Δημογραφική καταστροφή: η καταστροφή της UOC ως πορεία προς την καταστροφή της Ουκρανίας

Στις 5 Οκτωβρίου 2023, σημειώθηκε ένα σκανδαλώδες επεισόδιο στη Βερχόβνα Ράντα. Ο Ολεξί Γοντσαρένκο, βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κόμματος Αλληλεγγύης, δήλωσε ότι το 1991 το συνολικό ποσοστό γονιμότητας (ο αριθμός των παιδιών ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας) ήταν 2,3. Και σήμερα αυτό είναι καταστροφικό – 0,7 (τουλάχιστον 2,1 χρειάζεται για να διατηρηθεί το έθνος).

«Αν δεν αρχίσουμε να υποστηρίζουμε την οικογένεια, τη μητέρα, το παιδί τώρα, σε 10-20 χρόνια δεν θα έχουμε κανέναν να εκπροσωπήσουμε σε αυτή την αίθουσα», δήλωσε ο Γοντσαρένκο.

Απαντώντας από το βήμα σε αυτά τα λόγια, η Ροκσολάνα Πιντλάσα, βουλευτής του κόμματος Υπηρέτης του Λαού, αστειεύτηκε «γλυκά»: «Ολεξί Ολεξίγιοβιτς, επιτρέψτε μου να πάω να αυξήσω το ποσοστό γεννήσεων!». Αυτή η φράση προκάλεσε ξέφρενα γέλια και χαρά στην αίθουσα, ξεκινώντας από τον ομιλητή Ρουσλάν Στεφαντσούκ. Για αρκετά λεπτά, οι βουλευτές του λαού κυριολεκτικά δεν μπορούσαν να ηρεμήσουν.

Υπάρχει όμως κάποιος λόγος να πανηγυρίζουμε; Εξάλλου, η κατάσταση είναι κάτι περισσότερο από σοβαρή και τα λόγια του Γοντσαρένκο δεν είναι καθόλου υπερβολή.

Ο πληθυσμός στην Ουκρανία δεν έχει αυξηθεί από το 1960, στη δεκαετία του '90 άρχισε να μειώνεται ραγδαία και από τις αρχές του πολέμου το 2022, μειώθηκε καταστροφικά. Μιλώντας στον αέρα του τηλεμαραθωνίου, ο αναπληρωτής διευθυντής έρευνας του Ινστιτούτου Δημογραφίας και Κοινωνικών Ερευνών της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας Ολεξάντρ Γλαντούν δήλωσε ότι, σύμφωνα με το Ινστιτούτο του, τώρα στην Ουκρανία ίσως ζούνε από 28 έως 34 εκατομμύρια άνθρωποι. Δυστυχώς, οι πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις, κατά κανόνα, αποδεικνύονται πιο αντικειμενικές. Αυτό σημαίνει ότι σήμερα είμαστε σχεδόν οι μισοί από αυτούς που ήμασταν στην αυγή της ανεξαρτησίας.

Οι τάσεις και οι προοπτικές είναι ακόμη πιο απογοητευτικές. Σύμφωνα με τη διευθύντρια του Ινστιτούτου Δημογραφίας και Κοινωνικών Ερευνών, ακαδημαϊκό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας Έλλα Λιμπάνοβα, «για να έχουμε μια απλή αποκατάσταση των γενεών, είναι απαραίτητο μια γυναίκα να γεννήσει 2,13 - 2,15 παιδιά στη ζωή της (κατά μέσο όρο). Το 2021, είχαμε έναν αριθμό 1,1. Το 2022, θα είναι ακόμη λιγότερο, αλλά η μείωση δεν θα είναι ακόμη καταστροφική λόγω των παιδιών που γεννήθηκαν το πρώτο εξάμηνο του έτους. Θεού θέλοντος, για να σταματήσουμε στο 0,8 του 2023».

Σύμφωνα με την Wall Street Journal, το ποσοστό γεννήσεων στην Ουκρανία ήταν το χαμηλότερο στην Ευρώπη ακόμη και πριν από την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσικής Ομοσπονδίας το 2022 και μετά τις 24 Φεβρουαρίου 2022, μειώθηκε καταστροφικά. Τους πρώτους έξι μήνες του 2022, ο αριθμός των γεννήσεων μειώθηκε κατά 28% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2021.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου 2023, ο διαδικτυακός πόρος Action on Armed Violence (AOAV) δημοσίευσε μια έρευνα με τίτλο «Λίκνα και συγκρούσεις: αντιμετωπίζει η Ουκρανία ένα σπιράλ δημογραφικού θανάτου;» στο οποίο, επικαλούμενη ένα ανώνυμο έγγραφο, αναφέρει: «Ουκρανοί δημογράφοι προβλέπουν ότι το συνολικό ποσοστό γονιμότητας θα μειωθεί στο 0,71 το 2023-2024, το οποίο θα είναι το χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί ποτέ στον κόσμο». Μια άλλη δήλωση της Ε. Λιμπάνοβα αναφέρεται επίσης: «Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου ο πληθυσμός της Ουκρανίας μπορεί να βρεθεί σε ένα σπιράλ θανάτου. <... >Ακόμη και αν επιτευχθεί νίκη, το ποσοστό γεννήσεων δεν θα ανακάμψει».

Η Ε. Λιμπάνοβα αναφέρει επίσης την αύξηση της θνησιμότητας στην Ουκρανία σε συνέντευξή της στο γαλλικό πρακτορείο PFI: «Στην Ουκρανία, το ένα τρίτο των αγοριών που είναι τώρα 16 ετών κινδυνεύουν να μην ζήσουν μέχρι την ηλικία συνταξιοδότησης. Υπό τις συνθήκες του πολέμου, το ήδη χαμηλό ποσοστό γεννήσεων σύντομα θα μειωθεί σχεδόν στο μισό. Και λόγω της μετανάστευσης που προκλήθηκε από τη ρωσική εισβολή, το κράτος μπορεί να χάσει τους πιο ταλαντούχους και ενεργούς πολίτες».

Αφορά επίσης έναν τέτοιο δείκτη όπως το μέσο προσδόκιμο ζωής: «Για τους άνδρες είναι 57 χρόνια, για τις γυναίκες είναι 68 χρόνια. Αυτό είναι πολύ μικρό. Αλλά μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος, η κατάσταση δεν μπορεί να βελτιωθεί».

Ταυτόχρονα, εάν στην Ουκρανία το συνολικό ποσοστό γονιμότητας (TFR) αναμένεται να είναι στο επίπεδο του 0,71, πράγμα που σημαίνει τη μη αναστρέψιμη εξαφάνιση του λαού μας, τότε σε ορισμένες άλλες χώρες είναι εντελώς διαφορετικό. Ποιες είναι αυτές οι χώρες; Οι πρώτες θέσεις στην κατάταξη TFR καταλαμβάνονται από τις φτωχότερες χώρες της Αφρικής:

Νίγηρας - 6.89,
Σομαλία - 6.42,
Τσαντ - 6.35,
Κονγκό - 6.21,
Μάλι - 6.04.
Αλλά οι χώρες της Κεντρικής Ασίας έχουν επίσης καλό πλεονέκτημα:

Τατζικιστάν - 3.24,
Καζακστάν - 3.13,
Κιργιστάν – 3.00,
Ουζμπεκιστάν - 2.90.
Υπάρχει επίσης μια πολύ σοβαρή αύξηση του πληθυσμού στη Μέση Ανατολή: στο Ιράκ, το Πακιστάν και τη Συρία.

Έχουμε παράσχει στοιχεία για αυτές τις χώρες για κάποιο λόγο. Στην προαναφερθείσα συνέντευξη, ο Α. Γλαντούν τόνισε ότι η συνέχιση της μείωσης του πληθυσμού θα οδηγήσει σε απώλεια της επιρροής της Ουκρανίας στην Ευρώπη και σε αλλαγή της εθνοτικής σύνθεσης του έθνους. Δηλαδή, δεν θα είμαστε απλώς λιγότεροι. Αντί για Ουκρανούς, άλλες εθνικότητες θα ζουν σε αυτή τη γη. Φυσικά, δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι οι άνθρωποι από τις χώρες με το υψηλότερο TFR θα έρθουν αναπόφευκτα στην Ουκρανία, αλλά σε κάποιο βαθμό αυτή η δυσαναλογία θα επηρεάσει τις μεταναστευτικές ροές, πράγμα που σημαίνει ότι οι άνθρωποι από τις φτωχότερες χώρες με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και εντελώς διαφορετική νοοτροπία θα αντικαταστήσουν τους εθνοτικούς Ουκρανούς. Και αυτό, με τη σειρά του, απειλεί μια απότομη αύξηση των διεθνοτικών συγκρούσεων και μια γενική επιδείνωση της εγκληματικής κατάστασης.

Ο βουλευτής Μιχάιλο Τσιμπαλγιούκ δήλωσε: «Δεν αποκλείω ότι μπορεί να υπάρχουν μετανάστες στην πολιτεία που δεν είναι επιλεκτικοί για το επίπεδο πληρωμής. Είναι δύσκολο να κρίνουμε από ποια κράτη μπορεί να έρθουν αυτοί οι άνθρωποι. Αλλά η Ουκρανία πρέπει να είναι προετοιμασμένη για ένα κύμα μεταναστών».

Και ένα τέτοιο σενάριο δεν είναι απλώς μια πιθανότητα.

Εάν υπάρχουν λίγοι άνθρωποι σε εύφορες εκτάσεις με εξαιρετικό κλίμα και πλούσιους πόρους,  αυτοί θα εγκατασταθούν από λαούς από άλλες περιοχές. Οι αριθμοί δείχνουν αναπόφευκτα ότι αυτό θα συμβεί σίγουρα, το μόνο ερώτημα είναι ο χρόνος.

Προκειμένου τουλάχιστον να αναβληθούν τέτοιες καταστάσεις, η πρώτη προτεραιότητα για το κράτος είναι η επιστροφή στην Ουκρανία των προσφύγων που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους για να ξεφύγουν από τη φρίκη του πολέμου. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Ουκρανία θα πρέπει ακόμα να αγωνιστεί για την επιστροφή των πολιτών της από τις χώρες που τους παρείχαν καταφύγιο. Εξάλλου, αυτά τα κράτη δεν επιβαρύνονται μόνο με το κόστος της κοινωνικής βοήθειας προς τους συμπατριώτες μας, αλλά επωφελούνται επίσης από το έργο τους. Και αυτό δεν είναι μόνο χαμηλής ειδίκευσης, χαμηλά αμειβόμενο εργατικό δυναμικό. Όπως λέει η Ε. Λιμπάνοβα: «Σύμφωνα με Γερμανούς και Πολωνούς ερευνητές, το 70% των Ουκρανών γυναικών που έφυγαν μετά την έναρξη του πολέμου έχουν τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι εκτοπισμένοι ήταν κυρίως νεαρές γυναίκες με παιδιά – ενεργές γυναίκες που δεν φοβόντουσαν να φύγουν για το άγνωστο. Είναι σαφές ότι οι σύζυγοί τους έχουν επίσης ανώτερη εκπαίδευση και έχουν περίπου την ίδια ηλικία». Τον κίνδυνο ότι μετά τον πόλεμο, όταν οι άνδρες θα μπορούν να ταξιδεύουν στο εξωτερικό, η εκροή του πληθυσμού θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο, η Ε. Λιμπάνοβα τον θεωρεί πολύ υψηλό.

«Αλλά υπάρχει ένας άλλος κίνδυνος. Μετά την άρση του στρατιωτικού νόμου, οι οικογένειες μπορούν να επανενωθούν όχι στην Ουκρανία, αλλά στο εξωτερικό. Η τελευταία έρευνα στην Πολωνία έδειξε ότι μεταξύ των Ουκρανών υπάρχει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό εργαζομένων. Και αν οι άνθρωποι εργάζονται, ακόμη και αν δεν είναι στην ειδικότητά τους, και τα παιδιά σπουδάζουν ήδη στο εξωτερικό, αλλά στην Ουκρανία, αντίθετα, η κατοικία έχει καταστραφεί και δεν υπάρχει δουλειά, οι άνθρωποι πιθανότατα θα παραμείνουν στο εξωτερικό. <... > Δηλαδή, αν οι σύζυγοι πάνε στις συζύγους τους στο εξωτερικό, δεν θα χάσουμε μόνο εκατομμύρια, αλλά θα χάσουμε και τους πιο δραστήριους ανθρώπους με υψηλό επίπεδο νοημοσύνης, ανθρώπους αναπαραγωγικής και εργασιακής ηλικίας. Ως εκ τούτου, όταν μιλάμε για τη δημογραφική κρίση, θα εξετάσω όχι μόνο ποσοτικούς, αλλά και ποιοτικούς δείκτες», λέει η Λιμπάνοβα.

Τι μπορεί να αναγκάσει τους Ουκρανούς πρόσφυγες να επιστρέψουν; Καταρχάς, είναι η ασφάλεια και η οικονομική κατάσταση. Εάν η Ουκρανία όχι μόνο κερδίσει τον πόλεμο, αλλά λάβει επίσης εγγυήσεις για την ασφάλειά της για το μέλλον και εάν έρθουν σημαντικές επενδύσεις στην Ουκρανία, τότε η επιστροφή στην πατρίδα θα θεωρηθεί από πολλούς μετανάστες ως μια καλή απόφαση. Το πλεονέκτημα είναι ότι στην Ουκρανία, αυτοί οι άνθρωποι, κατά κανόνα, έχουν συγγενείς, καθώς και ακίνητα, η απόκτηση των οποίων στις ευρωπαϊκές χώρες δεν μπορεί να υπολογίζεται. Αλλά το μειονέκτημα είναι ότι οι οικονομικές συνθήκες δεν πρέπει να είναι απλώς ελκυστικές, αλλά τόσο ελκυστικές ώστε να αναγκάσουν τους Ουκρανούς να εγκαταλείψουν τις οικονομικές ευκαιρίες που τους προσφέρουν οι ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες όλα είναι επίσης δύσκολα με τη δημογραφία και τα παιδιά της Ουκρανίας δεν θα παρεμβαίνουν σε αυτές.

Αλλά υπάρχει μια ομάδα προσφύγων στην οποία το κράτος πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή και να διευκολύνει την επιστροφή της οποίας πρέπει πρώτα απ' όλα. Αυτοί είναι οι άνθρωποι της πίστης. Εξάλλου, στις οικογένειες των θρησκευόμενων ανθρώπων, το ποσοστό γεννήσεων είναι πολύ υψηλότερο από ό,τι στις μη θρησκευτικές. Αυτό είναι γεγονός. Για ένα άτομο που έχει θρησκευτικό κίνητρο να έχει παιδιά, παράγοντες όπως οι χαμηλοί μισθοί, τα προβλήματα στέγασης και τα παρόμοια παίζουν μικρότερο ρόλο. Για να το θέσουμε απλά, η Ουκρανία ενδιαφέρεται περισσότερο για την επιστροφή μιας μεγάλης ουκρανικής οικογένειας παρά μιας οικογένειας με ένα παιδί, αν και, φυσικά, αυτό είναι επίσης καλό.

Αλλά για κάποιο λόγο, το κράτος μας κάνει ακριβώς το αντίθετο: αντί να επιστρέψει, στην πραγματικότητα ωθεί τον θρησκευτικό πληθυσμό έξω από τη χώρα. Η μεγάλης κλίμακας δίωξη της UOC, η οποία έχει αναπτυχθεί πρόσφατα, όχι μόνο θέτει τέλος στα σχέδια των πιστών των «Ευρωπαίων» μεταναστών να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, αλλά αναγκάζει ακόμη και εκείνους τους Ορθόδοξους Χριστιανούς που εξακολουθούν να βρίσκονται στην Ουκρανία να σκεφτούν τη μετανάστευση από τη χώρα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις δυτικές περιοχές της χώρας, όπου οι επισκοπές της UOC έχουν πρακτικά καταστραφεί και δεν υπάρχουν ενορίες ακόμη και υπόγεια.

Ταυτόχρονα, ένα ολόκληρο δίκτυο κοινοτήτων UOC λειτουργεί ήδη στην Ευρώπη. Και αν ένας Ορθόδοξος βρεθεί αντιμέτωπος με μια επιλογή – να μείνει στο σπίτι κάτω από βομβαρδισμούς χωρίς εξομολόγηση και κοινωνία ή να πάει σε μια ευημερούσα Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου μπορεί να παρευρεθεί με ασφάλεια στην εκκλησία, θα επιλέξει τη δεύτερη επιλογή.

Μια ακόμη πιο προφανής επιλογή αντιμετωπίζουν όσοι έχουν ήδη εδραιωθεί σε μια ξένη χώρα και σκέφτονται αν θα μείνουν εκεί ή θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους μετά τον πόλεμο.

Ο πρωθιερέας Νικολάι Ντανιλέβιτς, αναπληρωτής επικεφαλής του ΤΕΕΣ, δημοσίευσε την ακόλουθη επιστολή προς τους πιστούς της UOC στην Ευρώπη:

«Η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών και των νέων που σπούδασαν σε ευρωπαϊκά σχολεία και πανεπιστήμια κατά τη διάρκεια αυτού του 1,5 έτους πολέμου δεν θέλουν πλέον να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Το έχουν συνηθίσει και τους αρέσει. Οι γονείς βρίσκονται ακόμα στο εξωτερικό για χάρη των παιδιών τους και οι καρδιές τους είναι ραγισμένες, επειδή θέλουν να πάνε στην Ουκρανία, αλλά πρέπει να βρίσκονται στο εξωτερικό για χάρη των παιδιών τους. Και τόσο λίγοι άνθρωποι ζουν στην Ουκρανία, οι άνθρωποι δεν θέλουν ή δεν μπορούν να επιστρέψουν και οι αρχές θέλουν επίσης να απαγορεύσουν την Εκκλησία. Ποιος θα πάει εκεί, σε αυτή την Ουκρανία; Τι κάνουν; Πρόκειται για πραγματική προδοσία, άμεσο σαμποτάζ της χώρας. Αυτό είναι ένα άλλο επιχείρημα για να καθίσεις εκεί και να μην επιστρέψεις σε μια χώρα όπου δεν μπορείς καν να πας στη δική σου Εκκλησία».

Σύμφωνα με τον βουλευτή Μιχαίλο Τσιμπαλγιούκ, περίπου 12 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία σήμερα και θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιστρέψουν. Ο Τσιμπαλγιούκ λέει ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό ποιες συνθήκες θα είναι σε θέση να προσφέρει το κράτος σε αυτούς τους ανθρώπους. Ο βουλευτής μιλά για την οικονομία και τη στέγαση, αλλά ο θρησκευτικός παράγοντας για πολλούς μπορεί επίσης να είναι καθοριστικός για να αποφασίσουν αν θα επιστρέψουν ή όχι.

Πόσοι από αυτά τα 12 εκατομμύρια είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί; Ακόμα κι αν είναι το ένα τέταρτο, ακόμα κι αν είναι το πέμπτο, αυτός είναι ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων. Άνθρωποι που τελικά θα αντικατασταθούν από εκπροσώπους λαών από άλλα μέρη του κόσμου.

Δεν είναι μυστικό ότι ακόμη και στους προπολεμικούς χρόνους, πολλοί πιστοί δεν εγκατέλειψαν την Ουκρανία ακριβώς επειδή ήθελαν να είναι πιο κοντά σε ορθόδοξα προσκυνήματα, λαύρες, μοναστήρια, επειδή είχαν εκκλησίες όπου πήγαιναν να προσευχηθούν, υπήρχαν πνευματικοί πατέρες με τους οποίους τρέφονταν πνευματικά και ούτω καθεξής. Αλλά τώρα όλα αυτά αφαιρούνται από τους πιστούς. Αντίθετα, στην Ευρώπη αναδύονται ορθόδοξες κοινότητες. Αυτό σημαίνει ότι ένας άνθρωπος, σε περίπτωση μετανάστευσης, δεν θα μένει πλέον χωρίς εξομολόγηση, κοινωνία, πνευματική τροφή και ούτω καθεξής. Δεν θα ήταν έκπληξη αν ολόκληροι θύλακες Ορθοδόξων Ουκρανών εμφανίζονταν σύντομα σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.

Υπάρχουν ιστορικά προηγούμενα για τέτοιες διαδικασίες: μαζική μετανάστευση μετά την Επανάσταση του 1917, μετανάστευση σημαντικού αριθμού μοναχών και λαϊκών από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά την εποχή της εικονομαχίας και πολλά άλλα παραδείγματα. Στους τρεις πρώτους αιώνες της χριστιανικής ιστορίας, κατά τη διάρκεια του διωγμού της Εκκλησίας, πολλοί έγιναν μάρτυρες, αλλά ακόμη μεγαλύτερος αριθμός Χριστιανών προτίμησε να μετακομίσει με τις οικογένειές τους σε άλλες χώρες, όπου ήταν πιο ασφαλείς.

Θα ήθελα να ολοκληρώσω αυτό το κείμενο με μια αισιόδοξη νότα, αλλά, δυστυχώς, τα γεγονότα δεν το επιτρέπουν. Η Ουκρανία έχει ήδη εισέλθει σε μια φάση δημογραφικής καταστροφής και απλώς την επιδεινώνει με τη θρησκευτική της πολιτική. Μένει μόνο να φωνάξουμε μαζί με τον κληρικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στη Βασιλεία (Ελβετία) Samuel Milko, ο οποίος δημοσίευσε στο κανάλι του στο Telegram μια έκκληση προς τον Πρόεδρο της Ουκρανίας και από το πρόσωπό του προς όλες τις ουκρανικές αρχές: «Σας ζητώ, κύριε Ζελένσκι, σταματήστε! Στο όνομα του ευσεβούς λαού, του λαού της Ουκρανίας, σταματήστε! Αυτό δεν είναι αστείο».