«Γάβγισμα του ΝΑΤΟ» και κριτική στον Πατριάρχη της ROC: τι παίζει ο Πάπας

Στα μέσα Μαρτίου του 2022, ο Πάπας Φραγκίσκος παραχώρησε συνέντευξη στην εφημερίδα Corriere Della Sera, η οποία αμέσως θεωρήθηκε σκάνδαλο. Ο λόγος είναι ότι οι δηλώσεις σχετίζονται με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι Ευρωπαίοι και οι Ουκρανοί προσβλήθηκαν από τις λέξεις ότι το «γάβγισμα του ΝΑΤΟ» προκάλεσε επίθεση στον Πούτιν. Προσβλήθηκαν από τον Πάπα και την ROC. Γιατί; Και τι ήθελε να μεταδώσει ο ποντίφικας; Ας προσπαθήσουμε να το ανακαλύψουμε.

Μια κλήση στον Β. Ζελένσκι την πρώτη μέρα του πολέμου

Πάπας Φραγκίσκος: «Την πρώτη ημέρα του πολέμου τηλεφώνησα στον πρόεδρο της Ουκρανίας Ζελένσκι. Αντίθετα, δεν τηλεφώνησα στον Πούτιν. Είχα την ευκαιρία να του μιλήσω τον Δεκέμβριο για τα γενέθλιά μου, αλλά αυτή τη φορά όχι, δεν του τηλεφώνησα. Ήθελα να κάνω μια ξεκάθαρη χειρονομία, και γι' αυτό πήγα στον Ρώσο πρέσβη. Τους ζήτησα εξηγήσεις και είπα: για όνομα του Θεού, σταματήστε αυτόν τον πόλεμο».

Δηλαδή, ο Πάπας την πρώτη ημέρα του πολέμου έδειξε τη θέση του με ένα συμβολικό κάλεσμα στον Β. Ζελένσκι και άρνηση να καλέσει τον Β. Πούτιν. Αυτή η χειρονομία είχε ως στόχο να δείξει σε όλο τον κόσμο ότι ο ποντίφικας είναι στο πλευρό της Ουκρανίας. Αν και μόνο ένα κάλεσμα προς τον Πούτιν με σαφή καταδίκη της επιθετικότητας και αίτημα να σταματήσει θα ήταν πολύ πιο δυνατό  να υποδείξει την πραγματική θέση του Βατικανού.

Το επόμενο σημείο είναι ακόμη πιο προκλητικό σχετικά με το ποια είναι αυτή η πραγματική θέση. Την ίδια ημέρα, το γραφείο τύπου του Βατικανού εξέδωσε την ακόλουθη δήλωση σχετικά με τη ρωσική επιθετικότητα.

Σε αυτή τη δήλωση:

• Το Βατικανό ΔΕΝ αποκάλεσε τις ενέργειες της Ρωσίας επιθετικότητα, πόλεμο ή εισβολή, αλλά περιορίστηκε στη διπλωματική διατύπωση: «στρατιωτική δράση».
• Η φράση «εμβάθυνση της κρίσης στην Ουκρανία» χρησιμοποιήθηκε αντί της λέξης «πόλεμος».
• Το Βατικανό ΔΕΝ καταδίκασε τις ενέργειες της Ρωσίας και ΔΕΝ ζήτησε τον τερματισμό της εισβολής. Αντ' αυτού, ο Πάπας Φραγκίσκος «κάλεσε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη» να «απέχουν από οποιαδήποτε ενέργεια που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερα δεινά για τους λαούς...» και εξέφρασε την ελπίδα ότι «υπάρχει ακόμα περιθώριο για διαπραγματεύσεις».

Γιατί η επίσημη δήλωση του Βατικανού δεν καταδικάζει την επιθετικότητα, αλλά αντίθετα εκφράζεται με τόνο που σέβεται κατηγορηματικά τη Ρωσική Ομοσπονδία; Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Πάπας Φραγκίσκος, όπως και οι περισσότεροι πολιτικοί στη Δύση, ήταν βέβαιος για την πτώση του Κιέβου σε μέγιστο αριθμό 96 ωρών. Και το να κρίνεις έναν «νικητή» είναι σαν να φτύνεις στον άνεμο. Έτσι σκέφτονται οι πολιτικοί.

Αλλά οι αληθινοί ποιμένες ενεργούν πολύ διαφορετικά. Ας συγκρίνουμε τη δήλωση του Βατικανού με αυτά που είπε ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης κ. Ονούφριος την ίδια ημέρα, 24 Φεβρουαρίου 2022:

«Σας προτρέπω, καταρχάς, να εντείνετε τη μετανοητική προσευχή για την Ουκρανία, για τον στρατό μας και τον λαό μας, σας ζητώ να ξεχάσετε τις αμοιβαίες διαμάχες και τις παρεξηγήσεις και να ενωθείτε με αγάπη για τον Θεό και την Πατρίδα μας. Σε αυτή την τραγική περίοδο, εκφράζουμε την ιδιαίτερη αγάπη και υποστήριξή μας στους στρατιώτες μας που φρουρούν και προστατεύουν και υπερασπίζονται τη γη μας και τον λαό μας. Ο Θεός να τους ευλογεί και να τους συντηρεί! Υπερασπιζόμενοι την κυριαρχία και την ακεραιότητα της Ουκρανίας, απευθύνουμε έκκληση στον Πρόεδρο της Ρωσίας και σας ζητούμε να σταματήσετε αμέσως τον αδελφοκτόνο πόλεμο. Ο ουκρανικός και ο ρωσικός λαός βγήκαν από την κολυμπήθρα του Δνείπερου, και ο πόλεμος μεταξύ αυτών των λαών είναι μια επανάληψη της αμαρτίας του Κάιν, ο οποίος σκότωσε τον ίδιο του τον αδελφό από ζήλια. Ένας τέτοιος πόλεμος δεν έχει καμία δικαιολογία ούτε μπροστά στον Θεό ούτε στους ανθρώπους.»

Και πάλι, αυτό ειπώθηκε την πρώτη ημέρα του πολέμου, με φόντο τις ίδιες προβλέψεις για τις «96 ώρες». Παρεμπιπτόντως, δύο εβδομάδες αργότερα, όταν έγινε σαφές ότι η νίκη της Ρωσικής Ομοσπονδίας, για να το θέσω ήπια, δεν ήταν προφανής, η ρητορική του Πάπα Φραγκίσκου άλλαξε δραματικά, άρχισε να καλεί για «να σταματήσει η απαράδεκτη ένοπλη επίθεση», «να σταματήσουν οι βομβαρδισμοί και οι επιθέσεις», «να σταματήσει αυτή η σφαγή» και ούτω καθεξής. Αλλά ακόμη και στο πλαίσιο αυτής της ρητορικής, ο υπουργός Εξωτερικών του Βατικανού Pietro Parolin υπαινίχθηκε στην Ουκρανία να τερματίσει την αντίσταση: «Μπροστά σε αυτό που συμβαίνει, είναι απαραίτητο να θέσουμε στους εαυτούς μας το ερώτημα: κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να επιτύχουμε ανακωχή; Είναι η ένοπλη αντίσταση ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός;» (από μια συνέντευξη στο Βατικανό).

Η επιθυμία του Πάπα να πάει στη Μόσχα και να μην πάει στο Κίεβο

Πάπας Φραγκίσκος: «Στη συνέχεια ζήτησα από τον Καρδινάλιο Παρολίν, μετά από είκοσι ημέρες πολέμου, να μεταφέρει στον Πούτιν ένα μήνυμα ότι ήμουν έτοιμος να πάω στη Μόσχα».

«Ζήτησα να μεταφέρουν στον Πούτιν ένα μήνυμα ότι είμαι έτοιμος να πάω στη Μόσχα».

Πάπας Φραγκίσκος

Και γιατί να πάει ο Πάπας Φραγκίσκος στη Μόσχα; Μπορεί να πείσει τον Β. Πούτιν να σταματήσει τον πόλεμο; Ή για κάτι να απειλήσει; Ίσως ο Πάπας να εκπροσωπήσει κάποιες παγκόσμιες πολιτικές δυνάμεις σε τέτοιες διαπραγματεύσεις; Μακριά από αυτό. Αντίθετα, το θέμα είναι διαφορετικό: κανένας Πάπας δεν έχει επισκεφθεί ποτέ τη Ρωσία στην ιστορία. Η επιθυμία διαφόρων ποντίφικων να πραγματοποιήσουν μια τέτοια ιστορική επίσκεψη αντιμετωπίστηκε επανειλημμένα με αρνητική αντίδραση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας. Και τώρα ο Πάπας προσπαθεί να αδράξει τη στιγμή.

Αλλά ο ποντίφικας δεν πρόκειται να πάει στο Κίεβο, αν και είναι καλεσμένος εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και επίμονα.

Папа Франциск: «Δεν θα πάω ακόμη στο Κίεβο. Έστειλα τον καρδινάλιο Μισέλ Σζέρνι και τον καρδινάλιο Κόνραντ Κραγιέφσκι, ο τελευταίος επισκέπτεται το Κίεβο για τέταρτη φορά. Αλλά αισθάνομαι ότι δεν χρειάζεται να πάω. Πρώτα πρέπει να πάω στη Μόσχα, πρώτα πρέπει να συναντηθώ με τον Πούτιν. Κάνω ό, τι μπορώ».

Δηλαδή, ο Πάπας θέλει να επαναλάβει την εμπειρία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος αρχικά πήγε στη Μόσχα και στη συνέχεια στο Κίεβο. Κάθε διπλωμάτης θα πει ότι μια τέτοια ακολουθία σημαίνει ότι ο διαπραγματευτής πρώτα αποσαφηνίζει τη θέση της μιας πλευράς και στη συνέχεια προσπαθεί να πείσει την άλλη πλευρά να συμφωνήσει με αυτήν. Και το αντίστροφο. Όσον αφορά τον Γκουτέρες, ο Β. Ζελένσκι δήλωσε κατηγορηματικά: «Θεωρώ λάθος να πάω πρώτα στη Ρωσία και μετά στην Ουκρανία. Αυτό είναι απλά λάθος. Και με τι θα επιστρέψει: να μας στείλει μηνύματα από τη Ρωσία;»

Ωστόσο, δεν υπήρξε καμία απάντηση από τη Ρωσική Ομοσπονδία στην πρόταση για την επίσκεψη του ποντίφικα. Αλλά ο Πάπας είπε ότι ακόμα περίμενε την απάντηση του Πούτιν και φοβόταν ότι «δεν θέλει συνάντηση αυτή τη φορά».

«Το ΝΑΤΟ γαβγίζει κάτω από την πόρτα της Ρωσίας»

Ο Πάπας είπε στην Corriere della Sera ότι προσπαθούσε να κατανοήσει τις πηγές της συμπεριφοράς του Πούτιν και τα κίνητρα που τον οδήγησαν. Σύμφωνα με τον ποντίφικα, ο πόλεμος προκλήθηκε από «ίσως το ΝΑΤΟ να γαβγίζει κάτω από την πόρτα της Ρωσίας». Δηλαδή, ο Πάπας Φραγκίσκος εξηγεί στην «πόλη και τον κόσμο» γιατί ο Πούτιν ξεκίνησε έναν βάναυσο πόλεμο και μετατοπίζει, τουλάχιστον εν μέρει, την ευθύνη για την έναρξη του πολέμου στις χώρες του ΝΑΤΟ. Ως εκ τούτου, η Ρωσική Ομοσπονδία φαίνεται ήδη λιγότερο ένοχη, ή ακόμη και δέσμια σε αυτή την κατάσταση. Τα λόγια του Πάπα Φραγκίσκου ακούγονται σαν δικαιολογία για τη Ρωσία.

Σύμφωνα με τον ποντίφικα, ο πόλεμος προκλήθηκε από «γάβγισμα του ΝΑΤΟ κάτω από την πόρτα της Ρωσίας».

Ο Πάπας έχει ήδη επικριθεί προσεκτικά στο υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας. Ο εκπρόσωπός του, Ολέχ Νικολακένκο, δήλωσε ότι η Ουκρανία είναι «ευγνώμων για τις προσπάθειες του Πάπα να εγκαθιδρύσει ειρήνη και να τερματίσει τον πόλεμο, ο οποίος δεν προκλήθηκε σε καμία περίπτωση από την Ουκρανία, το ΝΑΤΟ ή οποιοδήποτε άλλο τρίτο μέρος». Αλλά σε άλλες χώρες, η αντίδραση ήταν πιο σκληρή.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με το RMF24, το πολωνικό υπουργείο Εξωτερικών εξέλαβε τα λόγια του Πάπα «με έκπληξη και αηδία». Σύμφωνα με τον πόρο, «το Υπουργείο Εξωτερικών της Πολωνίας παραδέχεται ανεπίσημα ότι η θέση της Αγίας Έδρας έρχεται σε αντίθεση με το πολωνικό κράτος. Οι διπλωμάτες προσπαθούν να μην δώσουν μεγάλη προσοχή στις δηλώσεις του Πάπα. Υποστηρίζουν ότι το δόγμα του αλάθητου του Πάπα ισχύει μόνο για θέματα πίστης, όχι εξωτερικής πολιτικής. Ωστόσο, η πολωνική αποστολή στο Βατικανό πρέπει να εργαστεί ακόμα πιο σκληρά για να παρέχει αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία».

Πολύ σκληρές δηλώσεις. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι η Πολωνία είναι πλέον ίσως η πιο «καθολική» χώρα στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Και είναι απίθανο ο Πάπας να μην φαντάστηκε ότι τα λόγια του θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια τέτοια αντίδραση στην Ευρώπη. Αλλά, παρ' όλα αυτά, τα είπε. Τι είναι αυτό, αν όχι ένα βήμα προς τη Ρωσία;

40 λεπτά συνομιλίας με τον Πατριάρχη Κύριλλο

Τα λόγια για τη συνομιλία με τον Πατριάρχη Κύριλλο προκάλεσαν άλλο ένα σκάνδαλο. Αυτή τη φορά, η δυσαρεστημένη πλευρά  ήταν η ROC. Ο Πάπας είπε ότι μίλησε για 40 λεπτά με τον Προκαθήμενο της Ρωσικής Εκκλησίας, και στην ερμηνεία του ποντίφικα, η συζήτηση είχε ως εξής: «Στα πρώτα 20 λεπτά, μου διάβασε όλες τις δικαιολογίες για τον πόλεμο, με έναν χάρτη στα χέρια του. Τον άκουσα και του είπα: Δεν καταλαβαίνω τίποτα από αυτά. Αδελφέ, δεν είμαστε κρατικός κλήρος, δεν πρέπει να μιλάμε τη γλώσσα της πολιτικής, αλλά τη γλώσσα του Ιησού»».

Επιπλέον, ο ποντίφικας είπε στη δημοσιογράφο της Corriere Della Sera ότι ο Πατριάρχης δεν πρέπει να υπερασπίζεται στο ρόλο του ως «παπαδοπαίδι» του Πούτιν (προφανώς, στη ρωσική γλώσσα, αυτό είναι κοντά στην έκφραση «παιδί για θελήματα»).

Αυτά τα λόγια προκάλεσαν θύελλα αγανάκτησης στη ROC. Ο κληρικός της Σταυρούπολης και γνωστός εκκλησιαστικός μπλόγκερ π. Alvian Tkhelidze αποκάλεσε τον Πάπα «μια που χτίζει μια αθώα παρθένα από τον εαυτό της» και τα λόγια του για τον Πατριάρχη χαρακτηρίστηκαν ως «αγένεια». Ο πιο διάσημος ιερέας Pavel Ostrovsky (560.000 ακόλουθοι στο Instagram και 170.000 στο Telegram) περιέγραψε τα λόγια του Πάπα ως «επαίσχυντα», επειδή, κατά τη γνώμη του, ήταν μια «ιδιωτική συνομιλία», και ο επικεφαλής του Βατικανού δεν είχε κανένα δικαίωμα να αποκαλύψει τις λεπτομέρειες της. Ο π. Παύλος συνέκρινε τη συνέντευξη του ποντίφικα με την αποκάλυψη της μυστικότητας της εξομολόγησης.

Ωστόσο, DECR MP αποκάλυψε αυτό το «μυστικό» δημοσιεύοντας μια «διευκρίνιση» με το περιεχόμενο της συνομιλίας μεταξύ του Προκαθημένου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας και του ποντίφικα, όπου ο Πατριάρχης «μοιράστηκε το όραμά του για την τρέχουσα δύσκολη κατάσταση» γύρω από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αποδείχθηκε ότι είπε στον Πάπα για το Euromaidan, την τραγωδία στη Βουλή των Συνδικάτων της Οδησσού, την ανάπτυξη βάσεων του ΝΑΤΟ κοντά στα σύνορα της Ρωσικής Ομοσπονδίας και τον χρόνο πτήσης από εκεί των πυραύλων στη Μόσχα μέσα σε λίγα λεπτά.

Με άλλα λόγια, ο Πάπας δεν διαστρέβλωσε τίποτα στην εξιστόρηση του για τη συνομιλία με τον Πατριάρχη και δεν υπάρχει τίποτα για να τον κατηγορήσει, εκτός από μια δυσάρεστη επίθεση για το «παπαδοπαίδι». Ωστόσο, στο τέλος, σχεδόν όλοι ήταν δυσαρεστημένοι με τον Πάπα - Ευρωπαίους, Ουκρανούς και Ρώσους.

Πορίσματα

Παρά την κριτική προς τον Πατριάρχη της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας, η συνέντευξη του Πάπα μπορεί να ονομαστεί φιλορωσική, ειδικά στο πλαίσιο της ομόφωνης αντιρωσικής ρητορικής σχεδόν όλης της Ευρώπης. Τι σημαίνει αυτό; Ο Πάπας γνωρίζει πολύ καλά ότι τόσο η ηγεσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας όσο και ο Πατριάρχης Κύριλλος έχουν θέσει σε σοβαρό κίνδυνο τον εαυτό τους στα μάτια της παγκόσμιας κοινότητας. Έχουν βρεθεί σε κατάσταση διεθνούς απομόνωσης και έχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό την ηθική τους εξουσία.

Στις 4 Μαΐου 2022, το πρακτορείο ειδήσεων AFP μετέδωσε ότι ο Πατριάρχης Κύριλλος εμφανίζεται προσωπικά στο έκτο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας, το οποίο εξετάζεται τώρα από τις χώρες της ΕΕ. Δεν είναι γνωστό πώς αυτό θα επηρεάσει την υλική του κατάσταση, αλλά το γεγονός ότι θα του απαγορευτεί η είσοδος στην Ευρώπη πλήττει σκληρά τη φήμη του.

Και εδώ ο Πάπας απλώνει το χέρι του στον Πατριάρχη Κύριλλο και προτείνει να σπάσει αυτή η απομόνωση. Αλλά αυτό δύσκολα υπαγορεύεται αποκλειστικά από τη συμπάθεια του ποντίφικα προς τον Ρώσο Πατριάρχη. Εδώ, μάλλον, το θέμα είναι διαφορετικό.

Φαίνεται ότι ο ποντίφικας προσπαθεί τώρα να τοποθετηθεί ως ένας πραγματικός χριστιανός ηγέτης που δεν υποστηρίζει κανέναν από τους εμπόλεμους (εξάλλου, η Δύση εμπλέκεται επίσης στον πόλεμο με προμήθειες όπλων) και μιλάει «στη γλώσσα του Ιησού, όχι της πολιτικής». Η συμμετοχή άλλων χριστιανών ηγετών σε στρατιωτικοπολιτική θέματα βοηθά πολύ τον Πάπα. Και στο πλαίσιο της κρίσης, στην οποία η Καθολική Εκκλησία πρόσφατα βυθίζεται όλο και περισσότερο, μια τέτοια στρατηγική του επικεφαλής του Βατικανού φαίνεται πολύ επιτυχημένη και δικαιολογημένη.

Όσο για την επίσκεψη του Πάπα στην Ουκρανία, μπορεί να θεωρηθεί ότι θα λάβει χώρα μόλις το τέλος του πολέμου είναι στον ορίζοντα, και θα είναι δυνατό να κηρυχθεί ο «σημαντικός» ρόλος του Βατικανού στην εδραίωση της ειρήνης.