Ο Βαρθολομαίος επισκέπτεται τις Η.Π.Α. αναζητώντας τον διάδοχό του

Το ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι άρρωστος είναι γνωστό εδώ και καιρό. Ωστόσο, μόλις πρόσφατα στο Φανάρι, αλλά και στον ελληνόφωνο Τύπο, άρχισαν να κυκλοφορούν επίμονα οι φήμες ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα παραιτηθεί στο άμεσο μέλλον.

Το έναυσμα για αυτές τις φήμες στάθηκε η ξαφνική νοσηλεία του επικεφαλής του Φαναρίου κατά την τελευταία επίσκεψή του στις ΗΠΑ. Μόλις ήρθε στην Αμερική, στις 23 Οκτωβρίου ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως πήγε στο νοσοκομείο της Ουάσιγκτον. Ο επίσημος λόγος της νοσηλείας ονομάστηκε κόπωση μετά από πολύωρη πτήση, αλλά πόσο συχνά πηγαίνουν οι επιβάτες αεροπλάνων στο νοσοκομείο μετά από μια πτήση; Ωστόσο, στις 25 Οκτωβρίου, ο επικεφαλής του Φαναρίου έφυγε από το νοσοκομείο και πραγματοποίησε αρκετές συναντήσεις με κορυφαίους αξιωματούχους των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Τζο Μπάιντεν και του επικεφαλής του υπουργείου εξωτερικών Άντονι  Μπλίνκεν. Ωστόσο, στις 3 Νοεμβρίου, εισήχθη εκ νέου στο νοσοκομείο. Αυτή τη φορά με έναν πιο συγκεκριμένο λόγο - καρδιοχειρουργικό. Ο Πατριάρχης υποβλήθηκε σε στεντ και σύντομα επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.

Είναι ενδιαφέρον ότι στην Αμερική, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είπε τουλάχιστον δύο φορές ότι «έχει πάντα υπόψη του μια πιθανή παραίτηση». Μετά από όλα όσα του συνέβησαν, τέτοιες δηλώσεις δεν προκαλούν έκπληξη. Αυτές οι δηλώσεις, συν τα πραγματικά προβλήματα υγείας, προκάλεσαν φήμες για επικείμενη αλλαγή στον θρόνο της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης.

Ωστόσο, στις 12 Νοεμβρίου, μετά την επιστροφή του από τις ΗΠΑ, ο πατριάρχης, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του Φαναρίου, «διέψευσε τις φήμες του περί παραίτησής του για λόγους υγείας». Λάδι στη φωτιά έριξε ο προϊστάμενος της Αρχιεπισκοπής του Φαναρίου στις ΗΠΑ, λέγοντας ότι ο Θεός έφερε τον Βαρθολομαίο στις ΗΠΑ για να κυβερνήσει για άλλα 30 χρόνια. Συνήθως τέτοιες «παρηγορητικές» φράσεις λέγονται σε όσους η υγεία ή η ζωή τους εξαντλείται, γιατί όλοι καταλαβαίνουν ότι ο Βαρθολομαίος, που είναι ήδη 81 ετών, δύσκολα θα ζήσει για να φτάσει τα 111. Σύμφωνα με τον Ελπιδοφόρο, «αποδείχθηκε ότι ο πατριάρχης αισθάνθηκε αδιαθεσία, και αυτός, φυσικά, δεν το ήξερε. Το μάθαμε εδώ και κινητοποιήσαμε όλες μας τις δυνάμεις, όχι μόνο αμερικανικές, αλλά και ελληνικές».

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είπε τουλάχιστον δύο φορές ότι «έχει πάντα υπόψη του μια πιθανή παραίτηση».

Παρατηρώντας κανείς αυτές τις δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου, δημιουργείται η εντύπωση ότι προσπαθεί να δικαιολογηθεί, να απαλλαγεί από την ευθύνη για τις δύο νοσηλείες του Πατριάρχη. Άλλωστε, οι Έλληνες που ζουν στις ΗΠΑ κατηγόρησαν τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο για τη δεύτερη νοσηλεία. Ας πούμε, έφτιαξε ένα πολύ σφιχτό πρόγραμμα για τον 81χρονο πατριάρχη, που λίγο έλειψε να γίνει η αιτία του θανάτου του. Ωστόσο, ο επικεφαλής του Φαναρίου επέστρεψε με ασφάλεια στην βάση του στην Τουρκία και τώρα συζητείται το ερώτημα στο ελληνόφωνο περιβάλλον - η επίσκεψη στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μόνο ποιμαντική ή επιδίωκε άλλους στόχους; 

Ίσως ο επικεφαλής του Φαναρίου, έχοντας προβλήματα υγείας, ήρθε για να δει προσωπικά τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου στις Ηνωμένες Πολιτείες και να πάρει κάποια απόφαση.

Ο Ελπιδοφόρος και ο Εμμανουήλ

Εδώ πρέπει να εκφραστούν δύο επιφυλάξεις.

Πρώτον, σε κύκλους που είναι κοντά στο Φανάρι, υποστηρίζεται ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι έτοιμος να παραιτηθεί από την εξουσία. Επειδή όμως η κατάσταση με την αλλαγή του πατριάρχη είναι μια εξαιρετική σπανιότητα στην Ορθοδοξία (ας μην πούμε κάτι περισσότερο), τότε θα λυθεί με μη επιπόλαιο τρόπο. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα έχει το δικαίωμα να επιλέξει ο ίδιος τον διάδοχό του, ο οποίος τότε θα εγκριθεί μόνο με τη συνοδική απόφαση. Γι' αυτό η επιλογή του Πατριάρχη Βαρθολομαίου έχει τόσο μεγάλη σημασία.

Δεύτερον, μεταξύ των βασικών υποψηφίων στους ίδιους κύκλους κατονομάζονται δύο πρόσωπα: ο προαναφερόμενος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος (Λαμπρινιάδης) και ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνας Εμμανουήλ (Αδαμάκης). Τόσο ο πρώτος όσο και ο δεύτερος υποψήφιος έχουν αρκετά σοβαρά ατού, που ανά πάσα στιγμή μπορεί να βγουν από το μανίκι τόσο του ίδιου του πατριάρχη όσο και άλλων «παικτών».

Ο Αδαμάκης είναι από παλιά αγαπημένος του επικεφαλής του Φαναρίου. Ήταν η Σύνοδος της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης που τον διόρισε στη δεύτερη σημαντικότερη έδρα του πατριαρχείου - τη Χαλκηδόνα, δίνοντάς του τον τίτλο του «Μητροπολίτη Γέροντα». Ο Αδαμάκης υποστηρίζεται από τους ιεράρχες του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως που ζουν στην Ευρώπη. Θεωρείται ευγενικός και ήπιος, αληθινός διπλωμάτης και Ευρωπαίος και αποκαλείται «υπουργός εξωτερικών» του Φαναρίου. Ο Αδαμάκης είναι πραγματικός Έλληνας, γεννήθηκε στην Κρήτη (σε αντίθεση με τον Λαμπρινιάδη, που είναι εθνικός Κούρδος), στο ιερατείο από το 1985 και το 1996 έγινε επίσκοπος. Σε μεγάλο βαθμό χάρη στις προσπάθειες αυτού του ιεράρχη γράφτηκε ο Τόμος της OCU, καταστρέφοντας ουσιαστικά τη Δυτικοευρωπαϊκή Αρχιεπισκοπή του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, συμβάλλοντας στην πλήρη εξάρτησή της από το Φανάρι. Ωστόσο, ο Εμμανουήλ έχει και ένα πολύ σημαντικό «μείον» - δεν είναι πολίτης της Τουρκίας. Υπήρχαν βέβαια στην ιστορία περιπτώσεις που υποψήφιοι για τον πατριαρχικό θρόνο έλαβαν την τουρκική υπηκοότητα μέσα σε λίγες ώρες μετά από κλήση από την Ουάσιγκτον, αλλά αυτή είναι μια άλλη περίπτωση.

Γεγονός είναι ότι ο Λευκός Οίκος βρίσκεται στο πλευρό του Ελπιδοφόρου (Λαμπρινιάδη). Είπαμε ήδη ότι αυτός ο ιεράρχης έχει άμεση σχέση με τα ανώτερα στρώματα της αμερικανικής κυβέρνησης. Χάρη στις διασυνδέσεις του, ο Λαμπρινιάδης βοήθησε να διευθετηθούν συναντήσεις του Προέδρου της Ελλάδος και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου με τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Επιπλέον, εδώ και καιρό κυκλοφορούν φήμες ότι η αμερικανική κυβέρνηση χρησιμοποιεί τον Ελπιδοφόρο για να διαπραγματευτεί με τον Ερντογάν. Εξάλλου, ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος των ΗΠΑ δεν είναι αντίθετος για άλλη μια φορά όχι μόνο να συναντηθεί με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, αλλά και να λάβει μέρος σε σημαντικά γεγονότα για αυτόν.

Πιο πρόσφατα, λοιπόν, ο Λαμπρινιάδης μαζί με τον Ερντογάν και τον αρχηγό της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου Ερσίν Τατάρ (που δεν αναγνωρίζεται από κανέναν εκτός από την Τουρκία), έκοψαν την κόκκινη κορδέλα στα εγκαίνια του «Τουρκικού Οίκου» στη Νέα Υόρκη. Το βήμα αυτό προκάλεσε πραγματική θύελλα αγανάκτησης τόσο από Έλληνες όσο και από Κύπριους. Θύελλα που οδήγησε στη ματαίωση των συναντήσεων του Προέδρου της Ελλάδας Κυριάκου Μητσοτάκη και του Προέδρου της Κύπρου Νίκου Αναστασιάδη με τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο (ωστόσο αργότερα οι συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν). Και ακόμη και οι προσπάθειες του Ελπιδοφόρου να εξηγήσει την παρουσία του σε κοινή εκδήλωση με τον Τούρκο ηγέτη και τον αρχηγό του ψευδοκράτους με την «ειδική» θέση του Φαναρίου, που αναγκάστηκε να ισορροπήσει μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων, δεν έσωσαν την κατάσταση. Οι Έλληνες, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην ίδια την Ελλάδα, πιστεύουν ότι αυτό το «ειδικό καθεστώς» δεν μπορεί να συγκαλυφθεί, αφού τέτοια βήματα δεν έκανε ο προκάτοχος του Ελπιδοφόρου, Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος (ο οποίος ηγήθηκε της Αρχιεπισκοπής για σχεδόν 37 χρόνια - από 14 Φεβρουαρίου 1959 έως 29 Ιουλίου 1996).

Εξάλλου, σε κύκλους προσκείμενους στην Αρχιεπισκοπή Φαναρίου στις ΗΠΑ, υποστηρίζουν ότι η απόφαση να αποδεχθεί την πρόσκληση του Ερντογάν ελήφθη από τον Ελπιδοφόρο χωρίς αυτός να συμβουλευτεί τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Ο λόγος είναι απλός - ο Αμερικανός Αρχιεπίσκοπος χρειάζεται τη στήριξη των τουρκικών αρχών, «όταν και εάν ανοίξει το ζήτημα της διαδοχής του Οικουμενικού Πατριάρχη». Ωστόσο, διεκδικώντας την υποστήριξη της Τουρκίας και του Λευκού Οίκου, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής χάνει σταδιακά την επιρροή του στους ελληνόφωνους κύκλους των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίοι είναι πεπεισμένοι ότι «δεν πρέπει να παρέχεται καμία υπηρεσία στην Τουρκία» και θεωρούν την παρουσία του Ελπιδοφόρου. ως επικεφαλής της αμερικανικής αρχιεπισκοπής προβληματική. Του υπενθυμίζεται ήδη η δική του σκανδαλώδης ενθρόνιση και η αποστολή στη σύνταξη δύο μητροπολιτών από τη Βοστώνη και το Νιου Τζέρσεϋ (αυτός που ήταν από τη Βοστώνη, ωστόσο, επέστρεψε για δωροδοκία 500.000 δολαρίων - αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).

Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής χρειάζεται τη στήριξη των τουρκικών αρχών «όταν και εάν ανοίξει το ζήτημα της διαδοχής του Οικουμενικού Πατριάρχη».

Είτε - είτε;

Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι μεταξύ του Μητροπολίτη Εμμανουήλ και του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου υπάρχει, αν όχι προσωπική έχθρα, τουλάχιστον σοβαρή αντιπαράθεση φιλοδοξιών. Για παράδειγμα, στις 24 Οκτωβρίου, όταν δηλαδή ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος βρισκόταν στο νοσοκομείο, έφτασε στις Ηνωμένες Πολιτείες ο Μητροπολίτης Εμμανουήλ, ο οποίος προέστη της θείας λειτουργίας στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Σοφίας.

Όλες οι φωτογραφίες από αυτή τη λειτουργία απεικονίζουν τον ζοφερό και δυσαρεστημένο Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο. Οι παρευρισκόμενοι στους εορτασμούς υποστηρίζουν ότι αν και και οι δύο ιεράρχες δήλωσαν «ενότητα» μπροστά στην ξαφνική ασθένεια του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, στην πραγματικότητα, ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος «φοβάται» τον Μητροπολίτη Εμμανουήλ. Όσοι τον συνάντησαν μετά τη λειτουργία στο ξενοδοχείο Mayflower στην Ουάσιγκτον, διαβεβαίωσαν ότι «έμοιαζε με ζώο σε κλουβί».

Επιπλέον, άνθρωποι που είναι στον στενό κύκλο του Πατριάρχη Βαρθολομαίου πιστεύουν ότι ο Μητροπολίτης Εμμανουήλ είναι ένα πρόσωπο «που λύνει προβλήματα» και ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος είναι ένα πρόσωπο «που τα δημιουργεί». Επομένως, φέρεται να λύνεται το θέμα της προτίμησης του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Επιπλέον, κατά την επίσκεψή του στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο επικεφαλής του Φαναρίου σημείωσε πολλές φορές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες επισκοπές της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, αποκαλώντας ταυτόχρονα τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο Έξαρχο.

Ταυτόχρονα, το Φανάρι αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα ο Ελπιδοφόρος σχεδόν κατάφερε να λύσει τρία βασικά προβλήματα στην Αμερικανική Αρχιεπισκοπή: την ανέγερση ναού προς τιμή του Αγίου Νικολάου, τη Θεολογική Σχολή της Βοστώνης και το ταμείο συντάξεων των κληρικών.

Ταυτόχρονα, επιπόλαια και απρόθυμα αναφέρουν ότι ο Λαμπρινιάδης έλυσε και ένα άλλο «πρόβλημα» - την οικονομική κατάσταση του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Σύμφωνα με μόνο πρόχειρες εκτιμήσεις το «Ίδρυμα Πατριάρχου Βαρθολομαίου», το οποίο άνοιξε πρόσφατα ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος, ανέρχεται σήμερα σε περίπου 30 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία όχι μόνο θα εξασφαλίσουν την άνετη ύπαρξη του σημερινού αρχηγού του Φαναρίου, αλλά και θα του επιτρέψουν να «ασχοληθεί με φιλανθρωπία» για να αφήσει ένα «ίχνος» στην ιστορία.

Ίσως γι' αυτό, κατά την περιοδεία του στην Αμερική, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος πολλές φορές μίλησε μάλλον κολακευτικά για τα «διοικητικά και πνευματικά χαρίσματα» του Ελπιδοφόρου, τονίζοντας ότι «έμαθε πολλά από μένα».

Οι Έλληνες της Αμερικής συχνά, και τον τελευταίο καιρό πολύ συχνά, κάνουν το ίδιο ερώτημα: γιατί πρέπει να πληρώνουμε τεράστια ποσά στο ταμείο του Φαναρίου;

Παράλληλα, ο επικεφαλής του Φαναρίου εστίαζε συνεχώς στο γεγονός ότι χρειαζόταν τη «σταθερότητα» του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στις ΗΠΑ. Άλλωστε, τα αυτοκεφαλικά αισθήματα και η επιθυμία του σημαίνοντος και ενεργού τμήματος της ελληνικής διασποράς να αποκτήσει ανεξαρτησία από το «Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης» δεν έχει εκλείψει. Οι Έλληνες της Αμερικής συχνά, και τον τελευταίο καιρό πολύ συχνά, κάνουν το ίδιο ερώτημα: γιατί πρέπει να πληρώνουμε τεράστια ποσά στο ταμείο του Φαναρίου; Για παράδειγμα, μόνο οι άρχοντες του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως πληρώνουν στο Φανάρι περίπου 3 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο και η Αρχιεπισκοπή του Φαναρίου στις ΗΠΑ - 1,5 εκατομμύριο δολάρια το χρόνο. Και αυτό μόνο αν μιλάμε για τα επίσημα ποσά. Σε αυτή την κατάσταση, η απομάκρυνση της Ελπιδοφόρου από την Αμερική σημαίνει, με μεγάλη πιθανότητα, την απώλεια της. Έξοδος; Να μεταφέρει τον πατριαρχικό θρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες ή να εκλέξει άλλον υποψήφιο.

Υπάρχουν πολλά προβλήματα, αλλά δεν υπάρχουν λύσεις;

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, όταν επιλέγει διάδοχο, πρέπει να έχει κατά νου όχι μόνο την Αμερική, αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημά του που δεν είναι εκεί τώρα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και το ζήτημα της αναγνώρισης της OCU από άλλες Τοπικές Εκκλησίες. Το δεύτερο πρόβλημα είναι η Κρητική Εκκλησία, στην οποία δεν έχει ακόμη επιλυθεί το θέμα της διαδοχής του Προκαθήμενου. Και το τρίτο πρόβλημα είναι η Εκκλησία της Ελλάδος, που με όλες τις πράξεις της δείχνει ότι έχει μεγάλη επιθυμία να χορτάσει επιτέλους και όχι να κηρύξει την ανεξαρτησία της από το Φανάρι. Αυτά είναι τα προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει ο νέος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος είναι κατάλληλος για την επίλυσή τους; Αμφίβολο. Ναι, αυτό το άτομο έχει τη φήμη του επικοινωνιακού, αλλά όπως προαναφέρθηκε, είναι πιο ικανό να δημιουργήσει προβλήματα παρά να τα λύσει.

Ως εκ τούτου, ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνας Εμμανουήλ θεωρείται καταλληλότερος για τη θέση του μελλοντικού επικεφαλής του Φαναρίου. Εκτός βέβαια και αν επέμβουν κάποιες απρόβλεπτες συνθήκες. Για παράδειγμα, ένας άλλος υποψήφιος που μπορεί να βγει από τη σκιά - ο Μητροπολίτης Πριγκηποννήσων Δημήτριος (Κομματάς), ο οποίος υποστηρίζεται από την πλειοψηφία των ιεραρχών που ζουν στην Τουρκία.

Έτσι, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος (αν αποφασίσει πραγματικά να αποσυρθεί) αντιμετωπίζει ένα πολύ δύσκολο έργο - να αποφασίσει ποιος θα είναι ο διάδοχός του. Καταλαμβάνει τον πατριαρχικό θρόνο για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, και θα τον αφήσει με τεράστιο αριθμό προβλημάτων, που είναι πολύ περισσότερα από αυτά που άφησαν άλλοι πατριάρχες. Σχίσμα στην Εκκλησία, κοινωνία με μη χειροτονημένους σχισματικούς, δυσαρέσκεια στη διασπορά, έλλειψη αμοιβαίας κατανόησης στον ελληνόφωνο εκκλησιαστικό κόσμο, πτώση της εξουσίας του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως συνολικά - Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα αφήσει μια τέτοια «εντυπωσιακή» λίστα στον διάδοχό του. Και αν θα είναι ένας πολιτικός ντυμένος με το τόγκα ιεράρχη (Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος), ή ένας ιεράρχης που αγωνίζεται να γίνει πολιτικός (Μητροπολίτης Εμμανουήλ), για εμάς τους πιστούς στην Εκκλησία του Χριστού, δεν έχει σημασία. Γιατί όποιος πάρει τον πατριαρχικό θρόνο στην Κωνσταντινούπολη, θα προσπαθήσει να διατηρήσει τις «παραδόσεις» του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, που δυστυχώς πρόσφατα βάλθηκαν να σκίσουν τον χιτώνα του Χριστού αντί να τον δημιουργήσουν.