოკიდებულება ჰქონდა მხედველობაში. დიდი ალბათობით, მან მიანიშნა, რომ უკრაინა უნდა განთავისუფლდეს ზოგიერთი ახლო-ეკლესიური იდეოლოგიებისგან, რომლებსაც (სხვა საკითხებთან ერთად) იყენებენ რუსი ოფიციალური პირები უკრაინაში შეჭრის გასამართლებლად. სწორედ ამ აზრზე მიუთითებს სიტყვები: „არასდროს არავის მივცემთ უფლებას უკრაინულ სულში იმპერია ააგოს“.

მართლაც, თავისი ორი ათასი წლის ისტორიის მანძილზე, ქრისტეს ეკლესიამ შეიძინა საეკლესიო სწავლებების მთელი რიგი, რომლებსაც არ აქვთ პირდაპირი კავშირი სახარებასთან. ერთ-ერთი ასეთი სწავლებაა მოსაზრება, რომ როგორც ზეცაში არის ღვთის სასუფეველი, ასევე დედამიწაზე უნდა არსებობდეს რაიმე სახის ერთი სახელმწიფო, იმპერია, რომელსაც სათავეში მართმადიდებელი იმპერატორი ედგა. ეს მოძღვრება წარმოიშვა და ჩამოყალიბდა ბიზანტიის იმპერიაში, ის განავითარეს და მხარი დაუჭირეს კონსტანტინოპოლის პატრიარქებმა და გარკვეული გაგებით შენარჩუნებულია ახლაც. კონსტანტინოპოლიდან, რომელსაც ახლა უკრაინის გარკვეული ძალები უცხადებენ ერთგულებას, ეს დოქტრინა გადავიდა რუსეთში და დაემატა მოსკოვის, როგორც „მესამე რომის“ იდეა. თუმცა უნდა ვაღიაროთ, რომ რუსეთის ეკლესიას ოფიციალურ დონეზე არასოდეს მიუღია იგი.

ამიტომ უფრო სწორი იქნებოდა საუბარი არა სულიერ, არამედ იდეოლოგიურ დამოუკიდებლობაზე. Რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი? იმიტომ, რომ ჩვენ ვხედავთ სემანტიკურ ჩანაცვლებას, როდესაც ერთი ცნება იცვლება მეორეთი და შედეგად, სრულიად გასაგები ბრძოლა რუსულ იმპერიულ იდეოლოგიასთან გადადის ბრძოლაში ქრისტეს ეკლესიასთან.

შეჯამება: უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესია არ ქადაგებს „რუსულ სამყაროს“ ან „მართლმადიდებლურ იმპერიას“ და არ ამართლებს აგრესიას ჩვენი ქვეყნის წინააღმდეგ. თუ სამართალდამცავი ორგანოები იდენტიფიცირებენ ასეთი ქმედებების ცალკეულ შემთხვევებს უმე-ს შორის (ისევე, როგორც ნებისმიერ სხვა ორგანიზაციაში), მათ უფლება აქვთ დამნაშავეები კანონის ფარგლებში დასაჯონ. მაგრამ უმე კატეგორიულად ეწინააღმდეგება იმ ფაქტს, რომ ზემოაღნიშნული გამოვლინებების წინააღმდეგ ბრძოლის საბაბით უმე-სა და უკრაინის მოქალაქეებს მოკლებული აქვთ კონსტიტუციური უფლება, ირწმუნონ ისე, როგორც მათ მიზანშეწონილად მიაჩნიათ და მიეკუთვნებოდნენ ეკლესია, რომელსაც ისინი ჭეშმარიტად თვლიან.

ეროვნული უსაფრთხოებისა და თავდაცვის საბჭოს გადაწყვეტილება 01.12.2022წ

ახლა გადავიდეთ საკითხის პრაქტიკულ მხარეზე. ეროვნული უშიშროებისა და თავდაცვის საბჭოს 2022 წლის 1 დეკემბრის გადაწყვეტილება შედგება 6 პუნქტისგან, რომლის მნიშვნელობა ასეთია:

უპირველეს ყოვლისა, უზენაეს რადას განსახილველად უნდა წარედგინოს კანონპროექტი რუსეთის ფედერაციის გავლენის ცენტრებთან დაკავშირებული რელიგიური ორგანიზაციების უკრაინაში საქმიანობის აკრძალვის შესახებ.

საკმაოდ გასაგები მოთხოვნაა, თუ არა ერთი "მაგრამ". როგორ აპირებს ხელისუფლება დაადგინოს, ვინ არის დაკავშირებული ასეთ ცენტრებთან და ვინ არა, რა კრიტერიუმებით? თუ კუთვნილების დამადასტურებელი გალობაა სიტყვები „დედა რუსეთი აღორძინდება“, რომელიც კიევ-პეჩორის ლავრაში შესრულდა რამდენიმე ქალის მიერ, მაშინ ეს ნიშნავს, რომ ხელისუფლებას სურს ნებისმიერი საბაბით გაანადგუროს უმე. თუ ხელისუფლება შეხედავს უმე-ის წესდებას, მაშინ ეკლესია უბრალოდ არ დაექვემდებარება ამ კანონს. თუმცა, ზოგიერთი ხელისუფლებაში მყოფი პირის განცხადება ეჭვქვეშ აყენებს სწორედ ასეთ მიდგომას.

მეორეც, ორი თვის ვადაში უნდა შემოწმდეს სამართლებრივი პირობები, რის საფუძველზეც უმე იყენებს კიევ-პეჩორის ლავრის ქონებას და რამდენად დაცულია ეს პირობები. აქაც ყველაფერი „პოლიტიკურ ნებაზეა“ დამოკიდებული. თუ საჭიროა შეუსაბამობის შესახებ დასკვნის გაკეთება და ამის საფუძველზე უმე-ის ლავრიდან გაძევება, ასეც მოხდება. თუ ყველაფერი განხორციელდება კანონის ფარგლებში და ყველა ქმედება ფორმალიზდება საპროცესო კანონმდებლობის მოთხოვნების შესაბამისად, მაშინ დიდი ალბათობით, როგორც უმე-ის მიერ ლავრას ქონების გამოყენების კანონიერება, ასევე ის ფაქტი, რომ ამ ქონების გამოყენება განხორციელდება ყველა კანონიერი პირობის დაცვით.

მესამე, უნდა აშენდეს სახელმწიფო ორგანოების მკაფიო ძალაუფლების ვერტიკალი რელიგიურ სფეროში. რელიგიურ საკითხებზე პასუხისმგებელი ყველა ადგილობრივი ორგანო უნდა დაექვემდებაროს უკრაინის ეთნოპოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სახელმწიფო სამსახურს, ხოლო თავად ეს სახელმწიფო სამსახური ექვემდებარება მინისტრთა კაბინეტს. ეს გადაწყვეტილება უკვე 6 დეკემბერს იქნა მიღებული. ეს არის სახელმწიფო აპარატის მომზადება იმისთვის, რომ მინისტრთა კაბინეტის მიერ რელიგიის სფეროში მიღებული გადაწყვეტილებები დაუყოვნებლივ განხორციელდება ადგილზე, ადგილობრივი ხელისუფლების აზრის გათვალისწინების გარეშე. აქტუალური ანალოგიით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მთელი ქვეყნის მასშტაბით რელიგიური ორგანიზაციებისთვის „ელექტროენერგია“ ერთბაშად ჩაირთვება და გამოირთვება ერთი გადამრთველით.

მეოთხე, ეთნოპოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სახელმწიფო სამსახურმა უნდა უზრუნველყოს „უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის მართვის შესახებ ქარტიის რელიგიური ექსპერტიზის ჩატარება მოსკოვის საპატრიარქოსთან საეკლესიო-კანონიკური კავშირის არსებობისთვის, საჭიროების შემთხვევაში, მიიღოს კანონით გათვალისწინებული ზომები.“.

აქ ისევ ისმის კითხვა - რა კრიტერიუმებით დადგინდება ეკლესია-კანონიკური კავშირის არსებობა-არარსებობა? და ასევე ვინ ჩაატარებს ამ გამოკვლევას?

ელენა ბოგდანის თანამდებობიდან გათავისუფლების გათვალისწინებით, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ახალი ხელმძღვანელი იქნება ადამიანი, რომელიც აუცილებლად იპოვის კავშირს უმე-სა და რმე-ს შორის. თუმცა, როგორ შეიძლება ამის გაკეთება?

არის თუ არა უმე-ისა და რმე-ის მართლმადიდებლობისადმი მიკუთვნება კანონიკური კავშირი? მიუკერძოებელ რელიგიურ მკვლევარებს შორისაც (რომლებიც, ალბათ, უკრაინაში საერთოდ არ არსებობენ) არ არსებობს საერთო აზრი იმის შესახებ, თუ რა არის კანონიკური კავშირი, სად იწყება და სად მთავრდება. სახელმწიფო მოხელეები კი უფრო არაკომპეტენტურნი არიან ასეთ საკითხებში. მათ შეუძლიათ მხოლოდ გაანალიზონ ნორმატიული დოკუმენტები ფორმალური ნიშნით, რმე-ის ეპისკოპოსების მონაწილეობა უმე-ის მმართველ ორგანოებში (ან პირიქით), ან დაადასტურონ ასეთი ფაქტების არარსებობა. მაგრამ, განსაზღვრებით, ოფიციალური პირები ვერ ადგენენ, რა არის კანონიკური და რა არა. ეს ნიშნავს, რომ ეს პუნქტი ასევე შეიცავს ბიუროკრატიული თვითნებობის შესაძლებლობას, ამა თუ იმ გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას პოლიტიკური ნების გათვალისწინებით და არა რეალურ მდგომარეობაზე.

მეხუთე, სამართალდამცავმა უწყებებმა უნდა „გაააქტიურონ ზომები უკრაინის რელიგიურ გარემოში რუსული სპეცსამსახურების დივერსიული მოქმედებების იდენტიფიცირებისათვის“. ანუ ჩხრეკა და შემოწმება განახლებული ენერგიით უნდა გაგრძელდეს. უმე-ს, პრინციპში, არაფერი აქვს საწინააღმდეგო, ისევ თუ არა ერთი "მაგრამ". ყველა ეს მოვლენა უნდა განხორციელდეს მკაცრად კანონის ფარგლებში და არ ახლდეს უსაფუძვლო ბრალდებები ან თუნდაც მინიშნებები, რომლებიც შემდეგ გავრცელდება მედიაში უმე-ის შეურაცხყოფის მიზნით. ეს, რომ აღარაფერი ვთქვათ იმ შემთხვევებზე, როდესაც ჩხრეკის წინა დღეს უცნობი (ან შესაძლოა ცნობილი) პირების მიერ უმე-ის შენობაში ხდება კომპრომატების დადება.

მეექვსე, პერსონალური სანქციები უნდა დაწესდეს რიგი ფიზიკური პირების მიმართ და სბუ-მ და ეროვნულმა ბანკმა უნდა უზრუნველყონ ამ სანქციების განხორციელება. ცოტა მოგვიანებით გამოქვეყნებულ სიაში შედიან: უმე-ის მთავარდიაკონი, ყოფილი სახალხო დეპუტატი ვადიმ ნოვინსკი; კიევ-პეჩორის ლავრის მმართველი, მიტროპოლიტი პაველი (ლებედი), ასევე უმე-ის 8 ეპისკოპოსი, ძირითადად ისინი, ვინც იმყოფებოდნენ ყირიმში და უკრაინის სხვა ოკუპირებულ ტერიტორიებზე.

ჩვენ რატომღაც უკვე შევეჩვიეთ იმას, რომ ეროვნული უსაფრთხოებისა და თავდაცვის საბჭო უკრაინის მოქალაქეებს სანქციებს უწესებს, რაც თავისთავად ძალიან საეჭვოა იურიდიული თვალსაზრისით. თუ ეს პირები დამნაშავენი არიან უკრაინის კანონმდებლობის დარღვევაში, მათ წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმეები უნდა აღიძრას და სასამართლომ კანონიერად შეგროვებული მტკიცებულებების საფუძველზე სამართლიანი სასჯელი გამოიტანოს. მსგავსი არაფერი ხდება, შესაბამისად, შეგვიძლია მხოლოდ განვაცხადოთ, რომ ირღვევა ყველა მოქალაქის კონსტიტუციური უფლება სამართლიანი სასამართლოს შესახებ.

უმე-ზე ზეწოლის მეთოდები

მონასტრებში, ეკლესიებსა და ეპარქიის ადმინისტრაციაში ჩხრეკა არ ხდება სისხლის სამართლის საქმეების ფარგლებში, არამედ ერთგვარი კონტრდაზვერვითი საქმიანობით. ეს ნიშნავს, რომ ჩხრეკის ჩატარების პროცედურული წესები არ არის დაცული. არ არის დამსწრე მოწმეები, არც ადვოკატები, არც ჩხრეკის ოქმი და ა.შ. ამ პირობებში შეიძლება იპოვონ ყველაფერი, რაც მოესურვებათ.

თვალსაჩინო მაგალითია ჩერნივცი-ბუკოვინის ეპარქიის ადმინისტრაციის ლეპტოპში სავარაუდოდ ნაპოვნი „ბავშვთა პორნოგრაფიის“ შემცველი ვიდეო. მას შემდეგ, რაც ეპარქიის წინამძღვრის, მიტროპოლიტ მელეტის თქმით, ეს კომპიუტერები ეპარქიის თანამშრომლებისთვის 4 საათის განმავლობაში მიუწვდომელი იყო და იმ პირთა ხელში იყო, ვინც ჩხრეკას აწარმოებდა, აღმოჩენილია პორნოგრაფია და  მზადება შეთქმულებისთვის და ასე შემდეგ.

ასევე მსგავსი შინაარსისაა სკანდალი ეპარქიის მდივნის, არქიმანდრიტ (ამჟამად ეპისკოპოსის) ნიკიტას (სტოროჟუკის) და საკურთხევლის ერთ-ერთი სტიქაროსნის საცვლებში გადაღებული ფოტოების ,,გაჟონვა’’. იარაღის მუქარით გაშიშვლება, კედელთან დგომა და შემდეგ ფოტოს გადაღება რთული არ არის. მაგრამ დიდი ალბათობით შეიძლება ითქვას, რომ მსგავსი არაფერი მოხდებოდა, თუ ჩხრეკა კანონმდებლობის დაცვით მოხდებოდა.

ჩხრეკისას აღმოჩენილია აქამდე უცნობი პირების მიერ ჩადებული კომპრომატები. ასე იყო კორეცკის მონასტერში და სხვა ადგილებში, როდესაც იქ აღმოაჩინეს ბუკლეტები პატრიარქ კირილის ფოტოსურათით და შედგენილი ტექსტით.

ბუკლეტები პატრიარქ კირილის ქადაგებით. ფოტო: SBU

ჩხრეკის დროს მატერიალების დადებაზე განაცხადეს მიტროპოლიტმა მელეტიმ, ჩერკასის მიტროპოლიტმა თეოდოსიმ, გლინსკის ეკლესიის წინამძღვარმა, მღვდელმა ვასილი ნაჩევმა. მაგრამ მაშინაც კი, თუ სბუ გამოიძიებს ამ შემთხვევებს (რომელშიც არავინაა დარწმუნებული) და დაადასტურებს გაყალბების ფაქტს, ნარატივი "რუსული სამყაროს" შესახებ უმე-ში უკვე გავრცელებულია მედია სივრცეში.

კონტრდაზვერვის შედეგების შესახებ გამოქვეყნებულ ანგარიშებში ადვილად შეიმჩნევა შეუსაბამობა ფოტოსა და ტექსტს შორის. მაგალითად, ნათქვამია: „სბუ-მ ასევე აღმოაჩინა საწყობები პროკრემლის ლიტერატურა დიდი ტირაჟით, რომელიც აქებს აგრესორ ქვეყანას და მოუწოდებს ოკუპანტების მხარდაჭერისკენ“. რას ვხედავთ ფოტოზე?

ჩხრეკა ჩერნოვეც-ბუკოვინის ეპარქიაში. ფოტო:СБУ

ესენია: „საბავშვო ბიბლია“, „პრაიმერი საჯარო სკოლებისთვის“, „კატეხიზმო ნახატებში“, „პასტორალური საუბრები ბავშვებთან“, „ლოცვის წესი“. და სად არის რუსული აგრესიის მხარდაჭერა?

ანუ, ჩვენ ვხედავთ, თუ როგორ მოჰყავთ პუბლიკაციები, რომლებსაც არანაირი კავშირი არ აქვთ უკრაინის წინააღმდეგ ომთან, როგორც მძიმე სისხლის სამართლის დანაშაულის „მტკიცებულება“.

დასკვნები

ეს ყველაფერი მიგვანიშნებს მოქმედებების დაგეგმილ ხასიათზე, როცა შედეგი უკვე წინასწარ არის ცნობილი და „ფაქტი“ რაღაცნაირად მორგებულია.

ასევე შეუძლებელია არ შეამჩნიოთ, რომ უმე-ის შავი პიარის კამპანია დაიწყო 2022 წლის 23 ნოემბერს წმინდა სინოდის სხდომის შემდეგ, საიდანაც, ზოგიერთი მედიის ცნობით, ხელისუფლება ელოდა გადაწყვეტილებებს მეუ-სთან გაერთიანების ან თუნდაც დაახლოების შესახებ. თუმცა არცერთი ეს არ მომხდარა.

მიტროპოლიტი მელეტი ამბობს, რომ ჩერნივცის ეპარქიაზე ზეწოლა არის ზეწოლა მის უნეტარეს მიტროპოლიტ ონუფრიზე, რათა აიძულონ იგი შეუერთდეს მეუ-ს, რადგან უმე-ის წინამძღვარი მრავალი წლის განმავლობაში ჩერნივცის ეპარქიის მეთაური იყო. შესაბამისად, ყველა მაკომპრომეტირებელი მტკიცებულება, რომელიც თითქოს იქ აღმოჩნდა, ჩრდილს აყენებს პირადად მას. ეპისკოპოსმა მელეტიმ ასევე თქვა, რომ მას მიანიშნებდნენ, თუ ის დათანხმდებოდა გაერთიანებას მეუ-სთან, მაშინ "მთელი ეს ცირკი შეჩერდებოდა".

მაშასადამე, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ საქმე გვაქვს №2 მცდელობასთან, ყველა მეუ-ში გადაიყვანონ. №1 მცდელობა პ.პოროშენკოს მმართველობის დროს გაკეთდა და წარმატებით არ დაგვირგვინდა. სასულიერო პირებისა და მორწმუნეების დიდი უმრავლესობა დარჩა უმე-ის ერთგული. როგორც ჩანს, №2 მცდელობას იგივე შედეგი ექნება.

რა შეიძლება გაკეთდეს დღევანდელ სიტუაციაში?

პირველ რიგში, შევიკრიბოთ უნეტარესი ონუფრისა და ჩვენი ეპარქიის ეპისკოპოსების გარშემო. ნუ დაემორჩილებით პროვოკაციებს და ნუ დაუჯერებთ დაუსაბუთებელ ბრალდებებს. ჯერჯერობით უმე სწორედ ამას აკეთებს. მაგალითად, იგივე არქიმანდრიტი ნიკიტა (სტოროჟუკი), რომელიც კედელთან იყო მიყენებული არასახარბიელო ფორმაში და მედიაში დაადანაშაულეს სოდომიზმში, ხელდასხმული იქნა ივანო-ფრანკოვსკის ეპისკოპოსად 2022 წლის 4 დეკემბერს. ეს ნიშნავს, რომ არც მორწმუნეებს და არც იერარქიას არ სჯეროდათ ბრალდებების და არ ემორჩილებიან ეკლესიის მტრებს.

მეორეც, აუცილებელია მკაცრად ვიმოქმედოთ სამართლებრივ სფეროში და აიძულოთ ყველა მოქმედი პირი იგივე გააკეთოს. აუცილებელია პროცედურული დარღვევების შესახებ შეტყობინება იქ, სადაც ხდება. თქვენ უნდა დაიცვათ თქვენი სიმართლე ყველა სამართლებრივი გზით: დაწერეთ საჩივრები, შეიტანეთ სარჩელი, ჩაიწერეთ და დააფიქსირეთ ყველაფერი, მოითხოვეთ უსაფუძვლო ბრალდებების უარყოფა სასამართლოს მეშვეობით.

მესამე, შეგროვებული მტკიცებულებების საფუძველზე, მიმართეთ საერთაშორისო უფლებადამცველ ორგანიზაციებს, მიიპყროთ საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება უკრაინის მოქალაქეების სინდისისა და რელიგიის თავისუფლების უფლებების დარღვევაზე. მას შემდეგ, რაც უკრაინამ განაცხადა, რომ ემორჩილება ადამიანის უფლებათა ევროპულ სტანდარტებს, აუცილებელია ამ სტანდარტების რეალურად დაცვა.

და რაც მთავარია, ნებისმიერ ურთულეს ვითარებაში, არასოდეს უნდა დაივიწყოს უფლის სიტყვები:  ,,და, აჰა, მე თქვენთანა ვარ დღემუდამ ვიღრე ქვეყნის დასასრულამდე. ამინ. ‘’(მათე 28:20).