Πρώτος χωρίς ίσους: πώς ο Οικουμενικός είπε να αλλάξει την εκκλησιολογία

Ο άνθρωπος μπορεί, για τον έναν ή τον άλλο λόγο, να κρύβει από τους άλλους την αληθινή κοσμοθεωρία του, τις πεποιθήσεις και τους στόχους του. Αλλά υπάρχουν στιγμές που τους αποκαλύπτει, τους κάνει ορατούς σε όλους, χωρίς να κρύβεται αναγνωρίζει τον εαυτό του όπως είναι πραγματικά. Στα Αγγλικά, αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «coming out» (αποκάλυψη, έξοδος).

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι αυτός και το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης του οποίου είναι επικεφαλής είναι οι φύλακες της αγνότητας της Ορθοδοξίας, των δογμάτων της πίστης και των κανόνων της Εκκλησίας, τώρα δηλώνει ότι αυτό πρέπει να αλλάξει. Φυσικά όχι όλα, αλλά το δόγμα για την Εκκλησία και ό, τι εξέρχεται από αυτήν τη θέση πρέπει να αλλαχτεί σίγουρα. Η αυτοαποκάλυψη έγινε σε συνέντευξη που παραχώρησε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος στον «Εθνικό Κήρυκα», με την ευκαιρία συμπλήρωσης 29 ετών στον Πρώτο Θρόνο της υπό τον ουρανό Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Στην ερώτηση του ανταποκριτή: «Ποία είναι η μεγαλύτερη αγωνία της ψυχής Σας σήμερα για την ανά την οικουμένη Ορθόδοξη Εκκλησία;» Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος απάντησε ως εξής:

«Ασφαλώς η ενότητά της, για την οποία το Οικουμενικό Πατριαρχείο έκανε πολλά διά μέσου των αιώνων, εγώ δε από τους πρώτους μήνες της Πατριαρχείας μου απέδωσα μεγάλη σημασία εις αυτήν, γι ̓ αυτό και συνεκάλεσα τον Μάρτιο του 1992 σε Ιερά Σύναξι τους αδελφούς Ορθοδόξους Προκαθημένους στο Φανάρι, υπό μορφήν ενός ατύπου και αγνώστου μέχρι τότε ενημερωτικού και συμβουλευτικού σώματος. Εκτοτε έγιναν πολλές παρόμοιες Συνάξεις Προκαθημένων, με τελευταία εκείνη του Ιανουαρίου 2016 στη Γενεύη. Το αποκορύφωμα των προσπαθειών μας για την πανορθόδοξη ενότητα και συνεργασία ήταν η προώθησις της προετοιμασίας και η σύγκλησις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Κρήτης, η οποία έκανε τομές και προέβαλε μία Ορθοδοξία που δίδει ευθαρσώς την καλήν μαρτυρίαν εν τω κόσμω, ατενίζει το μέλλον και δεν αναπολεί παθητικά και νοσταλγικά το παρελθόν. Εκείνους που δεν συμμετείχαν στη Σύνοδο αυτή, ενώ συμμετείχαν στην προετοιμασία της, θα τους κρίνη η ιστορία. Είμαι πάντως βέβαιος, ότι δεν πρόκειται να επαινεθούν διά την πράξι τους αυτή. 

Πρέπει οι Ορθόδοξοι να κάνουμε μία αυτοκριτική και να επανεξετάσουμε την εκκλησιολογία μας, εάν δεν θέλουμε να γίνουμε μία ομοσπονδία εκκλησιών προτεσταντικού τύπου. Εφ ̓ όσον στην εις Επίσκοπο χειροτονία μας ορκιζόμεθα να τηρούμε τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων, πρέπει να παραδεχθούμε ότι στη μία αδιαίρετη Οικουμενική Ορθοδοξία υπάρχει ένας «Πρώτος», όχι μόνο τιμής ένεκα, αλλά ένας «Πρώτος» με ειδικές ευθύνες και κανονικές αρμοδιότητες που έταξαν αι Οικουμενικαί Σύνοδοι. Αυτό αποτελεί εγγύησι της διατηρήσεως διαχρονικώς της ενότητος και της κοινής μαρτυρίας της Ορθοδοξίας στον σημερινό κόσμο».

Πρέπει οι Ορθόδοξοι να κάνουμε μία αυτοκριτική και να επανεξετάσουμε την εκκλησιολογία μας, εάν δεν θέλουμε να γίνουμε μία ομοσπονδία εκκλησιών προτεσταντικού τύπου.

Πατριάρχης Βαρθολομαίος

Πώς έβλεπαν οι Πατέρες της Εκκλησίας εκείνους που πρότειναν την αναθεώρηση της εκκλησιολογίας της;

Θα αρχίσουμε να αναλύουμε αυτήν τη δήλωση με το πιο σημαντικό πράγμα: «Πρέπει οι Ορθόδοξοι να κάνουμε μία αυτοκριτική και να επανεξετάσουμε την εκκλησιολογία μας...»

Η Ορθόδοξη Εκκλησιολογία εκφράζεται από ένα από τα μέλη του Σύμβολου της Πίστεως: «Πιστεύω εις μίας Αγία, Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν».

Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν αποδέχεται τη διδασκαλία για την εξέλιξη των δογμάτων, την τροποποίησή τους ή κάποιο είδος πρόσθετης αποκάλυψης. Τα δόγματα της Εκκλησίας είναι αμετάβλητα, ανεξάρτητα από το κύρος που μπορεί να έχει το άτομο που επιθυμεί να τους «βελτιώσει» και ανεξάρτητα από τους στόχους που επιδιώκει. Ο Άγιος Απόστολος Παύλος έγραψε στους Γαλάτες: «…ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἡμεῖς ἢ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ εὐαγγελίζηται ὑμῖν παρ᾿ ὃ εὐηγγελισάμεθα ὑμῖν, ἀνάθεμα ἔστω.  ὡς προειρήκαμεν, καὶ ἄρτι πάλιν λέγω· εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ᾿ ὃ παρελάβετε, ἀνάθεμα ἔστω» (Γαλ. 1,8-9).

Οι Οικουμενικές Σύνοδοι απαγορεύουν αυστηρά την επανεξέταση, τροποποίηση, καθώς και προσθήκη ή ακύρωση οποιουδήποτε μέλους του Σύμβολου της Πίστεως Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως.

Η 5η Πράξη της Δ´ Οικουμενικής Συνόδου στη Χαλκηδόνα (451) αναφέρουν: «Σε όσους τολμήσουν είτε να σχηματίσουν άλλη πίστη, είτε να κηρύξουν, είτε να μαθαίνουν, είτε να διδάξουν ένα άλλο σύμβολο, σε όσους επιθυμούν να στραφούν στη επίγνωση της αλήθειας από τον παγανισμό, ή από τον Ιουδαϊσμό, ή από κάποια αίρεση, σ’ αυτούς, εάν υπάρχουν επίσκοποι ή κληρικοί, οι επίσκοποι θα αποξενωθούν από επισκοπικά καθήκοντα και οι κληρικοί από κληρικά• αν υπάρχουν μοναχοί ή λαϊκοί, αυτοί θα βρίσκονται υπό ανάθεμα».

Η 18η Πράξη της ΣΤ´ Οικουμενικής Συνόδου στην Κωνσταντινούπολη (681) ενισχύει περαιτέρω αυτήν την απαγόρευση, εστιάζοντας στην αδυναμία ακόμη και αλλαγής κειμένου του Σύμβολου: «Όσοι τολμήσουν να σχηματίσουν άλλη πίστη, ή να διαδώσουν ή να διδάξουν ή να μαθαίνουν ένα άλλο σύμβολο σε εκείνους που επιθυμούν να στραφούν στη επίγνωση της αλήθειας από τον παγανισμό, ή από τον Ιουδαϊσμό, ή από κάποια αίρεση, ή να εισάγουν νέες λέξεις, ή να εφεύρουν την ανάγνωση, στον μετασχηματισμό νυν καθορίζουμε, σ’ αυτούς, εάν υπάρχουν επίσκοποι ή κληρικοί, οι επίσκοποι θα αποξενωθούν από επισκοπικά καθήκοντα και οι κληρικοί από κληρικά• αν υπάρχουν μοναχοί ή λαϊκοί, αυτοί θα βρίσκονται υπό ανάθεμα».

Πρέπει να παραδεχθούμε ότι στη μία αδιαίρετη Οικουμενική Ορθοδοξία υπάρχει ένας «Πρώτος», όχι μόνο τιμής ένεκα, αλλά ένας «Πρώτος» με ειδικές ευθύνες και κανονικές αρμοδιότητες.

Πατριάρχης Βαρθολομαίος

Έτσι, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, με τα λόγια του για την ανάγκη επανεξέτασης του δόγματος της Εκκλησίας, ορίζει τον εαυτό του «να αποξενωθεί των επισκοπικών καθηκόντων».

Τώρα ας δούμε τι ακριβώς θέλει να αλλάξει στην Ορθόδοξη διδασκαλία για την Εκκλησία.

Απαντώντας στην ερώτηση ποία είναι η μεγαλύτερη αγωνία της ψυχής Σας σήμερα για την ανά την οικουμένη Ορθόδοξη Εκκλησία, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος απαντά: «η ενότητά της». Πράγματι, η Εκκλησία του Χριστού είναι Ενιαία και αυτή η ενότητα πρέπει να φυλάγεται. Αλλά τίθεται το ερώτημα: ενότητα γύρω από τι; Ή αλλιώς, σε τι βασίζεται η ενότητα της Εκκλησίας; Σε αυτές τις ερωτήσεις η Αγία Γραφή και ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος απαντούν διαφορετικά.

«...θεμέλιον γὰρ ἄλλον οὐδεὶς δύναται θεῖναι παρὰ τὸν κείμενον, ὅς ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός» (Α Κορ. 3,11).

«ἄρα οὖν οὐκέτι ἐστὲ ξένοι καὶ πάροικοι, ἀλλὰ συμπολῖται τῶν ἁγίων καὶ οἰκεῖοι τοῦ Θεοῦ, ἐποικοδομηθέντες ἐπὶ τῷ θεμελίῳ τῶν ἀποστόλων καὶ προφητῶν, ὄντος ἀκρογωνιαίου αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐν ᾧ πᾶσα ἡ οἰκοδομὴ συναρμολογουμένη αὔξει εἰς ναὸν ἅγιον ἐν Κυρίῳ·» (Εφ 2,19-21).

Ο ίδιος ο Κύριος είπε στον Απόστολο Πέτρο ότι η Εκκλησία στηρίζεται στην ομολογία πίστεως, την οποία είπε ο Πέτρος. Πίστης ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Υιός του Θεού: «λέγει αὐτοῖς· ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγεται εἶναι; ἀποκριθεὶς δὲ Σίμων Πέτρος εἶπε· σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος. καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σάρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ᾿ ὁ πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. κἀγὼ δέ σοι λέγω ὅτι σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς…» (Ματθ. 16,15-18).

Στην Πρωθιερατική Προσευχή Του ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός προσεύχεται ακριβώς για την ενότητα των πιστών στην Αγία Τριάδα και σε τίποτα άλλο: « ἵνα πάντες ἓν ὦσι, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν, ἵνα ὁ κόσμος πιστεύσῃ ὅτι σύ με ἀπέστειλας» (Ιω. 17,21).

Η Εκκλησία έχει τον Ιησού Χριστό ως το θεμέλιο και την κεφαλή της: «...ὁ Χριστὸς κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας, καὶ αὐτός ἐστι σωτὴρ τοῦ σώματος» (Εφεσ. 5:23).

Η Αγία Γραφή μιλά και για το Άγιο Πνεύμα ως τη βάση της ενότητας της Εκκλησίας: «Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς ἐγὼ ὁ δέσμιος ἐν Κυρίῳ ἀξίως περιπατῆσαι τῆς κλήσεως ἧς ἐκλήθητε, μετὰ πάσης ταπεινοφροσύνης καὶ πρᾳότητος, μετὰ μακροθυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ, σπουδάζοντες τηρεῖν τὴν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης. ἓν σῶμα καὶ ἓν Πνεῦμα, καθὼς καὶ ἐκλήθητε ἐν μιᾷ ἐλπίδι τῆς κλήσεως ὑμῶν· εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα· εἷς Θεὸς καὶ πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων, καὶ διὰ πάντων, καὶ ἐν πᾶσιν ἡμῖν» (Εφ. 4,1-6).

«Διαιρέσεις δὲ χαρισμάτων εἰσί, τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦμα· καὶ διαιρέσεις διακονιῶν εἰσι, καὶ ὁ αὐτὸς Κύριος· καὶ διαιρέσεις ἐνεργημάτων εἰσίν, ὁ δὲ αὐτός ἐστι Θεός, ὁ ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν πᾶσιν» (Α Κορ. 12,4-6).

Πουθενά στη Αγία Γραφή δεν υπάρχει αναφορά ότι η ενότητα νοείται ως υποταγή σε ενιαίο διοικητικό κέντρο της εκκλησιαστικής εξουσίας. Δεν υπάρχει πουθενά αναφορά για «ειδικές ευθύνες και κανονικές αρμοδιότητες». Κανένας Απόστολος του Χριστού δεν τους είχε ποτέ ούτε τους ζήτησε.

Τι προτείνει ο επικεφαλής του Φαναρίου;

Σε αντίθεση με αυτές και πολλές άλλες μαρτυρίες της Αγίας Γραφής, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος προτείνει η ενότητα της Εκκλησίας να βασιστεί σε... τον εαυτό του, δηλαδή στο πρωτείο της εξουσίας του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. να τι λέει: «...πρέπει να παραδεχθούμε ότι στη μία αδιαίρετη Οικουμενική Ορθοδοξία υπάρχει ένας «Πρώτος», όχι μόνο τιμής ένεκα, αλλά ένας «Πρώτος» με ειδικές ευθύνες και κανονικές αρμοδιότητες που έταξαν αι Οικουμενικαί Σύνοδοι. Αυτό αποτελεί εγγύησι της διατηρήσεως διαχρονικώς της ενότητος και της κοινής μαρτυρίας της Ορθοδοξίας στον σημερινό κόσμο».

Δηλαδή, η εγγύηση της ενότητας, σύμφωνα με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, δεν είναι η κοινή ομολογία πίστεως, όχι ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός και όχι το Άγιο Πνεύμα, αλλά αυτός ο "Πρώτος" με ειδικές ευθύνες και κανονικές αρμοδιότητες». Αυτή η διδασκαλία είναι πραγματικά νέα και εντελώς ξένη για την Αγία Γραφή και την ιστορία της Εκκλησίας. Πουθενά στη Αγία Γραφή δεν υπάρχει αναφορά ότι η ενότητα νοείται ως υποταγή σε ενιαίο διοικητικό κέντρο της εκκλησιαστικής εξουσίας. Δεν υπάρχει πουθενά αναφορά για «ειδικές ευθύνες και κανονικές αρμοδιότητες». Κανένας Απόστολος του Χριστού δεν τους είχε ποτέ ούτε τους ζήτησε. Ακόμη και ο Απόστολος Πέτρος, ο οποίος αποκαλείται Πρωτοκορυφαίος στην Εκκλησία (ωστόσο, μαζί με τον Απόστολο Παύλο). Οι Ορθόδοξοι θεολόγοι το απέδειξαν ακόμα στην εποχή των διαφορών σχετικά με το πρωτείο του Ρωμαίου επισκόπου.

Δεν υπάρχει ούτε ένας κανόνας των Οικουμενικών Συνόδων που να προσδίδει στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, καθώς και σε οποιονδήποτε άλλο επίσκοπο, «ειδικές ευθύνες και κανονικές αρμοδιότητες». Εδώ ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος απλώς λέει ψέματα, για κάποιο λόγο πιστεύοντας ότι κανείς δεν θα κοιτάξει τους κανόνες των Οικουμενικών Συνόδων για να ελέγξει. Δεν είναι δύσκολο να ελεγχθεί. Για το καθεστώς της Έδρας της Κωνσταντινούπολης μιλάνε: 3ος κανόνας της Β´ Οικουμενικής Συνόδου, 28ος κανόνας της Δ´ και 36ος της ΣΤ´ Οικουμενικών Συνόδων. Δεν θα αναφέρουμε εδώ τα κείμενα αυτών των Κανόνων, θα το πούμε μόνο, πρώτον, όλοι μιλούν το μέγιστο για το πρωτείο της τιμής και όχι για την εξουσία. Και δεύτερον, ότι το πρωτείο της τιμής δεν βασίζεται σε τίποτε άλλο παρά στην πολιτική θέση της Κωνσταντινούπολης, ως πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας. Κάτι που, όπως μπορείτε να μαντέψετε, δεν υπάρχει καν για περισσότερα από 500 χρόνια.

Δεν υπάρχει ούτε ένας κανόνας των Οικουμενικών Συνόδων που να προσδίδει στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, καθώς και σε οποιονδήποτε άλλο επίσκοπο, «ειδικές ευθύνες και κανονικές αρμοδιότητες».

Έτσι, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ηλέγχθη ψευδόμενος. Δηλώνει άμεσα ότι σκοπεύει να ανοικοδομήσει την Εκκλησία με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από τον τρόπο που το οργάνωσε ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός. Ανακοίνωσε την πρόθεσή του να επανεξετάσει το δόγμα για την Εκκλησία. Είπε ότι από τώρα και στο εξής, η εξουσία του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης θα πρέπει να εγγυηθεί την ενότητα της Εκκλησίας. Το είπε ο ίδιος καθαρά και ρητά: «Πρέπει οι Ορθόδοξοι να κάνουμε μία αυτοκριτική και να επανεξετάσουμε την εκκλησιολογία μας…»

Η διδασκαλία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου προϋποθέτει ότι η Εκκλησία πια:

• δεν είναι μία, καθώς δεν βασίζεται στην ενότητα στον Θεό, αλλά στην ενότητα της διοικητικής εξουσίας του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης.
• δεν είναι Αγία, καθώς ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης είναι άνθρωπος και ως άνθρωπος υπόκειται στην επιρροή της αμαρτίας («οὐκ ἔσται ἄνθρωπος ὃς οὐχ ἁμαρτή¬σε¬ται»).
• δεν είναι Καθολική, καθώς το κύριο ορατό κυβερνητικό σώμα της Εκκλησίας δεν είναι πλέον η Σύνοδος, αλλά ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο «πρώτος» με ειδικές ευθύνες.
• δεν είναι Αποστολική, καθώς οι απόστολοι του Χριστού δίδαξαν πολύ διαφορετικά από αυτά που διδάσκει ο σημερινός επικεφαλής του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης.

Η αυτοαποκάλυψη είναι εμφανής. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος κηρύττει διδασκαλία ξένη προς τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Και αν είναι έτσι, τότε το ερώτημα που οι Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες πρέπει τώρα να επιλύσουν δεν είναι το ζήτημα της αναγνώρισης ή μη αναγνώρισης της OCU (του Επιφάνιου), αλλά το ζήτημα κατά πόσο είναι Ορθόδοξη η Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης.

Έχει νόημα να αναφέρουμε για άλλη μια φορά τα λόγια του Αγίου Αποστόλου Παύλου: «…ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἡμεῖς ἢ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ εὐαγγελίζηται ὑμῖν παρ᾿ ὃ εὐηγγελισάμεθα ὑμῖν, ἀνάθεμα ἔστω. ὡς προειρήκαμεν, καὶ ἄρτι πάλιν λέγω· εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ᾿ ὃ παρελάβετε, ἀνάθεμα ἔστω» (Γαλ. 1,8-9).