Συμμαχία Στ. Ντιπάρτμεντ–Φανάρι επιτίθεται: Αντέχει Γεωργία και Ιερουσαλήμ;
Τον Νοέμβριο ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ επισκέφθηκε το Φανάρι, Γεωργία, Ισραήλ. Ταυτόχρονα, ο Πομπέο θεωρεί τον Φανάρ «βασικό εταίρο» των ΗΠΑ.
Τι σημαίνουν αυτές οι επισκέψεις για την παγκόσμια Ορθοδοξία;
Τις τελευταίες ημέρες ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο έχει πραγματοποιήσει κάμποσες συναντήσεις με τους αρχηγούς των κρατών της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Ευρώπης, καθώς και με τους Πατριάρχες της Κωνσταντινούπολης Βαρθολομαίο και της Γεωργίας Ηλία Β´. Αυτές οι συναντήσεις είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτες επειδή πραγματοποιήθηκαν την παραμονή της Ιεράς Συνόδου της Κυπριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία, κατά πάσα πιθανότητα, θα εξετάσει το ζήτημα της αυθαίρετης μνημόνευσης του Ντουμένκο από τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο. Επομένως, δεν είναι δύσκολο να υποθέσουμε ότι οι επισκέψεις του Πομπέο στο Φανάρι και στη Γεωργία σχετίζονται άμεσα με την αναγνώριση της OCU. Πολλές λεπτομέρειες το αποδεικνύουν ταυτόχρονα.
«Πατριαρχείο των ΗΠΑ»;
Το πρόγραμμα της επίσκεψης του Μάικ Πομπέο στην Τουρκία δεν περιελάμβανε συναντήσεις με εκπροσώπους των τουρκικών αρχών. Δηλαδή, ο Πομπέο έπρεπε να συναντηθεί με τον Ερντογάν, αλλά ο τελευταίος ξαφνικά άλλαξε τις προθέσεις του και ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ικανοποιήθηκε μόνο με τη συνάντηση με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Οι Αμερικανοί διπλωμάτες προσπαθούν να πείσουν το κοινό ότι δεν βλέπουν καμία πολιτική προέκταση σε αυτό, αλλά το γεγονός παραμένει – οι τουρκικές αρχές αγνόησαν προκλητικά τον Πομπέο.
Ο ίδιος ο Υπουργός Εξωτερικών είπε ότι συναντιέται με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο αποκλειστικά για να συζητήσει θέματα θρησκευτικής ελευθερίας στον κόσμο. Αργότερα, μετά τη συνάντηση, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είπε ότι συζήτησαν με τον επικεφαλής του Φαναρίου θέματα που αφορούν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την Ελληνική Διασπορά, τους Ορθόδοξους πιστούς στην Τουρκία, την Ορθοδοξία στον κόσμο και την πορεία του διαχριστιανικού διαλόγου. Στο Φανάρι τόνισαν ότι κατά τη διάρκεια της συνάντησης «πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή απόψεων σχετικά με το ζήτημα του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της θρησκευτικής ελευθερίας στον κόσμο, στην ενίσχυση του οποίου, όπως είναι γνωστό, ενδιαφέρονται οι Ηνωμένες Πολιτείες».
Στην Τουρκία είναι πεπεισμένοι ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Φαναρίου δεν πρέπει να εξεταστεί από θρησκευτική, αλλά κυρίως από πολιτική άποψη.
Ωστόσο, στην Άγκυρα και στην Τουρκία γενικώς, πίσω από αυτές τις απλουστευμένες δηλώσεις, είδαν όχι μόνο τη «θρησκευτική συνιστώσα», αλλά και κάτι άλλο. Έτσι, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τις Ηνωμένες Πολιτείες να «κοιτάξουν στον καθρέφτη» προτού συζητήσουν τα προβλήματα της Τουρκίας όσον αφορά τη θρησκεία. Αυτή η συμβουλή έδειξε ξεκάθαρα ότι οι τουρκικές αρχές βλέπουν στην επίσκεψη του Πομπέο όχι την επιθυμία να προωθήσει τις «θρησκευτικές ελευθερίες», αλλά την επιθυμία να χρησιμοποιήσει τη θρησκεία για τους σκοπούς τους.
Στην Τουρκία είναι πεπεισμένοι ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Φαναρίου δεν πρέπει να εξεταστεί από θρησκευτική, αλλά κυρίως από πολιτική άποψη.
Συγκεκριμένα, η τουρκική εφημερίδα «Αydinlik» σχεδόν την ημέρα της συνάντησης των δύο «βασικών εταίρων» δημοσίευσε ένα άρθρο στο οποίο ανέφερε συγκεκριμένα (κατά τη γνώμη της) παραδείγματα των σχέσεων του Φαναρίου με το «FETÖ» – «Τρομοκρατική οργάνωση των φετχουλλαχιστών» («Fethullahçı Terör Örgütü (FETÖ)). Σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές, αυτή η οργάνωση και ο επικεφαλής της, Fethullah Gülen, οργάνωσαν το πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν το 2016.
Λοιπόν, η έκδοση «Αydinlik» δημοσίευσε στοιχεία για την αλληλογραφία μεταξύ του ιερέα της Αρχιεπισκοπής του Φαναρίου στις ΗΠΑ και του επικεφαλής του προγράμματος «Rumi Forum» Ρασίτ Τελμπίσογλου. Με τη σειρά του, λένε οι δημοσιογράφοι ότι το «Rumi Forum» είναι μια από τις πιο σημαντικές δομές του «FETÖ» στις Ηνωμένες Πολιτείες με το κέντρο του στην Ουάσινγκτον.
Σε ένα άλλο άρθρο, η ίδια δημοσίευση κατηγόρησε ουσιαστικά τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο ότι ήταν «κατάσκοπος» των Ηνωμένων Πολιτειών. Ένα άρθρο με τίτλο «Μοιάζει με το πατριαρχείο των ΗΠΑ» υποστηρίζει ότι «το Φανάρι σήμερα είναι πολύ περισσότερο στην πλευρά των ΗΠΑ παρά της Τουρκίας και συνεχίζει να παίρνει μέτρα εναντίον της Τουρκίας όχι μόνο σε θρησκευτικά αλλά και γεωπολιτικά θέματα».
Ένα άρθρο της τουρκικής εφημερίδας «Αydinlik» με τον τίτλο «Μοιάζει με το πατριαρχείο των ΗΠΑ» υποστηρίζει ότι «το Φανάρι σήμερα είναι πολύ περισσότερο στην πλευρά των ΗΠΑ παρά της Τουρκίας και συνεχίζει να παίρνει μέτρα εναντίον της Τουρκίας όχι μόνο σε θρησκευτικά αλλά και γεωπολιτικά θέματα».
Με άλλα λόγια, στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο υπενθύμισαν και πάλι τη φιλία του με τον Γκούλεν και κάνανε διαφανή υπαινιγμό ότι οι εξαιρετικά ενεργές φιλοαμερικανικές του δραστηριότητες θα μπορούσαν να τερματιστούν άσχημα. Σε αυτό το πλαίσιο, γίνονται σαφείς οι ενέργειες των τουρκικών αρχών για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας και της μονής της Χώρας σε τζαμιά, στο Φανάρι έδωσαν να καταλάβει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα μπορέσει να τις προστατεύσουν.
Από την άλλη πλευρά, η συνάντηση του Πομπέο και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου πρέπει να βλέπουμε ως σαφές μήνυμα προς τις τουρκικές αρχές από τις Ηνωμένες Πολιτείες να αφήσουν το Φανάρι ήσυχο. Με ποιες μεθόδους οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υπερασπιστούν τα συμφέροντα του «βασικού εταίρου» τους είναι ένα άλλο ερώτημα. Επειδή είναι αρκετά προφανές ότι το «προτεκτοράτο» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε κάθε περίπτωση θα κοστίσει ακριβά για τους φαναριώτες. Και εδώ στην πρώτη θέση θα βγει όχι μόνο η προφορική υποστήριξη των αμερικανικών πρωτοβουλιών από το Φανάρι, όπως η πιο ενεργή προώθηση των θεμάτων της «θρησκευτικής ελευθερίας», αλλά και συγκεκριμένες δράσεις για περαιτέρω σχίσμα της Ορθοδοξίας. Στην τρέχουσα κατάσταση αυτό σημαίνει πιο ενεργή προώθηση της αναγνώρισης της OCU εκ μέρους άλλων Τοπικών Εκκλησιών.
Γεωργία: Εκβιασμός με την Αμπχαζία;
Αυτή η υπόθεση επιβεβαιώνεται από το επόμενο πρόγραμμα ταξιδιού του Πομπέο. Την επόμενη μέρα, μετά από διαπραγματεύσεις με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο επικεφαλής του υπουργείου Εξωτερικών αναχώρησε για την Τιφλίδα, όπου συναντήθηκε με τον Πατριάρχη Γεωργίας Ηλεία Β´. Σύμφωνα με την αμερικανική πρεσβεία, ο Πομπέο και η Αυτού Αγιότητα συζήτησαν «τον σημαντικό ρόλο της Γεωργίας στην προώθηση και προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας σε όλο τον κόσμο».
Ωστόσο, ας θέσουμε στον εαυτό μας μια ερώτηση – όντως η Γεωργία παίζει τόσο σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια πολιτική αρένα για να βοηθήσει πραγματικά στην προώθηση και την υπεράσπιση ενός τόσο σημαντικού ζητήματος όπως η θρησκευτική ελευθερία; Η απάντηση είναι προφανής.
Λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση της υγείας του Πατριάρχη Ηλία, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συζήτηση με τον Πομπέο για τη «θρησκευτική ελευθερία» δεν είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τον προκαθήμενο. Ως εκ τούτου, η συνάντηση θα μπορούσε να είχε καθαρά ονομαστικό χαρακτήρα, εάν δεν ήταν η ανοιχτή υποστήριξη των ΗΠΑ των συμφερόντων του Φαναρίου, μεταξύ των οποίων το μεγαλύτερο συμφέρον θα έπρεπε να ονομαστεί η περαιτέρω νομιμοποίηση της OCU.
Είναι προφανές ότι ο σκοπός της συνάντησης του Πομπέο και του Πατριάρχη Ηλία ήταν ακριβώς να πείσει τον Προκαθήμενο της Εκκλησίας της Γεωργίας να αναγνωρίσει αυτήν τη νεοσύστατη θρησκευτική δομή.
Μια έμμεση επιβεβαίωση του γεγονότος ότι το Φανάρι έχει ασχοληθεί στενότατα με την προσέλκυση των Γεωργιανών στην πλευρά του βρίσκεται επίσης στα λόγια του επικεφαλής της Εκκλησίας της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπου Χρυσόστομου, ο οποίος υποστήριξε για τη θέση του για την OCU ότι η Ρωσική Εκκλησία φέρεται να αφαίρεσε τα κανονικά εδάφη από τη Γεωργία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος μίλησε για αυτό μετά την επίσκεψή του στο Φανάρι. Αυτό σημαίνει ότι το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης θεωρεί σοβαρά τη Γεωργιανή Εκκλησία ως πιθανό «συνεργάτη» της.
Είναι προφανές ότι ο σκοπός της συνάντησης του Πομπέο και του Πατριάρχη Ηλία ήταν ακριβώς να πείσει τον Προκαθήμενο της Εκκλησίας της Γεωργίας να αναγνωρίσει αυτήν τη νεοσύστατη θρησκευτική δομή, την OCU.
Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για μεγαλύτερη «διαπραγματευτηκότητα» οι φαναριώτες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το «επιχείρημα» με τη μορφή «αναγνώρισης» από το Φανάρι της περιθωριακής σχισματικής ομάδας στην Αμπχαζία. Επιπλέον, οι Αμπχαζίοι έγραψαν την αίτηση για «αναγνώρισή» τους πριν από οκτώ χρόνια, ενώ το 2019 ο Μητροπολίτης Εμμανουήλ προσπάθησε ήδη να διαπραγματευτεί με την ηγεσία της Γεωργιανής Εκκλησίας την αναγνώριση της OCU, απειλώντας με αυτήν την «αναγνώριση».
Δεν γνωρίζουμε πόσο επιτυχημένες ήταν οι διαπραγματεύσεις αυτή τη φορά. Όμως, γνωρίζοντας τη διάθεση του Πατριάρχη Ηλία, μπορούμε να υποθέσουμε ότι όσο είναι εν ζωή, η Γεωργιανή Εκκλησία δεν θα αναγνωρίσει τους Ουκρανούς σχισματικούς.
Ιερουσαλήμ και «Αμερικανοί φίλοι»
Ο Πομπέο πραγματοποίησε άλλη συνάντηση στις 19 Νοεμβρίου με τις ισραηλινές αρχές. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ κατανοεί ότι είναι σχεδόν αδύνατο να ασκηθεί πίεση στον Πατριάρχη Θεόφιλο άμεσα. Δεν υπάρχουν, για παράδειγμα, «επιχειρήματα» όπως «αμπχαζιανά», «του Μαυροβουνίου» ή «Μακεδονικά». Ο μόνος τρόπος να αναγκάσει την Εκκλησία της Ιερουσαλήμ να αποδεχτεί τους όρους της αμερικάνο-φαναριώτικης συμμαχίας είναι να κάνει την ήδη δύσκολη ζωή του Πατριαρχείου ακόμα πιο δύσκολη. Υπάρχουν μέσα για αυτό, αρκεί να θυμηθούμε το ήδη καθιερωμένο πρόβλημα με τα ακίνητα στην Παλιά Πόλη.
Έτσι, οι εκπρόσωποι της ριζοσπαστικής ομάδας «Ateret Cohanim» επιμένουν στην ιδιοκτησία τους πάνω στο Ορθόδοξο ακίνητο που βρίσκεται κοντά στον Πανάγιο Τάφο του Κυρίου και είναι υπό τη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Ιερουσαλήμ.
Η «Ateret Cohanim» είναι μια ακροδεξιά οργάνωση με στόχο να «εκπληρώσει το μακροχρόνιο όνειρο των γενεών για την ανοικοδόμηση και τη διασφάλιση της ενωμένης Ιερουσαλήμ». Μέχρι σήμερα, αυτή η ομάδα διαθέτει 59 ακίνητα στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ και διεκδικεί κάποιες δεκάδες ακόμη. Πιθανότατα δεν θα εκπλαγείτε όταν μάθετε ότι οι «Αμερικανοί Φίλοι της Ateret Cohanim», με έδρα στη Νέα Υόρκη, βοηθούν πολύ στην επίτευξη του κύριου στόχου της Ateret Cohanim. Επιπλέον, ο σημερινός πρέσβης των ΗΠΑ στο Ισραήλ, David Friedman, είναι στενά συνδεδεμένος με την Ateret Cohanim, ο οποίος τη βοηθά όχι μόνο μέσω της πολιτικής, αλλά και μέσω της συμβολής χρηματικών υλικών ποσών στην ανάπτυξή της.
Με άλλα λόγια, στο Πατριαρχείο της Ιερουσαλήμ εναντιώνεται ένας οργανισμός που χρηματοδοτείται και υποστηρίζεται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, η οποία με τη σειρά της ενδιαφέρεται στην αναγνώριση της OCU από την Ορθόδοξη Εκκλησία των Ιεροσολύμων. Αυτό το γεγονός μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι η επίσκεψη του Πομπέο στο Ισραήλ, μεταξύ άλλων σκοπών, συσχετίστηκε με αυξημένη πίεση στον Πατριάρχη Θεόφιλο.
«Το Πατριαρχείο είναι έτοιμο για τα πάντα για να σώσει και να προστατεύσει την περιουσία του κοντά στην Πύλη της Γιάφας και της εκκλησιαστικής περιουσίας γενικώς».
Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος
Υπό αυτήν την έννοια, τα λόγια του επικεφαλής της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων φαίνονται πολύ ανησυχητικά, ο οποίος είπε ότι «το Πατριαρχείο είναι έτοιμο για τα πάντα για να σώσει και να προστατεύσει την περιουσία του κοντά στην Πύλη της Γιάφας και της εκκλησιαστικής περιουσίας γενικώς». Ο Πατριάρχης Θεόφιλος τόνισε επίσης ότι «η προστασία της χριστιανικής παρουσίας στην Ιερουσαλήμ δεν επιτυγχάνεται με συνθήματα, αλλά με πραγματικές πράξεις».
Τι έπεται;
Δεν είναι σίγουρο ότι μετά την αλλαγή της ηγεσίας των ΗΠΑ, ο Μάικ Πομπέο θα παραμείνει στη θέση του. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο επόμενος αρχηγός του Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα συνεχίσει το έργο του, τόσο επειδή στην Αμερική προσπαθούν να διατηρήσουν διαδοχή της εξουσίας, όσο επειδή τα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά σχέδια σε αυτήν τη χώρα αναπτύσσονται για χρόνια μπροστά. Αυτό σημαίνει ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα συνεχίσει να προωθεί το ζήτημα της αναγνώρισης της OCU από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες του κόσμου. Από αυτήν την άποψη, η ενεργοποίηση του Πομπέο δεν προκαλεί έκπληξη.
Πρώτον, όπως έχουμε ήδη πει επανειλημμένα, μπορεί να φύγει, πράγμα που σημαίνει ότι αυτή τη στιγμή ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προσπαθεί, τουλάχιστον, να εδραιώσει τις επιτευχθείσες «επιτυχίες» όσο αφορά το σχίσμα της Ορθοδοξίας, έτσι ώστε ο διάδοχός του να μην χρειαστεί να ξεκινήσει τα πάντα από το μηδέν.
Δεύτερον, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ καταλαβαίνουν ότι απαιτείται μια εξαιρετικά γρήγορη απάντηση στο «Κυπριακό». Επειδή εάν η Σύνοδος αυτής της Εκκλησίας πραγματοποιηθεί στις 23 Νοεμβρίου, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι οι απαραίτητες αποφάσεις για την αμερικάνικο-φαναριώτικη συμμαχία θα ληφθούν εκεί. Επιπλέον, εάν οι συνοδικοί της Κύπρου καταφέρουν να υπερασπιστούν τους κανόνες της Εκκλησίας, τότε η διαδικασία της «υβριδικής αναγνώρισης» της OCU, τουλάχιστον, κινδυνεύει να σταματήσει για πολλά χρόνια. Αν όχι για πάντα.
Εάν οι συνοδικοί της Κύπρου καταφέρουν να υπερασπιστούν τους κανόνες της Εκκλησίας, τότε η διαδικασία της «υβριδικής αναγνώρισης» της OCU, τουλάχιστον, κινδυνεύει να σταματήσει για πολλά χρόνια. Αν όχι για πάντα.
Τρίτον, ενεργώντας υπό το πρόσχημα της έννοιας της «θρησκευτικής ελευθερίας», το Στέιτ Ντιπάρτμεντ προωθεί διάφορα ευεργετικά προγράμματα για τον εαυτό του, μεταξύ των οποίων η OCU δεν είναι η τελευταία. Θυμηθείτε ότι σχεδόν αμέσως μετά την εμφάνιση αυτής της δομής, το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι η δημιουργία της OCU «ήταν ένα ιστορικό γεγονός για την Ουκρανία» και οι Ηνωμένες Πολιτείες «συνεχίζουν να υποστηρίζουν σθεναρά την Ουκρανία και πιστεύουν ότι η θρησκευτική ελευθερία δεν πρέπει να παρεμποδίζεται από έξω».
Ως εκ τούτου, είναι σαφές ότι ο στόχος του Υπουργείου Εξωτερικών σε σχέση με την OCU δεν είναι να εγγυηθεί το «δικαίωμα» ενός μέρους των Ουκρανών να προσεύχονται σε αυτήν την «εκκλησία» (βασικά κανείς δεν τους παίρνει αυτό το δικαίωμα), αλλά να αποδυναμώσει τη Ρωσική Εκκλησία σε πανορθόδοξο επίπεδο, και να αναγκάσει τόσο αυτή όσο και άλλες Εκκλησίες να συμφωνούν πιο εύκολα σε θέματα, η προώθηση των οποίων ενδιαφέρει τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Επιπλέον, η αναγνώριση της OCU έχει αμοιβαίο όφελος: το Φανάρι ενισχύει τη θέση του στον Ορθόδοξο κόσμο και ουσιαστικά υποτάσσει τις Ορθόδοξες Τοπικές Εκκλησίες, ενώ το Στέιτ Ντιπάρτμεντ λαμβάνει ένα ισχυρό όπλο για την υλοποίηση των σχεδίων του σχετικά με την Ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια και τη Ρωσία.
Με άλλα λόγια, το τελευταίο ταξίδι του Πομπέο στη Μέση Ανατολή μαρτυρεί το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να ασκούν πίεση στις Τοπικές Εκκλησίες να αναγνωρίσουν την OCU. Και όσο περισσότερο αποτυγχάνουν να το κάνουν αυτό, τόσο σε πιο ριζοσπαστικά μέτρα πρέπει να καταφύγουν, από τον εκβιασμό με «τόμους» έως την πολιτική πίεση ή τον εκφοβισμό. Όμως, όλα τελειώνουν κάποτε. Με άλλα λόγια, αυτή τη στιγμή όλο και περισσότεροι Ορθόδοξοι Χριστιανοί καταλαβαίνουν ότι το ουκρανικό σχίσμα είναι ένα καθαρά πολιτικό σχέδιο που δεν έχει καμία σχέση με την πίστη στον Θεό και την Εκκλησία.
