ფანარიონი დაადგა მაკედონელი განხეთქილებაში მყოფების აღიარების გზას?

პატრიარქი ბართლომე მაკედონიის განხეთქილების ლეგალიზების გზას დაადგა? ფოტო: СПЖ

16 დეკემბერს ბართლომემ ფანარიონზე მიიღო ე.წ. მაკედონიის ეკლესიის დელეგაცია. ნიშნავს თუ არა ეს მორიგი ტომოსის სტარტს განხეთქილებაში მყოფებისთვის და როგორ შეიძლება ეს აისახოს მთლიანად მართლმადიდებლობაზე?

ფანარიონზე მაკედონელი განხეთქილებაში მყოფების ვიზიტის გაანალიზებისას აუცილებელია აღინიშნოს სამი მომენტი:

• თავად დელეგაცია იყო ძალიან წარმომადგენლობითი. იქ იყვნენ „ბერები“ „მაკედონიის ეკლესიის“ ოთხი მონასტრიდან, დელეგაციას კი მართავდა ანტანიის „ეპისკოპოსი“ პართენიუსი (ფიდანოვსკი).
• შეხვედრაში პატრიარქ ბართლომეს გარდა ასევე მონაწილეობდა რანგით მეორე ფანარიონის მღვდელმთავარი ქალკიდონის მიტროპოლიტი ემანუელი (ადამაკისი). სწორედ ის მღვდელმთავარი, რომელიც დირიჟორობდა უკრაინელი განხეთქილებაში მყოფების ლეგალიზაციის პროცესს მათთვის ტომოსის გადაცემით და უშუალოდ მეთაურობდა 15.12.2018. ე.წ. „გამაერთიანებელ კრებას“, რომელზეც შეიქმნა მართლმადიდებლური ეკლესია უკრაინაში (მეუ).
• მიღება, რომელიც გაიმართა ფანარიონზე მაკედონელი განხეთქილებაში მყოფების მიმართ, ძალიან თბილი იყო. „უწმინდესმა პატრიარქმა შესაბამისი მიმართვა წარმოთქვა, რომელშიც გამოხატა მშობლიური მზრუნველობა ყველა ჩვენთაგანზე და ჩვენს ეკლესიაზე. ბოლოს ჩვენ ყველამ მისგან კურთხევა მივიღეთ, მარჯვენა ხელზე ვეამბორეთ მის უწმინდესობას“, - განაცხადა მაკედონიის დელეგაციის ერთ-ერთმა წევრმა.

ვინ არიან მაკედონელი განხეთქილებაში მყოფები

თავად მაკედონელი განხეთქილებაში მყოფები ამტკიცებენ, რომ თავიანთ ისტორიას ოჰრიდის არქისაეპისკოპოდან იწყებენ, რომელიც XI-XVIII  საუკუნეებში არსებობდა. ეს არქისაეპისკოპოსო 1019 წელს დაარსდა, როცა ბიზანტიის იმპერატორმა ვასილი ბულგართმმუსვრელმა დაამარცხა ბულგარეთი და ის ჩართო ბიზანტიის გავლენის სფეროში. შესაბამისად, დამოუკიდებელი ბულგარეთის ეკლესია, რომელსაც ამ დრომდე არა მხოლოდ ჰქონდა ავტოკეფალია, არამედ საპატრიარქოს სტატუსიც, გაუქმდა და მის ადგილას ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსო წარმოიქმნა ავტონომიის სტატუსით კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს შემადგენლობაში.

ოჰრიდის  არქისაეპისკოპოსოს კანონიკური ტერიტორია საკმაოდ ვრცელი იყო, მასში შედიოდა ბულგარეთი, მაკედონია, სერბეთი, რუმინეთი. შესაბამისად, ამ ქვეყნებში  პოლიტიკური გარემოებების ცვლილებისას ეკლესიები ოჰრიდის არქისაეპისკოპოს გამოეყოფოდნენ და ისინი აღადგენდნენ (ან  მოიპოვებდნენ) თავიანთ ავტონომიურ ან ავტოკეფალურ სტატუსს. 1767 წელს თურქეთის სულთანმა გააუქმა ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსო, დაუქვემდებარა ის კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს პრესპანის მიტროპოლიის სახით. 1913 წელს ოჰრიდში ეპისკოპოსის კათედრა გადადის სერბეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის შემადგენლობაში, ხოლო 1915 წელს - ბულგარეთის, 1919 წელს - ისევ სერბეთის, 1941 წელს - კვლავ ბულგარეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის შემადგენლობაში და 1945 წლიდან დღემდე ის არის სერბეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის შემადგენლობაში.

როგორც ვხედავთ, ისტორია ძალიან ჩახლართულია, მასში ბევრი ზიგზაგია, რომლებზეც სურვილის შემთხვევაში შესაძლებელია სპეკულირება სხვადასხვა პოლიტიკური ამბიციების დასაკმაყოფილებლად. არსებობს ისტორიული საფუძვლები ვისაუბროთ იმაზე, რომ ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსო შეიძლება გამოდიოდეს „დედა-ეკლესიის“ სახით სერბეთის ეკლესიისთვის. ასევე შესაძლებელია არგუმენტების პოვნა საპირისპიროს მტკიცებისთვის, რომ სერბეთის ეკლესია შეიძლება იყოს ისეთივე „დედა-ეკლესია“ ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსოსთვის, როგორც ბულგარეთის ეკლესია, რომლის შემადგენლობაშიც ასევე იმყოფებოდა ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსო რაღაც პერიოდის განმავლობაში.

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მაკედონია შევიდა იუგოსლავიის შემადგენლობაში, რომლის ხელისუფლებაც მხარს უჭერდა ავტონომიური მართლმადიდებლური ეკლესიის შექმნის იდეას ცენტრით ორჰიდში. თუმცა, ამას წინ აღუდგა სერბეთის ეკლესია. შეთანხმებამდე მისვლა ვერ მოხერხდა და 1967 წელს გამოცხადდა მაკედონიის რესპუბლიკის მართლმადიდებლური ეკლესიის ავტოკეფალია. ის არ ცნო არც სერბეთის, არც სხვა ადგილობრივმა ეკლესიამ, მათ შორის, კონსტანტინოპოლის ეკლესიამაც.

1998 წელს ნაცადი იყო მაკედონიის განხეთქილების მოგვარება. სერბეთის ეკლესიის წარმომადგენლებსა და მაკედონელ განხეთქილებაში მყოფებს შორის დაიწყო მოლაპარაკებები, რომელიც გაგრძელდა 4 წელიწადი და დაგვირგვინდა ნიშის შეთანხმების ხელმოწერით, რომლის თანახმადაც, „მაკედონიის ეკლესიამ“ მიიღო ფართო ავტონომიის უფლებები სერბეთის ეკლესიის შემადგენლობაში. არსებითად, „მაკედონიის ეკლესიის“ სტატუსი უნდა იყოს უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის სტატუსის ანალოგიური, თუმცა, მაკედონიის პოლიტიკურმა ხელისუფლებამ, რომელიც ცდილობს მაქსიმალურად მოწყვიტოს თავისი ქვეყანა სერბეთს, არ მისცა საშუალებას „მაკედონიის ეკლესიის“ იერარქებს, დაემტკიცებინათ ნიშის შეთახნმება საეკლესიო კრებაზე.

ნიშის შეთანხმების ჩაშლამ გამოიწვია ის, რომ მაკედონელი მორწმუნეების მნიშვნელოვანი რაოდენობა ველეშის მიტროპოლიტ იოანეს (ვრანიშკოვსკი) მეთაურობით და ბერ-მონაზვნების უმრავლესობა გავიდა განხეთქილებიდან და მათ ურთიერთობა აღადგინეს სერბეთის პატრიარქთან. მათ ორგანიზაციულად წარმოქმნეს ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსო, რომლის შექმნის გადაწყვეტილება მიიღო სერბეთის ეკლესიამ. დღეისათვის, ჩრდილოეთ მაკედონიის (მაკედონიის თანამედროვე სახელწოდება) ხელისუფლება არ ცნობს ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსოს და მან რამოდენიმეჯერ დააკავა მიტროპოლიტი იოანე (ვრანიშკოვსკი). სამაგიეროდ, განხეთქილებაში მყოფი „მაკედონიის ეკლესია“ სარგებლობს მათი სრული მხარდაჭერით.

ავტოკეფალიის მიღების მცდელობები

სერბეთის ეკლესიის უარმა მიეცა მაკედონელებისთვის ავტოკეფალია, აიძულა ისინი ეძებათ სხვა გზები სასურველი სტატუსის მისაღებად. 2005 წელს  მაკედონიის რესპუბლიკის საერო ხელისუფლებამ მიმართა პატრიარქ ბართლომეს თხოვნით ჩარეულიყვნენ და მოეგვარებინათ „მაკედონიის ეკლესიის“ კანონიკური სტატუსი.  თუმცა, იმ ხანებში პატრიარქი ბართლომე ჯერ კიდევ ზრუნავდა მართლმადიდებლობის ერთიანობაზე და უპირატესობას ანიჭებდა კონფლიქტის გაუღვივებლობას. 2009 წელს  „მაკედონიის ეკლესიამ“ გადაწყვიტა სახელის გადარქმევა და განაცხადა ისტორიული სახელწოდების „ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსოს“ მიღების შესახებ. ანუ ოფიციალური სახელწოდება გახდა - „მაკედონიის მართლმადიდებელი ეკლესია- ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსო“. ეს გაკეთდა იმიტომაც, რომ ბერძნებმა მაკედონელებს განუმარტეს, რომ არ შეეგუებოდნენ სიტყვას „მაკედონია“, არც ეკლესიის სახელწოდებაში, არც თავად ქვეყნის დასახელებაში. ეს აიხსნება იმით, რომ საბერძნეთის შემადგენლობაში არსებობს მხარე ანალოგიური სახელწოდებით. მაკედონელები დიდხანს ჯიუტობდნენ, მაგრამ 2018 წელს მაინც დათანხმდნენ თავიანთი ქვეყნისთვის სახელი გადაერქვათ და მას ჩრდილოეთ მაკედონიის რესპუბლიკა უწოდეს.

2017 წელს „მაკედონიის ეკლესიის“ სინოდმა საკმაოდ კრეატიულად სცადა ავტოკეფალიის სტატუსის მოპოვება. მან მიმართა ბულგარეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიას (ბლმ) წინადადებით ეცნო ის თავის „დედა-ეკლესიად“ ევქარისტული ურთიერთობის დამყარებისა და შემდგომი ავტოკეფალიის მიღების სანაცვლოდ. ბულგარელებმა კეთილშობილურად გასცეს პასუხი და 2017 წლის 27 ნოემბერს ბმე-ს წმინდა სინოდმა მიიღო დადგენილება იმის შესახებ, რომ იმ შემთხვევაში, თუ „მაკედონიის ეკლესია“ ცნობს მას „დედა-ეკლესიად“, ბმე „იღებს ვალდებულებას აღმოუჩინოს მას სრული მხარდაჭერა, შუამავლობა და წარმომადგენლობა ადგილობრივი მართლმადიდებელი ეკლესიების წინაშე, გააკეთებს ყველაფერს, რაც აუცილებელია მმე-ს კანონიკური სტატუსის მისაღებად“. ერთი სიტყვით, ეცდება დაარწმუნოს ადგილობრივი ეკლესიები ცნოს  მაკედონელების ავტოკეფალია ბულგარელებისგან. ბმე-ში შეიქმნა კიდეც სპეციალური კომისია მაკედონიის ეკლესიის საქმეზე, ხოლო ბულგარეთის პატრიარქმა ნეოფიტმა მიიღო მაკედონელი განხეთქილებაში მყოფების ლიდერი.

თუმცა, ამ იდეას მყისვე შეხვდა სერიოზული წინააღმდეგობა.  ელადის მართლმადიდებლური ეკლესიის წმინდა სინოდმა განაცხადა ბულგარეთის ეკლესიის ჩარევის დაუშვებლობაზე სერბეთის ეკლესიის იურისდიქციაში, ხოლო კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს წმინდა სინოდმა განაცხადა, რომ განიხილავს ბულგარეთის ეკლესიის მოქმედებებს, როგორც ანტიკანონიკურს იმის საფუძველზე, რომ ავტოკეფალია, მათი აზრით, შეიძლება მხოლოდ ფანარიონმა მიანიჭოს. ბულგარელებმა უკან დაიხიეს და უარი თქვეს „დედა-ეკლესიის“ საპატიო წოდებაზე.

აღსანიშნავია, რომ 2018 წლის აპრილში ფანარიონზე პრაქტიკულად ერთდროულად აწარმოებდნენ მოლაპარაკებებს ავტოკეფალიის თაობაზე თავიანთი რელიგიური პროექტებისთვის, უკრაინის პრეზიდენტი პეტრე პოროშენკო და მაკედონიის პრეზიდენტი გეორგე ივანოვი. პატრიარქი ბართლომე ორივეს შეხვდა, მაგრამ გადაწყვიტა სიფრთხილე გამოეჩინა და ერთდროულად ორ ფრონტზე არ ემოქმედა. რასაკვირველია, უკრაინა ფანარიონისთვის ყველაზე მსუყე ლუკმა იყო, ხოლო მაკედონიის პრეზიდენტს გადასცეს დაეცადა. სხვათაშორის, 2019 წლის იანვარში, მასაც და ჩერნოგორიის პრეზიდენტ მილო ჯუკანოვიჩს, რომელიც ასევე ბიძგს აძლევდა თავის, „ჩერნოგორიის მართლმადიდებლური ეკლესისიის“ რელიგიურ პროექტს, იმედი მისცა ე.წ. კონსტანტინოპოლის ეგზარქოსმა უკრაინაში, პამფილიის არქიეპისკოპოსმა დანიელმა (ზელენსკი). BBC -თვის მიცემულ ინტერვიუში მან განაცხადა: „ მე მხარს ვუჭერ თეზისს იმის შესახებ, რომ ყველა ხალხს, რომელსაც სურს ჰქონდეს თავისი მართლმადიდებლური ეკლესია, უნდა ჰქონდეს უფლება ის დააფუძნოს და ითხოვოს მისი აღიარება სხვა მართლმადიდებელი ეკლესიების მხრიდან. მათ შორის, თუ საქმე ეხება მაკედონიას და ჩერნოგორიას“.

2020 წლის დასაწყისში ფანარიონზე მოლპარაკებებისთვის ჩავიდა ჩრდილოეთ მაკედონიის ექს-პრემიერი ზორან ზაევი (დღეს - ისევ პრემიერი) და პრემიერის მოვალეობის შემსრულებელი ოლივერ სპასოვსკი.

მათ მოლაპარაკებები გამართეს პატრიარქ ბართლომესთან მათი რელიგიური პროექტის ავტოკეფალიის თაობაზე. მაკედონიის მის-ებში გაჩნდა ინფორმაციაც კი, რომ ფანარიონის მეთაურმა მიიღო „მაკედონიის ეკლესიის“ აპელაცია სმე-ს გადაწყვეტილებაზე. თუმცა,  პატრიარქმა ბართლომემ არ გააკეთა არანაირი განცხადება მაკედონიელებისთვის ავტოკეფალიის მინიჭების პროცესის დაწყების თაობაზე.

საინტერესო ფაქტია ის, რომ 2019 წლის 9 ივლისს რუსმა პრანკერებმა ვოვანმა და ლექსუსმა გამოაქვეყნეს საუბრის ჩანაწერი, რომელშიც მათ, ფანარიონის წარმომადგენლების სახით, სთხოვეს ზორან ზაევს პატრიარქ ბართლომესთვის 100 ათასი ევრო მაკედონიის მართლმადიბებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის მისაღებად. საუბარში პოლიტიკოსმა თანხმობა განაცხადა ქრთამის მიცემაზე. ზ. ზაევმა დაადასტურა საუბრის ფაქტი, ხოლო ქრთამის მიცემის თაობაზე განაცხადა, რომ ჩანაწერი დამონტაჟებულია.

ფანარიონის ჩარევა უკრაინაში

2018 წელს კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო უკრაინის საეკლესიო საქმეებში ჩაერია და ამან კარდინალურად შეცვალა მდგომარეობა. ფანარიონისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო მეუ-ს აღიარების პროცესის ჩაშვება ადგილობრივი ეკლესიების მხრიდან. ამისათვის ამერიკელი დიპლომატები (პირველ რიგში) და ფანარიოტები ვიზიტებს მართავდნენ მართლმადიდებლურ ქვეყნებში შესაბმისი ადგილობრივი ეკლესიების სამღვდელოების ხელმძღვანელთა იძულების გზით მიეღოთ „სწორი“ გადაწყვეტილება. გარდა ამისა, ფანარიონი ეცადა თავი შეეკავებინა იმ მოქმედებებისგან, რომელთაც შეეძლოთ გამოსვლა გამაღიზიანებლების სახით ცალკეულ ადგილობრივ ეკლესიასთან ურთიერთობებში. ამიტომაც მაკედონიისა და ჩერნოგორიის „ეკლესიებისთვის“ ავტოკეფალიის თემა დაპაუზდა. გარდა ამისა, ფანარიონის მუქარა მწვანე შუქი აუნთოს ავტოკეფალურ პროექტებს ჩრდილოეთ მაკედონიასა და ჩერნოგორიაში -  უძლიერესი არგუმენტია სერბეთის ეკლესიაზე ზეწოლისთვის მეუ-ს აღიარების საკითხში.

სამი წლის განმავლობაში, მეუ-ს შექმნის მომენტიდან, ეს ორგანიზაცია სულ სამმა ადგილობრივმა: ელადის, კვიპროსისა და ალექსანდრიის ეკლესიამ ცნო. ისიც დიდი შენიშვნებით -  კვიპროსელი მღვდელმთავრების ნახევარმა მეუ არ აღიარა, ელადის ეკლესიაში არიან იერარქები, რომლებიც ასეთ პოზიციას იზიარებენ. ე.წ. სლავი ადგილობრივი ეკლესიები უმეტესად ერთმნიშვნელოვნად აცხადებენ მეუ-ს აღიარების შეუძლებლობაზე. ფაქტის მიხედვით, მართლმადიდებლობაში განხეთქილება გაჩნდა. ყველაზე ხისტად ის ვლინდება რმე-სა და ფანარიონის ურთიერთობებში, რომელთა შორისაც არაა ევქარისტული ურთიერთობა.

უნდა აღინიშნოს, რომ მეუ-ს აღიარების ან არაღიარების საკითხი თავისთავად არ არსებობს. ის კომპლექსშია ორ სხვა საკითხთან, რომელთაც ფანარიონი წინ სწევს. ესაა კონსტანტინოპოლის პატრიარქზე მართლმადიდებლობაში განსაკუთრებული მდგომარეობის და მთელს ეკლესიაში განსაკუთრებული უფლებების აღიარების საკითხი და ასევე კათოლიკურ ეკლესიასთან ეკუმენური გაერთიანების საკითხი უახლოეს მომავალში. ადგილობრივ ეკლესიებში იერარქების უმრავლესობა ანგარიშს უწევს იმას, რომ მეუ-ს აღიარების შემდეგ, ისინი თავისთავად ცნობენ ფანარიონის უმთავრესობას მართლმადიდებლობაში, ხოლო ამის აღიარების შემდეგ - იძულებულნი იქნებიან კვალდაკვალ გაჰყვნენ ფანარიონს კათოლიკებთან ახალ უნიაში.

ამჟამად, ადგილობრივი ეკლესიები პირობითად იყოფა ორ ბანაკად - ერთ მხარეს არიან ისინი, ვინც აღიარა ფანარიონის უმთავრესობა ( შესაბამისად კი - მეუ-ს ლეგიტიმურობა) და მეორე მხარეს, ისინი, ვინც თვლის თეორიას „პირველი თანასწორთა შორის“ „კონსტანტინოპოლის პაპიზმის“ ერესად. ძირითადად ესენი არიან ადგილობრივი ეკლესიები, რომლებმაც მონაწილეობა მიიღეს ამანში 2020 წლის თებერვალში გამართულ შეხვედრაში: იერუსალიმის, რუსეთის, პოლონეთის, სერბეთის, რუმინეთის, ჩეხეთის მიწებისა და სლოვაკეთის ეკლესიები. ეს ადგილობრივი ეკლესიები პლანეტაზე ყველა მართლმადიდებლის დაახლოებით 80 %-ს წარმოადგენს.

დღეისათვის ფანარიოტები მიხვდნენ, რომ უკვე ამოწურეს ამ ეკლესიებზე ზეწოლის ხერხები, ეს კი ნიშნავს იმას, რომ უკვე საჭიროა გადასვლა შემდგომ მოქმედებებზე, კერძოდ, - მაკედონიისა და ჩერნოგორიის განხეთქილებაში მყოფების ლეგალიზაციის პროექტებზე.

სერბეთის ეკლესიის პოზიცია

სერბეთის ეკლესია ერთმნიშვნელოვნად და თანამიმდევრულად აცხადებს მეუ-ს არაღიარების თაობაზე.  2019 წლის დასაწყისში, როგორც გვატყობინებს ბელგრადის გაზეთი „პოლიტიკა“, მან ყველა მართლმადიდებელ ეკლესიას გაუგზავნა წერილი, რომ არ აღიარებს მეუ-ს და კიევის ერთადერთ კანონიერ მიტროპოლიტად თვლის უმე-ს წინამძღოლს უნეტარეს ონუფრის.

2021 წლის დასაწყისში სერბეთის პატრიარქ ირინეუსის გარდაცვალების შემდეგ, სმე-ს წინამძღოლი გახდა პატრიარქი პორფირე, რომელიც ასევე იზიარებს ამ თვალსაზრისს. პატრიარქად არჩევამდე ის აცხადებდა: „ჩვენ არ ვცნობთ მოუნანიებელ უკრაინელ განხეთქილებაში მყოფებს ეკლესიის წევრებად, არაფერს ვამბობთ რა უკვე ნორმალურ ავტოკეფალურ მართლმადიდებლურ ეკლესიაზე“.

საინტერესოა ის, რომ საეჭვო წერილი არჩევასთან დაკავშირებით მას გაუგზავნა მეუ-ს მეთაურმაც სერგეი დუმენკომაც, რომელსაც მან „თანამოძმე“ უწოდა.

როგორც ჩანს, რაღაც პერიოდი ფანარიოტები ელოდნენ, ხომ არ გახდებოდა  სერბეთის ახალი პატრიარქი უფრო დამჯერი, ვიდრე მისი წინამორბედი, თუმცა, მათი მოლოდინი არ გამართლდა. შესაბამისად, დადგა მოქმედებისა და რაღაცის გადაწყვეტის დრო მაკედონიისა და ჩერნოგორიის „ეკლესიებთან“ დაკავშირებით.

იმის შესახებ, თუ როგორი იქნება სერბეთის ეკლესიის რეაქცია მაკედონელი და/ან ჩერნოგორიელი განხეთქილებაში მყოფების აღიარებაზე, განაცხადა სერბეთის პატრიარქ პორფირეს ვიკარიუსმა, მორავიჩის ეპისკოპოსმა ანტონმა (პანტელიჩი) საერთაშორისო საღვთისმეტყველო კონფერენციაზე კიევ-პეჩორის ლავრაში „ეკლესიის მთლიანობა: საღვთისმეტყველო, კანონიკური და ისტორიული განზომილებები“. მან განაცხადა: „ თუ იქნება მიღებული რაიმე გადაწყვეტილებები მაკედონიის, ჩერნოგორიის საკითხზე, როგორც ჩანს, უფრო მოსალოდნელია ისეთი უბედური მოვლენა, რომელსაც შეუძლია ევქარისტული ურთიერთობის გაწყვეტა კონსტანტინოპოლსა და სერბეთის ეკლესიას შორის“.

ეს პოზიცია შესანიშნავად იცის პატრიარქმა ბართლომემ, თუმცა, ამის მიუხედავად მან მაინც გადაწყვიტა მიიღოს მაკედონიელი განხეთქილებაში მყოფების წარმომადგენლობითი დელაგაცია ფანარიონზე.

როგორ შეიძლება განვითარდეს მოვლენები

ისევე როგორც უკრაინის შემთხვევაში, ფანარიონის პოზიციაზე მაკედონიასა და ჩერნოგორიაში ძირითადად გავლენას მოახდენს არა რელიგია, არამედ პოლიტიკა. როგორც ჩანს, მაკედონიელი და ჩერნოგორიელი განხეთქილებაში მყოფებისთვის ავტოკეფალიის მინიჭების ან არმინიჭების საკითხი წყდება არა ფანარიონზე, არამედ ამერიკის ადმინისტრაციის წიაღში. თუმცა, ეს გადაწყვეტილება მაინც  გაითვალისწინებს შიდაპოლიტიკურ სიტუაციას ჩრდილოეთ მაკედონიასა და ჩერნოგორიაში. ის საკმაოდ განსხვავებულია. ჩრდილოეთ მაკედონიაში ხელისუფლება ერთმნიშვნელოვნად უჭერს მხარს არაკანონიკურ მაკედონურ ეკლესიას და აქტიურად ლობირებს მისთვის ტომოსის მიღებას პატრიარქ ბართლომესგან. ოჰრიდის არქისაეპისკოპოსო კი სმე-ს შემადგენლობაში ექცევა დევნის ქვეშ. ამ გარემობებიდან გამომდინარე, ავტოკეფალიის მინიჭება მაკედონიის ეკლესიისთვის შეიძლება დიდი ალბათობით დავუშვათ.

რაც შეეხება ჩერნოგორიას, 2020 წელს ჩერნოგორიის არაკანონიკური ეკლესიის აქტიური მომხრის, პრეზიდენტ მილო ჯუკანოვიჩის პარტიამ მარცხი განიცადა საპარლამენტო არჩევნებზე. პარლამენტში უმრავლესობა და შესაბამისად, მინისტრთა კაბინეტი ჩამოაყალიბეს პარტიებმა, რომლებიც მხარს უჭერენ სმე-ს. პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ჩერნოგორიის კონსტიტუციის თანახმად, ქვეყანაში რეალურ ძალაუფლებას ფლობს, გახდა ზდრავკო კრივოკაპიჩი, რომელიც თავს სმე-ს წევრად თვლის. ამის მიუხედავად, მ, ჯუკანოვიჩმა შეინარჩუნა ქვეყნის პრეზიდენტის პოსტი. მას შემდეგ, რაც ჩერნოგორიაში ხელისუფლება შეიცვალა, კანონი, რომლის თანახმადაც პრაქტიკულად მთელი საეკლესიო საკუთრება უნდა გადაცემოდა განხეთქილებაში მყოფებს, გაუქმდა. თუმცა, დღეს  არ შეიძლება ითქვას, რომ ხელისუფლება ერთმნიშვნელოვნად  კეთილს უქადის სმე-ს. 2021 წლის მაისში ზ. კრივოკაპიჩმა ბოლო მომენტში უარი განაცხადა ხელი მოეწერა სმე-თან „საბაზო შეთანხმებაზე სამართლებრივი სტატუსის შესახებ“. სერბულმა მის-ებმა გამოთქვეს აზრი, რომ ეს გაკეთდა დასავლეთის ქვეყნების საელჩოების ზეწოლით. სმე  აცხადებდა, რომ მოცემული შეთანხმების ხელმოუწერლობა „წარმოადგენს ღია დისკრიმინაციის აქტს“.

აქედან გამომდინარე, შეიძლება ვამტკიცოთ, რომ თუ ამერიკელი დიპლომატები ვერ დაარწმუნებენ ჩერნოგორიის ხელისუფლებას კვლავ დაუბრუნდნენ „ჩერნოგორიის ეკლესიის“ ავტოკეფალიის პროექტის მხარდაჭერას (უკრაინაში მსგავსი რამ მოხდა), ტომოსი ამ რელიგიური სტრუქტურისთვის არ იქნება. თუ ზ. კრივოკაპიჩი გამოავლენს სისუსტეს და მხარს დაუჭერს ამ პროექტს, მაშინ დიდი ალბათობით, მაკედონიელი განხეთქილებაში მყოფების კვალდაკვალ თავის ტომოსს მიიღებენ ჩერნოგორიელი განხეთქილებაში მყოფებიც.

შედეგების განჭვრეტა მართლმადიდებლობისთვის მოვლენების ასეთი განვითარების შემთხვევაში ძნელი არაა. სერბეთის ეკლესია ევქარისტულ ურთიერთობას გაწყვეტს ფანარიონთან, მოლაპარაკებები ამანის ფორმატში მიიღებს ახალ ძლიერ იმპულსს მისი აქტივაციისთვის, ხოლო ადგილობრივი მართლმადიდებელი ეკლესიები, რომლებიც ჯერ კიდევ ვერ გაერკვნენ, იძულებული იქნებიან ეს საკითხი, რაც შეიძლება მალე გადაწყვიტონ.