"ომი საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ": ფილოსოფოსი ბაუმეისტერი უმე-ზე ზეწოლაზე

ანდრეი ბაუმეისტერი. ფოტო: СПЖ

2024 წლის 28 აგვისტოს, ცნობილმა უკრაინელმა ფილოსოფოსმა და ინტელექტუალმა ანდრეი ბაუმეისტერმა ჩაწერა ვიდეო, რომელშიც გამოთქვა თავისი შეხედულება უკრაინაში მიმდინარე პროცესებზე უკრაინის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან დაკავშირებით. მისი პოზიცია გვეჩვენება არა მხოლოდ გაწონასწორებული, არამედ უაღრესად მნიშვნელოვანი, რადგან ანდრეი ოლეგოვიჩი საკითხს სრულიად მიუკერძოებელი გონებით უახლოვდება. საქმე იმაშია, რომ ის კათოლიკეა.

ამიტომ, ვერავინ დაადანაშაულებს მას იმაში, რომ მისი შეხედულება რელიგიურად არის შეღებილი უმე-ის სასარგებლოდ. პირიქით, ასე რომ იყოს - ბაუმეისტერი მოითხოვდა უმე-ის აკრძალვას, განსაკუთრებით უკრაინელი კათოლიკეების (ეპისკოპოსი კრივიცკი და სვიატოსლავ შევჩუკი) გათვალისწინებით. მაგრამ პირიქით აკეთებს იმიტომ, რომ საკითხს უყურებს არა როგორც კათოლიკე, არამედ როგორც მორწმუნე და როგორც უკრაინის მოქალაქე, რომელიც არ არის გულგრილი ხალხის და სახელმწიფოს ბედის მიმართ. სწორედ ამიტომ გადავწყვიტეთ მოკლედ გამოვყოთ მისი არგუმენტები, რათა ჩვენს მკითხველს გავაცნოთ გონიერი და ინტელექტუალური ადამიანის პოზიცია.
ეიფორია და ფსიქოზი

უკრაინის უმაღლესმა რადამ ახლახან მიღებულმა კანონმა 8371 გამოიწვია მწვავე დისკუსიები და აზრთა პოლარიზაცია საზოგადოებაში. კანონი, რომელიც ფორმალურად რელიგიურ სფეროში კონსტიტუციური წესრიგის დაცვას ისახავს მიზნად, უკრაინის პოლიტიკური ელიტის ნაწილის ტრიუმფალისტური განცხადებებისა და ეიფორიის მიზეზიც კი აღმოჩნდა.

ბაუმეისტერის თქმით, ბევრი სახალხო დეპუტატი, რომელიც სოციალურ ქსელში წერდა, რომ „საბოლოოდ უკრაინამ მოიპოვა სულიერი დამოუკიდებლობა, საბოლოოდ ეს ბუდე FSB-ს, კგბ-ს, რომელიც საფრთხეს უქმნის უკრაინის უსაფრთხოებას, უკრაინულ კულტურას, საბოლოოდ ეს ბუდე განადგურდება... რაღაც ზოგადი ფსიქოზის ქვეშ მოექცა." ეს ეიფორია, რომელიც კურსკისა და პოკროვსკის ფონზე ხდება, ძნელი ასახსნელია. თავად კანონისგან განსხვავებით, რომელიც, ანდრეი ოლეგოვიჩის თქმით, საკმაოდ დამღლელი და ძალიან პრობლემურია ლოგიკისა და კანონის თვალსაზრისით.

ღრმად ჩაძირული დოკუმენტის არსში, ბაუმეისტერმა დაინახა მასში მრავალი პრობლემური ასპექტი.

სამართლებრივი გაურკვევლობის პრობლემა

ერთ-ერთი მთავარი კრიტიკული პუნქტია კანონში გამოყენებული ტერმინების ბუნდოვანება. ბაუმეისტერის აზრით, ამ ტერმინებიდან ბევრი, როგორიცაა „მიკუთვნება“, „სტრუქტურის ნაწილი“, „მმართველობის ცენტრი“ და „რუსული სამყარო“, არ გააჩნია მკაფიო სამართლებრივი დეფინიცია და მათი ინტერპრეტაცია შესაძლებელია ნებისმიერი გზით. ეს ქმნის კანონის ექსპანსიურ ინტერპრეტაციის პრინციპზე დაფუძნებული გამოყენების რისკს, რაც გულისხმობს მანიპულირებისა და ბოროტად გამოყენების შესაძლებლობას.  

ანდრეი ოლეგოვიჩი განსაკუთრებით ხაზს უსვამს, რომ ცნებები, როგორიცაა "რუსული სამყაროს იდეოლოგია" ან "პრორუსული პროპაგანდა" არ არის იურიდიული ტერმინები და, შესაბამისად, არ შეიძლება გახდეს სამართლებრივი ქმედებების საფუძველი. ეს ხსნის კარს უსაფუძვლო ბრალდებებისა და დევნისკენ, რაც იწვევს იურიდიულ ნიჰილიზმს და სამართლიანობის პრინციპების დარღვევას.
კანონიკური კავშირი და რელიგიური პროფანაცია

ასევე, ბაუმეისტერის აზრით, ისეთი წმინდა საეკლესიო ფენომენი, როგორიცაა კანონიკური კავშირი ეკლესიებს შორის, შეიძლება მოხვდეს „მიკუთვნებულობის“ ბრალდების რიცხვში: „და თუ ერთ ეკლესიას აქვს კანონიკური კავშირი მეორე ეკლესიასთან, მაშინ ამ კანონიკური კავშირის არსებობამ შეიძლება გამოიწვიოს მსგავი კანონი მსგავსი სანქციებით“.

ამავე დროს, ის ყურადღებას ამახვილებს იმ ფაქტზე, რომ უკრაინის მართლმადიდებლურ ეკლესიასა და რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიას შორის კანონიკური კავშირის არსებობა განიხილება, როგორც ის, რაც მოითხოვს დაუყოვნებლივ შეწყვეტას, ისტორიული და რელიგიური კონტექსტის გათვალისწინების გარეშე. ეს, ანდრეი ოლეგოვიჩის თქმით, რელიგიური უმეცრებისა და პროფანაციის გამოვლინებაა, ვინაიდან კანონიკური კავშირები არ შეიძლება გახდეს კანონით გათვალისწინებული სანქციებისა და შეზღუდვების გამოყენების საფუძველი.

პროფესორი ასევე სრულიად სამართლიანად აღნიშნავს, რომ ეს კანონი არ ითვალისწინებს კანონიკური კავშირების არსებობას სხვადასხვა საპატრიარქოსა და ადგილობრივ ეკლესიას შორის, რომელიც შეიძლება განსხვავდებოდეს სიახლოვის ხარისხით, მაგრამ ინარჩუნებს რელიგიურ ხასიათს. ამასთან, 8371 კანონში შემოთავაზებული ეკლესიათა ურთიერთობის ცალმხრივი ინტერპრეტაცია მიუთითებს კანონმდებელთა ზედაპირულ და გამარტივებულ მიდგომაზე რელიგიური საკითხებისადმი.
სულიერი დამოუკიდებლობის საკითხი

უკრაინელი ფილოსოფოსი განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს „სულიერი დამოუკიდებლობის“ კონცეფციას, რომელიც აქტიურად გამოიყენება როგორც კანონის ტექსტში, ასევე მისი მომხრეების რიტორიკაში. ბაუმეისტერი კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს სახელმწიფოს მოთხოვნილებას უზრუნველყოს თავისი მოქალაქეების სულიერი დამოუკიდებლობა და მიუთითებს ასეთი ამოცანის ისტორიულ და ფილოსოფიურ შეუძლებლობაზე. მან გაიხსენა, რომ ჯერ კიდევ მე-17-18 საუკუნეებში ევროპაში დაიწყო რელიგიური შემწყნარებლობისა და სინდისის თავისუფლების იდეების განვითარება, რაც სრულიად ეწინააღმდეგება სახელმწიფოს მცდელობებს უკარნახოს თავისი მოქალაქეების სულიერი ცხოვრების პირობები. ამავე დროს, ბაუმეისტერი დარწმუნებულია, რომ განსახილველი კანონი „შედგენილია სამართლებრივი, რელიგიური, ისტორიული ნიჰილიზმისა და უმეცრების თვალსაზრისით“.

„უფრო მეტიც, ეს არის ანაქრონისტული ნარჩენების, ყოველგვარი გამართლების გარეშე. უიმედოდ მოძველებულია. ანუ საკმაოდ ახალგაზრდები, მე ვამბობ, რომ ძალიან ბევრ დეპუტატს ვიცნობ პირადად, ესენი არიან, ვთქვათ, 35-50 წლის ახალგაზრდები. ფიქრობენ მოძველებური ლოგიკით, როცა ამ კანონს ხმას აძლევენ. ისინი ფიქრობენ 300-წლის წინანადელი შეხედულებებით, რომელსაც არანაირი კავშირი არ აქვთ 21-ე საუკუნესთან, თუნდაც მე-20 საუკუნესთან და რომლებიც ყველანაირად ატყუებენ ამ კანონმდებლებს და ამ კანონპროექტის ავტორებს, როგორც კი ჩვენ ვიწყებთ ისტორიის ტესტირებას“, - თვლის პროფესორი.

სწორედ ამიტომ, ასეთი კანონი არა მხოლოდ მოძველებულია, არამედ საფრთხეს უქმნის თავად უკრაინას, რადგან ის ეფუძნება იდეებს, რომლებიც დიდი ხანია უარყოფილია თანამედროვე სამართლებრივი და პოლიტიკური აზროვნების მიერ.
იმის დასტურად, რომ ეს მიდგომა დიდი ხანია მიიჩნეოდა მოძველებულად, ანდრეი ბაუმეისტერმა გაიხსენა პაპ ფრანცისკეს სიტყვები, რომელმაც თქვა, რომ ლოცვა არ შეიძლება იყოს ბოროტების იარაღი და მოუწოდა ეკლესიების მთლიანობისკენ. ამ განცხადებიდან ირკვევა, რომ რომის პონტიფიკოსს მიაჩნია, რომ უკრაინაში რელიგიური თავისუფლებები საფრთხის ქვეშაა.
 ტოტალიტარიზმის ნიშნები

ამ მიზეზით, ამბობს ანდრეი ოლეგოვიჩი, უკრაინაში ტოტალიტარიზმისკენ მოძრაობა ფიქსირდება. ეს ასევე გამოიხატება ეროვნული ერთიანობის სამინისტროს შექმნის ინიციატივაში, რომელიც აძლიერებს კონტროლს საზოგადოებრივ აზრზე და საგანმანათლებლო სისტემაზე. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ხელისუფლება ცდილობს მოქალაქეებს შორის ჩამოაყალიბოს ერთიანი „სწორი“ ეროვნული იდენტობა, რომელიც არ შეესაბამება ლიბერალური და დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპებს.

მეორე მხრივ, მთავრობის პოლიტიკა, რომელიც მიმართულია „სულიერი დამოუკიდებლობის“ უზრუნველსაყოფად, ძლიერ წააგავს წარსულის ტოტალიტარული რეჟიმების მეთოდებს, როდესაც სახელმწიფო ერეოდა მოქალაქეთა რელიგიურ ცხოვრებაში.

ისტორიული პარალელები და კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო

ანდრეი ბაუმეისტერმა ისტორიული პარალელები გაავლო და გაიხსენა, რომ კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო ყოველთვის მჭიდროდ იყო დაკავშირებული იმპერიულ ძალასთან, იქნება ეს ბიზანტია თუ ოსმალეთის იმპერიები.

გარდა ამისა, უკვე მე-18 საუკუნეში რუსეთის იმპერატორები და დედოფლები გახდნენ კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს მფარველები, რითაც რუსეთის საიმპერატორო სასამართლო გადააქცია კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს მთავარ გარანტორად და ქველმოქმედად. ეს არის კიდევ ერთი იმპერია, რომელიც გავლენას ახდენს საპატრიარქოს არსებობაზე, ოსმალეთის და ბიზანტიის იმპერიებთან ერთად.

თუმცა, როდესაც ბალკანეთმა, ბულგარეთმა და რუმინეთმა დამოუკიდებლობა მოიპოვეს მე-19 საუკუნეში, 1877 წლის რუსეთ-თურქეთის ომის შემდეგ, დაიწყო ეროვნული საფუძვლების ავტოკეფალური ეკლესიების გაჩენა. კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო ამას გმობს, როგორც ეთნოფილეტიზმის გამოვლინებას (ეროვნული პრინციპის უპირატესობა საეკლესიო პრინციპზე) 1872 წლის კრებაზე და მიიჩნევს ანტიეკლესიურ და ანტინაციონალისტურ ქმედებად.

მე-20 საუკუნის დასაწყისში, 1922 წელს სმირნაში ბერძნების დამარცხების და 1923 წლის ლოზანის კონფერენციის შემდეგ, თურქებმა სერიოზულად განიხილეს კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს, როგორც მოძველებული იმპერიული ინსტიტუტის აკრძალვის შესაძლებლობა. თუმცა, მოკავშირეები დაჟინებით მოითხოვდნენ მის შენარჩუნებას. მას შემდეგ კონსტანტინოპოლის პატრიარქი რჩება თურქეთის ერთგულ მოქალაქედ და მისი გავლენა უფრო ასოცირდება დიასპორებთან და სამრევლოებთან, რომლებიც მიმოფანტულნი არიან მთელს მსოფლიოში, ვიდრე კომპაქტურ სახელმწიფო ერთეულებთან.

ამრიგად, მისი თქმით, სრულიად უსაფუძვლოა მტკიცება, რომ უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესია დაინფიცირებულია „იმპერიული ნარატივებით“. დავამატოთ, რომ თუ გავიხსენებთ ფანარის ყველა კავშირს სხვადასხვა იმპერიასთან, მაშინ ეს ბრალდებები არა მხოლოდ უსაფუძვლო, არამედ სულელური და სასაცილოა.

მეუ და არსებული მდგომარეობა

2018 წლის ტომოსის მიერ უკრაინაში განხორციელებულმა ცვლილებებმა გამოიწვია მეუ-ს გაჩენა, თუმცა ისტორიული სიწმინდეები, როგორიცაა კიევ-პეჩერის ლავრა, რჩება უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის კონტროლქვეშ. არსებითად, ამბობს ანდრეი ოლეგოვიჩი, ფანარმა განაახლა კანონიკური კავშირების პროცესი და ეს პროცესი იწვევს დისკუსიებს იმის შესახებ, თუ რამდენად გამართლებულია ეს ისტორიული და საეკლესიო თვალსაზრისით.

გარდა ამისა, პროფესორის თქმით, პოლიტიკური და რელიგიური ლიდერები თავიანთ მემკვიდრეობასთან ბრძოლის „ეიფორიამ“ გაიტაცა, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს არაისტორიული და ანტისამართლებრივი გადაწყვეტილებები. ის ხაზს უსვამს ისტორიული მეხსიერებისა და ტრადიციების შენარჩუნების მნიშვნელობას, რომლებიც ეროვნული იდენტობის განუყოფელი ნაწილია.
ომი საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ

ბაუმეისტერმა გაიხსენა, რომ ბოლო წლებში უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესია სხვადასხვა სახელმწიფო და არასახელმწიფო სტრუქტურების მხრიდან უპრეცედენტო ზეწოლის ქვეშ აღმოჩნდა. ეს ზეწოლა გამოიხატება გასამხედროებული ჯგუფების აქტიური ქმედებებით, რომლებიც იპყრობენ მონასტრებსა და ეკლესიებს, ასევე ადგილობრივი ხელისუფლების ამ ქმედებების მხარდაჭერით, რომლებიც იმეორებენ აგრესიულ ლოზუნგებს და ამით აკანონებენ ძალადობას ეკლესიის წინააღმდეგ.

მიუხედავად იმისა, რომ დასავლეთ უკრაინაში ისტორიულად დომინირებს უკრაინის ბერძნული კათოლიკური ეკლესია, ვოლინი და ცენტრალური და დასავლეთ უკრაინის სხვა რეგიონები ტრადიციულად მართლმადიდებლურია. აქ ტაძრებს, რომლებიც ასობით წლის განმავლობაში ეთაყვანებიან, ახლა თავს ესხმიან და არბევენ, იხსენებს ფილოსოფოსი.
პოლიციის მხრიდან ამგვარი ქმედებების მხარდაჭერა და უუს-ს მიერ მათი იგნორირება ქმნის პირობებს უმე-ზე შეუფერხებელი ზეწოლისათვის, რაც არსებითად არის ომი საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ. არსებობს მიზანმიმართული კამპანიები, რომლებიც მიზნად ისახავს უკრაინელების სულიერი იდენტობის დარღვევას, მათზე „სულიერი თავისუფლების“ დაწესებას. შედეგად, ეს იწვევს არა თავისუფლებას, არამედ სულიერ ჩაგვრას და ტრადიციულ სულიერ ფასეულობებთან კავშირის გაწყვეტას.
უმე და მეუ

ბაუმეისტერმა ასევე გაიხსენა, რომ არაერთხელ იყო შემოთავაზებული, უმე-ს უარი ეთქვა ყოველგვარ კანონიკურ კავშირზე რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან მეუ-ს იურისდიქციაში გადასვლის სასარგებლოდ. თუმცა, პროფესორის თქმით, ეს ნაბიჯი აღიქმება, როგორც მორწმუნეთა ნების დარღვევის, სულიერი იდენტობის დათმობისა და მეუ-ს მიერ განსაზღვრული პირობების დარღვევის იძულება.

ზეწოლა გრძელდება და უდავოდ გაიზრდება უახლოეს წლებში. ამასთან დაკავშირებით, ანდრეი ბაუმეისტერი გამოხატავს შეშფოთებას, რომ მეუ-ს მრავალი იერარქი, ისევე როგორც ადამიანები, რომლებსაც იგი პატივისცემით ეპყრობოდა, ახლა უხარიათ შექმნილი სიტუაცია, ყოველ შემთხვევაში, ჩუმად არიან, როდესაც მათი მოვალეობა მოითხოვს მათგან უმე-ს დაცვას.

„მტკივა, რომ ბევრი ჩემი ნაცნობი, ადამიანები, ვის მიმართაც დადებითად ვარ განწყობილი, იერარქები, სარგებლობენ ამ სიტუაციით, უხარიათ ან ჩუმდებიან ამაზე, მაშინ როცა მათი მოვალეობაა ერთად დგომაა. უნდა უთხრან უკრაინის საჯარო სამსახურის წარმომადგენლებს, ეთნოპოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სამსახურის მსახურებს, ჩვენს კანონმდებლებს, ჩვენს პრეზიდენტს და ადგილობრივ ხელისუფლებას, რომ ისინი (უმე - რედ.) ჩვენი ძმები არიან. ამ მონასტრებსა და ეკლესიებში ლოცვას ვერ შევძლებთ, რადგან გვეცოდინება, რომ ადრე ამ ხალხს ძალით აძევებდნენ, ხანდახან გასამხედროებული ჯგუფები აძევებდნენ, ფიზიკურ ზიანს აყენებდნენ რაიმე სახის ჭრილობებს ან აწყობდნენ ათეისტების კარნავალებს ლავრასთან... რამდენი ვიდეოა იუთუბზე 2022-2023 წლისთვის, შეხედეთ... დამცირება, სტვენა, მუდმივი ყვირილი მოსკოველ მღვდელზე... ყველაფერი მოიგონეს, როგორც ბოლშევიკებმა 20-იან წლებში... ასე რომ, მე რომ ვიყო მეუ-ს იერარქების და მეუ-ს მღვდლების ადგილას, მივმართავდი ხელისუფლებას: ესენი ჩვენი ძმები არიან, მოდი ისე მოვიქცეთ, როგორც წერია კონსტიტუციაში“.

მან ასევე მიმართა პროტესტანტული კონფესიების, კათოლიკური ეკლესიისა და იუდაიზმის წარმომადგენლებს სინდისის თავისუფლების უფლების მხარდასაჭერად და უმე-ის მორწმუნეების წინააღმდეგ ძალადობრივი ქმედებების წინააღმდეგობის მოთხოვნით.

დასასრულს, ანდრეი ბაუმეისტერმა გაიხსენა, რომ სახარების პრინციპები ძირეულად განსხვავდება კეისრის პრინციპებისგან.

„და თუ თქვენ რელიგიური ხალხი ხართ, მე მივმართავ მეუ-ს და პროტესტანტ ლიდერებს, გესმით, რომ არ შეიძლება ზეციური ქალაქი, ღვთის ქალაქი შტურმით, ძალადობით, შეურაცხყოფით, სიძულვილით, ყველა ამ დაცინვით, გასამხედროებული ჯგუფებით აიღოთ. ცათა სასუფევლის აღება არ შეიძლება გასამხედროებული ჯგუფების დარბევით, მარადიული სამსჯავრო და ზეციური ჭეშმარიტება არ შეიძლება დარბევის ჯგუფებით და უმაღლესი რადას კანონით. დაფიქრდით."

და პატივცემული ფილოსოფოსის ეს განცხადება უდაოა...