შმიგალის კანონპროექტი: უმე-ის აკრძალვა 4 სვლით

ხელისუფლება 4 სვლით აპირებს უმე-ის მატის გათამაშებას. ფოტო: СПЖ

2023 წლის 19 იანვარს უზენაეს რადას 8371 კანონპროექტი წარედგინა უკრაინაში რუსეთში მდებარე რელიგიური ორგანიზაციების საქმიანობის აკრძალვის შესახებ.

კანონპროექტი მიზნად ისახავს „სულიერი დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფას, საზოგადოების რელიგიურ ნიადაგზე განხეთქილების თავიდან აცილებას, უკრაინის საზოგადოების კონსოლიდაციის ხელშეწყობას და ეროვნული ინტერესების დაცვას“.

ის ითვალისწინებს ცვლილებებს უკრაინის კანონში „სინდისის თავისუფლებისა და რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ“ და „იურიდიული პირების, ინდივიდუალური მეწარმეებისა და საზოგადოებრივი ფორმირებების სახელმწიფო რეგისტრაციის შესახებ“.

მისი ინიციატორი მინისტრთა კაბინეტის ხელმძღვანელი დენის შმიგალია. ეს ნიშნავს, რომ კანონპროექტი აუცილებლად დამტკიცდება. ამის შესახებ ,,მეხუთე არხის'' ეთერში განაცხადა დეპუტატმა პარტია ხალხის მსახურმა, უმაღლესი რადას ეროვნული უშიშროების, თავდაცვისა და დაზვერვის კომიტეტის წევრმა ფიოდორ ვენისლავსკიმ: „ეს კანონპროექტი პრიორიტეტულია უკრაინის ეროვნული უსაფრთხოებიდან გამომდინარე და სახელმწიფო სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველყოფის საკითხები აშკარად ჭარბობს კრემლში საკონტროლო ცენტრის მქონე რელიგიური ორგანიზაციების საქმიანობის აკრძალვის შესაძლო ნეგატიურ შეფასებას, ამიტომ ვვარაუდობ, რომ ეს კანონი საკმაოდ სწრაფად იქნება მიღებული. ვფიქრობ, რომ ზამთრის ბოლომდე არის ყველა შანსი, რომ ეს კანონპროექტი პირველი მოსმენით მაინც მივიღოთ“.

ამის შესახებ წლის დასაწყისში პარლამენტის თავმჯდომარემ რუსლან სტეფანჩუკმა ისაუბრა: „დღეს საზოგადოება და ჩვენ ყველანი მზად ვართ რადიკალური გადაწყვეტილებისთვის. მინისტრთა კაბინეტს დაევალა უახლოეს მომავალში შეიმუშაოს კანონპროექტი, რომელიც, დარწმუნებული ვარ, ერთხმად მიიღება უკრაინის უმაღლეს რადაში“.

კიდევ ერთი „აკრძალვის“ კანონპროექტის ავტორი, სახალხო დეპუტატი ,,ევროპული სოლიდარობის'' პარტიიდან მიკოლა კნიაჟიცკი, უკვე საკმაოდ განაწყენებული გამოეხმაურა მინისტრთა კაბინეტის მსგავს საქმიანობას, რომელიც ჩიოდა, რომ ასეთი კანონპროექტი უკვე არსებობს და მას მხარი დაუჭირა კიდეც უმაღლესი რადას შესაბამისმა კომიტეტმა. ნ.კნიაჟიცკის კანონპროექტის შესახებ დაწვრილებით შეგიძლიათ წაიკითხოთ სტატიაში „კანონპროექტი უკრაინაში რმე-ის აკრძალვის შესახებ: რაში მდგომარეობს ინტრიგა“. აქ მოკლედ შეგახსენებთ, რომ იგი ვარაუდობს, რომ უკრაინაში, პირველ რიგში, რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესია აიკრძალება და მეორეც, რომ მხოლოდ რელიგიურ ორგანიზაციას, რომელიც ან ემორჩილება მეუ-ს, ან მიღებული აქვს მისგან ნებართვა, შეძლებს ეწოდოს „მართლმადიდებელი“.

ნ.კნიაჟიცკი პოროშენკოს ,,ევროსოლიდარობის’’ წარმომადგენელია, სადაც მიაჩნიათ, რომ საეკლესიო თემა მათი ექსკლუზივია და ამიტომ არ სურთ ინიციატივაზე უარის თქმა. სახალხო დეპუტატმა თქვა, რომ მინისტრთა კაბინეტმა თავისი კანონპროექტი წარადგინა და მის კანონპროექტს მხარი არ დაუჭირა, რადგან მას „ავტოკრატიის აშენება“ სურს. ეს ყველაფერი მოგვაგონებს ორ გიენას შორის დაპირისპირებას, როცა თითოეული იბრძვის პირველი დაეუფლოს მსხვერპლს.

საიდუმლო არ არის, რომ ყველა ეს (და მრავალი სხვა) კანონპროექტი მიმართულია უმე-ის წინააღმდეგ. ვნახოთ, რა ნაბიჯებია მომზადებული კაბინეტში მორწმუნეებისთვის.

სვლა 1: აკრძალვა

1 სვლა ფაქტიურად თავად აკრძალვაა. იგი ჩამოყალიბებულია 5 სტატიის დამატების სახით. "ეკლესიის (რელიგიური ორგანიზაციების) გამოყოფა სახელმწიფოსგან" უკრაინის კანონის "სინდისის თავისუფლებისა და რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ":

დაუშვებელია რელიგიური ორგანიზაციების საქმიანობა, რომლებიც დაკავშირებულია რელიგიური ორგანიზაციის (ასოციაციის) გავლენის ცენტრებთან, რომლის წამყვანი ცენტრი (მენეჯმენტი) მდებარეობს უკრაინის ფარგლებს გარეთ, სახელმწიფოში, რომელიც ახორციელებს შეიარაღებულ აგრესიას უკრაინის წინააღმდეგ.

ეს ფორმულირება ეხება სამ საკითხს:

• რელიგიური ორგანიზაცია, რომელსაც აკრძალული აქვს ფუნქციონირება. ეს არის სამრევლოები, მონასტრები და ა.შ.
• რელიგიური ორგანიზაციის (ასოციაციის) გავლენის ცენტრი. ეს შეიძლება იყოს ეპარქიის ადმინისტრაცია, მაგრამ, სავარაუდოდ, თავად უმე-ის კიევის მიტროპოლია.
• წამყვანი ცენტრი (განყოფილება), რომელიც მდებარეობს უკრაინის ფარგლებს გარეთ, სახელმწიფოში, რომელიც ახორციელებს შეიარაღებულ აგრესიას უკრაინის წინააღმდეგ. ეს არის მოსკოვის საპატრიარქო.

ადვილი მისახვედრია, რომ ურთიერთობა №1 სუბიექტს, ე.ი. სამრევლო და №2  სუბიექტს, ე.ი. მეტროპოლიას შორის, აღინიშნება ტერმინით "მართვა" , ხოლო თავად მე-2 სუბიექტს უწოდებენ არა წამყვან ცენტრს და არა კონტროლის ცენტრს, არამედ გავლენის ცენტრს. "გავლენის" ცნება ბევრად უფრო ფართოა, ვიდრე "მართვა", შეიძლება განიმარტოს თვითნებურად ფართო გაგებით და გამოყენებულ იქნას ადამიანთა ფართო სპექტრზე.

უკრაინის კანონმდებლობაში არ არის განმარტებული ტერმინი „მიკუთვნება“ რელიგიურ ორგანიზაციებთან მიმართებაში. შესაბამისად, ოფიციალური პირები მას თავიანთი შეხედულებისამებრ განიხილავენ. ეს ყველაფერი იმისთვის ხდებოდა, რომ ადვილად დაემტკიცებინა მრევლისა თუ მონასტრის კავშირი გავლენის ცენტრთან, ე.ი. უმე-ის კიევის მეტროპოლიასთან. რელიგიის საკითხთა სახელმწიფო სამსახურის უფროსი ვ. ელენსკი ერთხელ ჩიოდა, რომ რთული იქნებოდა უმე-ის თემების აკრძალვა, რადგან ისინი თავიანთ წესდებაში შეიძლება დასახელდნენ, როგორც ორგანიზაციები, რომლებიც საერთოდ არავისზე არიან დამოკიდებულნი. აკრძალვის ეს ფორმულირება მიზნად ისახავს ამ პრობლემის გადაჭრას, რადგან საკმაოდ მარტივია იმის დამტკიცება, რომ მრევლი ან მონასტერი არის კიევის მიტროპოლიას „დაქვემდებარებული“ და რომ თავად მიტროპოლია არის მრევლისა და მონასტრის „გავლენის ცენტრი“. მაშინაც კი, თუ ეს არ არის მითითებული ნორმატიულ დოკუმენტებში.

№2 და №3 სუბიექტს შორის ურთიერთობა განისაზღვრება როგორც „ლიდერობა“ ან „მართვა“. ანუ უმე-ის თემის აკრძალვისთვის აუცილებელია დაამტკიცონ, რომ საზოგადოებაზე გავლენას ახდენს კიევის მეტროპოლია, ხოლო თავად მეტროპოლია არის რუსეთის კონტროლის ქვეშ.

სვლა 2: რელიგიური ექსპერტიზა

შემდეგი სამი ნაბიჯი არის ცენტრალური აღმასრულებელი ორგანოს უფლებამოსილების გაფართოება, რომელიც ახორციელებს სახელმწიფო პოლიტიკას რელიგიის სფეროში. დღეს ეს არის უკრაინის ეთნოპოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სახელმწიფო სამსახური (უესს), რომელსაც ხელმძღვანელობს ვიქტორ ელენსკი, უმე-ის დიდი ხნის ანტიპათი.

ასე რომ უკრაინის კანონმდებლობის 30 მუხლის „სინდისის თავისუფლებისა და რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ“ კანონის „ცენტრალური აღმასრულებელი ორგანო, რომელიც ახორციელებს სახელმწიფო პოლიტიკას რელიგიის სფეროში“, დაემატა შემდეგი პუნქტი:

„რელიგიური ორგანიზაციების საქმიანობის რელიგიური შემოწმების ჩატარება კანონიკურ და ორგანიზაციულ საკითხებში დაქვემდებარების დასადგენად რელიგიური ორგანიზაციის (ასოციაციის) გავლენის ცენტრებთან, რომლის წამყვანი ცენტრი (მენეჯმენტი) მდებარეობს უკრაინის ფარგლებს გარეთ, სახელმწიფოში რომელიც ახორციელებს უკრაინის წინააღმდეგ შეიარაღებულ აგრესიას “.

ე.ი. ვ.ელენსკი თავის ქვეშევრდომებთან ერთად განსაზღვრავს, ექვემდებარება თუ არა უმე მოსკოვის საპატრიარქოს კანონიკურ და ორგანიზაციულ საკითხებში. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ეს ექსპერტიზა მივა იმ დასკვნამდე, რომ ორგანიზაციულ საკითხებში უმე არ ექვემდებარება მოსკოვის საპატრიარქოს, რადგან ყველას კარგად ესმის, რა არის „ორგანიზაციული საკითხები“ და ნორმატიულ დოკუმენტებში არ არის მინიშნებები უმე-სა და რმე-ს შორის ორგანიზაციული კავშირის შესახებ.

მაგრამ სხვა რამ არის კანონიკური კითხვები. რა არის ეს, რა არის ზოგადად კანონიკური სამართალი, რა არის მისი წყაროები და ა.შ, ცოტას წარმოუდგენია. ამიტომ აქ ნებისმიერი თვითნებობა შესაძლებელია. ვ. ელენსკის ხელმძღვანელობით ჩატარებული "ექსპერტიზის" ყველაზე სავარაუდო შედეგი არის ის, რომ უმე აღიარებული იქნება რმე-ზე დამოკიდებულად კანონიკურ საკითხებში, მიუხედავად იმისა, რომ უმე-ის ნორმატიულ დოკუმენტებში ეს არ არის ნათქვამი. უფრო მეტიც, სხვა ვარიანტი არსებულ ვითარებაში ფაქტობრივად შეუძლებელია, თორემ გაუგებარია, რატომ დაიწყო ხელისუფლებამ საერთოდ ეს ველური კამპანია უმე-ის წინააღმდეგ.

სვლა 3: დარღვევების აღმოფხვრა

ეს არის უესს-ის შემდეგი ახალი უფლებამოსილება, უკრაინის კანონის 30 სტატიის გაგრძელება „სინდისის თავისუფლებისა და რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ“:

„რელიგიის ექსპერტიზის შედეგად გამოვლენილი დარღვევების აღმოსაფხვრელად ხელწერილის გაცემა, მისი გაცემის დღიდან ერთი თვის ვადაში“.

თუ უკრაინის ეთნოპოლიტიკისა სინდისის თავისუფლების სამსახური გამოავლენდა რაიმე მითითებას რმე-ზე უმე-ის წესდებაში, მას შეეძლო მოეთხოვა მათი ამოღება იქიდან. მაგრამ როგორ შეიძლება აღმოიფხვრას ის, რაც ფორმალურად არ არის განსაზღვრული, კერძოდ, კანონიკური დაქვემდებარების ან კავშირის საკითხები?

ანუ ელენსკი ამბობს - ჩვენ ვიპოვეთ კანონიკური კავშირები რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან, აღმოფხვერით. უმე-ში ამბობენ, რომ ჩვენ არ გვაქვს ეს კავშირები. Რა იქნება შემდეგ? გარდა ამისა, დარღვევების აღმოსაფხვრელად მოცემული ერთი თვის ვადაში,  უესს შეძლებს თამამად განაცხადოს, რომ დარღვევები არ არის აღმოფხვრილი და გადადგას შემდეგი ნაბიჯი.

სვლა 4: სასამართლოსთვის მიმართვა

უესს-ის შემდეგი ახალი უფლებამოსილება,  უკრაინის კანონმდებლობის 30 მუხლის ტექსტის გაგრძელებაა „სინდისის თავისუფლებისა და რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ“:

„მიმართვა სასამართლოს ადმინისტრაციული მოთხოვნით რელიგიური ორგანიზაციის საქმიანობის შეწყვეტის თაობაზე მის მიერ დადგენილ ვადაში რელიგიური ექსპერტიზის შედეგად გამოვლენილი დარღვევების აღმოფხვრის ინსტრუქციების შეუსრულებლობის შემთხვევაში.

უკრაინის კანონი „სინდისის თავისუფლებისა და რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ“ ითვალისწინებს რელიგიური ორგანიზაციის საქმიანობის შეწყვეტის შესაძლებლობას მხოლოდ ორ შემთხვევაში: თავად რელიგიური ორგანიზაციის გადაწყვეტილებით და სასამართლოს გადაწყვეტილებით. კანონმდებლობაში 16 სტატიის „რელიგიური ორგანიზაციის საქმიანობის შეწყვეტა“ იძლევა სასამართლოს ასეთი გადაწყვეტილების საფუძვლების ამომწურავ ჩამონათვალს. ამ სიაში უესს-ის მოთხოვნებთან შეუსაბამობა არ არის. 8371 კანონპროექტით შემოთავაზებულია ამ „უფსკრულის“ აღმოფხვრა და მე-16 მუხლის დამატება შემდეგი პუნქტით: „უკრაინის კონსტიტუციით შექმნილი რელიგიური ორგანიზაციის (ასოციაციის) შექმნისა და ფუნქციონირების მოთხოვნების სხვა დარღვევის შემთხვევაში, ეს და უკრაინის სხვა კანონები“.

ამრიგად, კანონპროექტი 8371 ნათელს ხდის ბიუროკრატიულ თვითნებობას. ყოველივე ამის შემდეგ, "სხვა დარღვევების" კონცეფციის მიხედვით, თქვენ შეგიძლიათ, თუ გსურთ, რაიმეს მოზიდვა. მაგრამ ამ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, იგულისხმება უესს-ის „ექსპერტიზის“ მიერ კანონიკური კავშირის ან რმე-ის დაქვემდებარების იდენტიფიცირება. იმისათვის, რომ საერთოდ არ გვქონდეს კითხვები რელიგიური ორგანიზაციების სასამართლო აკრძალვის შესაძლებლობის შესახებ სოციალური დაზღვევის სახელმწიფო კომისიის სარჩელით, მუხ. მე-16 ავსებს შემდეგი ტექსტით:

„ამ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში რელიგიური ორგანიზაციის საქმიანობა შეიძლება სასამართლოში შეწყდეს რელიგიის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის განმახორციელებელი ცენტრალური აღმასრულებელი ორგანოს ან პროკურორის ადმინისტრაციული სარჩელით.

რა უნდა გააკეთოს მოსამართლემ ასეთ შემთხვევებში? თუ მოსამართლე კეთილსინდისიერი და მიუკერძოებელია, მაშინ მან უნდა დანიშნოს სასამართლო ექსპერტიზა უესს-ის „ექსპერტიზის“ სისწორის შესამოწმებლად. და, სავარაუდოდ, ასეთი სასამართლო ექსპერტიზა დაევალება უკრაინის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ფილოსოფიის ინსტიტუტს, კერძოდ, რელიგიური კვლევების დეპარტამენტს, რომელსაც ამჟამად ხელმძღვანელობს ალექსანდრე საგანი, უმე-ის კიდევ ერთი დიდი ხნის ანტიპათია. ეჭვგარეშეა, რომ ამ ორი რელიგიური მეცნიერის ხელმძღვანელობით ჩატარებული გამოცდების შედეგები ერთმანეთს დაემთხვევა.

დასკვნა

აღსანიშნავია, რომ 8371 კანონპროექტში არ არის პირდაპირი ნახსენები უმე-ის შესახებ, ისევე როგორც ეს არ არის ნახსენები სხვა ანტიეკლესიურ კანონპროექტებში. შესაბამისად, ამ კანონპროექტის მიღება არ ნიშნავს უმე-ის ავტომატურ აკრძალვას. თუმცა, პროცესს 4 მონაცვლეობით, რა თქმა უნდა, მწვანე შუქი ექნება. ამასთან დაკავშირებით, მინდა გავამახვილო ყურადღება ხალხის მსახურის, უმაღლესი რადას ეროვნული უსაფრთხოების, თავდაცვისა და დაზვერვის კომიტეტის წევრის, ფედორ ვენისლავსკის კიდევ ერთ განცხადებაზე: „ვფიქრობ, საბოლოო ვერსიაში. ჩვენ დავწერთ კანონპროექტს ისე, რომ თუ რელიგიური ორგანიზაცია უარს არ იტყვის აგრესორი ქვეყნის კონტროლზე, არ განაცხადებს, რომ არ არსებობს კავშირები - არც კანონიკური, არც ორგანიზაციული და არც იურიდიული, მაშინ საკითხი გადაწყდება თითოეული კონკრეტული შემთხვევისთვის.

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, უმე-ს მოეთხოვება ჩამოშორდეს რმე-ს კანონიკურ, ორგანიზაციულ და სამართლებრივ საკითხებში. ფაქტობრივად, უმე-მ ეს გააკეთა უმე-ის საბჭოზე თეოფანიაში, 2022 წლის 27 მაისს. მაგრამ, როგორც ჩანს, ეს არ იყო საკმარისი უკრაინის ხელისუფლებისთვის. კიდევ რა შეიძლება მოითხოვოს უმე-ისგან?

პრეზიდენტის ოფისის სპიკერმა მიხეილ პოდოლიაკმა და სახელმწიფო ეთნოპოლიტიკის ხელმძღვანელმა ვ. ელენსკიმ განაცხადეს, რომ უკრაინაში მხოლოდ ერთი მართლმადიდებლური კონფესია (მეუ) უნდა დარჩეს. ამიტომ ხელისუფლება ყველაფერს გააკეთებს იმისათვის, რომ აიძულოს სამრევლოები გაერთიანდნენ დუმენკოს სტრუქტურაში. როგორც ჩანს, მეუ გახდება "სასამართლო ეკლესია", ხოლო უმე დარჩება ქრისტეს ეკლესიად. ექნება მას ლეგალური სტატუსი, ნახევრად ლეგალურ მდგომარეობაში იქნება, თუ იატაკქვეშა კონფესია გახდება, ახლა ნაადრევია ვიმსჯელოთ.