Ουκρανικό σενάριο για την «Εκκλησία» των Σκοπίων

Σε πρόσφατες δηλώσεις εκπροσώπων του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης γίνονται ολοένα και πιο συχνές οι αναφορές στη λεγόμενη «Ορθόδοξη Εκκλησία των Σκοπίων». Ακούγονται στο πλαίσιο της νομιμοποίησης αυτής της δομής που δεν αναγνωρίζεται από την παγκόσμια Ορθοδοξία. Και φαίνεται ότι το Φανάρι θα προσπαθήσει να εφαρμόσει μία από τις παραλλαγές του «ουκρανικού σεναρίου», δηλαδή του σεναρίου της OCU, σε σχέση με την παροχή αυτοκεφαλίας στην «Ορθόδοξη Εκκλησία των Σκοπίων».

Η λεγόμενη «Ορθόδοξη Εκκλησία των Σκοπίων» (ΜΟC) είναι μια σχισματική θρησκευτική δομή που υπάρχει στο έδαφος της Βόρειας Μακεδονίας και στη διασπορά των Σκοπίων. Το 1967 διακήρυξε την αυτοκεφαλία της και αποχώρησε από τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία, στην οποία ήταν αυτόνομη από το 1958. Τέτοιες ενέργειες υποστηρίχθηκαν ανοιχτά από την κυβέρνηση των Σκοπίων, τα μέλη της οποίας ήταν παρόντα στο διορισμό αρχιεπισκόπου για την «ΜΟC». Καμία από τις Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν αναγνώρισε την «αυτοκεφαλία» των Β. Μακεδόνων και το 2005 η Ιερά Σύνοδος της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας καθαίρεσε από την κοινωνία τους πιστούς αυτής της εκκλησιαστικής δομής.

Από την ίδρυσή της η ΜΟCσυνεργάζεται στενά με το κράτος. Επιπλέον, ένας από τους λόγους για τους οποίους οι αρχές υποστήριξαν τόσο ενεργά την «ανεξαρτησία» της λεγόμενης Εκκλησίας των Σκοπίων ήταν η καθιέρωση ελέγχου επί της διασποράς των Σκοπίων, διότι, σύμφωνα με τον Αρχιεπίσκοπο Ιωάννη (Βρανισκόφσκι), «άλλες κρατικές υπηρεσίες δε το πέτυχαν».

Στις 23 Ιανουαρίου 2004 οι αρχές των Σκοπίων εξέδωσαν «Διακήρυξη υποστήριξης της Ορθόδοξης Εκκλησίας των Σκοπίων», σύμφωνα με την οποία μόνο η ΜΟC αναγνωρίζεται ως νόμιμη στη χώρα και η αυτόνομη Αρχιεπισκοπή των Αχριδών του Σερβικού Πατριαρχείου στερήθηκε κρατικής εγγραφής και τέθηκε εκτός νόμου.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 έγιναν προσπάθειες για θεραπεία του σχίσματος των Σκοπίων. Τότε 4 επίσκοποι της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, 3 επίσκοποι της ΜΟC υπέγραψαν συμφωνία, την οποία αργότερα, υπό την πίεση των αρχών, οι Σκοπιανοί απέρριψαν.

Τον Ιούνιο του 2005, οι αρχές των Σκοπίων προσέφυγαν στον επικεφαλής του Φαναρίου, Πατριάρχη Βαρθολομαίο, με πρόταση να μεσολαβήσει στη σύγκρουση με τη Σερβική Εκκλησία, αλλά δεν έλαβαν θετική απάντηση.

12 χρόνια αργότερα, στις 23 Νοεμβρίου 2017, η Σύνοδος της ΜΟC ανακοίνωσε την αναγνώριση του Βουλγαρικού Πατριαρχείου ως «Μητέρα Εκκλησία» της. Σε απόκριση αυτής της απόφασης, η Σύνοδος της Βουλγαρικής Εκκλησίας δεσμεύτηκε «να παράσχει πλήρη βοήθεια, μεσολάβηση και προστασία ενώπιον των Τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών, κάνοντας ό, τι είναι απαραίτητο για να καθοριστεί το κανονικό καθεστώς της ΜΟC». Σ’ αυτήν την απόφαση αντιτάθηκε η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, σύμφωνα με την οποία οι Βούλγαροι δεν έχουν κανένα δικαίωμα να παρέμβουν στη δικαιοδοσία της Σερβικής Εκκλησίας. Τότε φάνηκε ότι το σκοπιανό σχίσμα μπορούσε να ξεπεραστεί μόνο με κανονικά μέσα και με την άμεση συμμετοχή του Σερβικού Πατριαρχείου. Ωστόσο, από το 2018 (δηλαδή, στην ουσία παράλληλα με την παροχή του Τόμου αυτοκεφαλίας στην OCU του Επιφάνιου), το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης παρενέβη ενεργά στη «σκοπιανή διαδικασία».

Φανάρι και Βόρεια Μακεδονία 

Στις 9 Φεβρουαρίου 2018 η Σύνοδος του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης δήλωσε ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Βουλγαρικής Εκκλησίας και της μη αναγνωρισμένης Ορθόδοξης Εκκλησίας στην «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία των Σκοπίων» ήταν μη κανονικές. Λίγο αργότερα, ο επικεφαλής του Φαναρίου, σχολιάζοντας το αίτημα αναγνώρισης της ΜΟC, είπε ότι ο όρος «Μακεδονία» ή τα παράγωγά του δεν θα χρησιμοποιούταν στο όνομά της, και η παρέμβαση των Βουλγάρων στο ζήτημα της αναγνώρισης της ΜΟC είναι μη κανονική, διότι «το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης είναι η Μητέρα-Εκκλησία για όλους τους Βαλκανικούς λαούς».

Τον Μάιο του 2018 η Σύνοδος του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, κατόπιν αιτήματος του πρωθυπουργού των Σκοπίων Ζόραν Ζάεφ, υποσχέθηκε να επιλύσει το «σκοπιανό ζήτημα». Τον Ιούλιο έγινε γνωστό ότι για τη θετική επίλυση του ζητήματος ο Ζάεφ ήταν έτοιμος να πληρώσει στον Φανάρι ένα στρογγυλό ποσό. Στις 11 Ιανουαρίου 2019 ο ιεράρχης του Φαναρίου Δανιήλ (Ζελίνσκι), ο οποίος συμμετείχε πολύ ενεργά στη χορήγηση του Τόμου στην OCU, δήλωσε ότι «κάθε έθνος που θέλει να έχει τη δική του Ορθόδοξη Εκκλησία θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να την ιδρύσει και να ζητήσει την αναγνώρισή της από άλλες Ορθόδοξες εκκλησίες. Συμπεριλαμβανόμενων της Βόρειας Μακεδονίας και Μαυροβούνιου».

Τον Ιανουάριο του 2020 το ζήτημα της αναγνώρισης της ΜΟC από τον Φανάρι εισήλθε στην πιο ενεργή φάση του. Μετά την επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη, ο Ζόραν Ζάεφ, ακολουθώντας το παράδειγμα του Πετρό Ποροσένκο, γράφει επιστολή στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ζητώντας αυτοκεφαλία της «Ορθόδοξης Εκκλησίας των Σκοπίων - της Αρχιεπισκοπής των Αχριδών». Αξίζει να σημειωθεί ότι ο επικεφαλής της σχισματικής δομής «Αρχιεπίσκοπος» Αχριδών και Σκοπίων, Στέφαν Βελιανόφσκι, τεκμηριώνοντας την ανάγκη για αυτοκεφαλία, δεν δίνει ούτε ένα εκκλησιαστικό επιχείρημα. Σύμφωνα με τον ίδιο, η «ανεξαρτησία» της εκκλησίας θα συμβάλει στην «ενοποίηση του έθνους».

Βέβαια για τους Φαναριώτες σε αυτήν την κατάσταση παραμένει ένα αρκετά μεγάλο πρόβλημα στο πρόσωπο των Ελλήνων, που δεν αναγνωρίζουν τη Βόρεια Μακεδονία ως ανεξάρτητο κράτος. Επιπλέον, ο Μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Θεόκλητος Πασσαλής δήλωσε ότι στα Σκόπια «δεν υπάρχει μακεδονική εκκλησία» και, ως εκ τούτου, κατά την προσωπική του γνώμη, «ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν πρέπει να τους χορηγήσει αυτοκεφαλία».

Ο Μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Θεόκλητος Πασσαλής δήλωσε ότι στα Σκόπια «δεν υπάρχει μακεδονική εκκλησία» και, ως εκ τούτου, κατά την προσωπική του γνώμη, «ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν πρέπει να τους χορηγήσει αυτοκεφαλία».

Πιθανότατα, ο Μητροπολίτης Φλωρίνης δεν είναι μόνος του στη θέση του σχετικά με το ζήτημα της αυτοκεφαλίας για την ΜΟC, καθώς ήδη την επόμενη μέρα μετά τη δήλωσή του, ένας άλλος εκπρόσωπος Ελληνικής Εκκλησίας, Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας και Φιλαδέλφεια Γαβριήλ Παπανικολάου, έφτασαν στο Φανάρι. Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες της Romfea.gr ο Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας, φέρεται να επισκέφθηκε το Φανάρι κατ' εντολή του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου για να «μεταφέρει την ανησυχία του Μακαριωτάτου» για το ζήτημα της αυτοκεφαλίας για τη Βόρεια Μακεδονία. Πιθανώς, ο ιεράρχης της Ελληνικής Εκκλησίας προσπάθησε να συμφωνήσει με τον επικεφαλής του Φαναρίου για μια αποδεκτή φόρμουλα για την αναγνώριση των σχισματικών των Σκοπίων. Μια φόρμουλα που θα αποκλείει την «αυτοκεφαλία» για μια χώρα που δεν αναγνωρίζεται από την ελληνική κυβέρνηση. Η ίδια Romfea.gr αναφέρει ότι ο «Πατριάρχης Βαρθολομαίος, κατά την συνάντηση δεν φάνηκε διατεθειμένος να προβεί σε εκχώρηση Αυτοκεφαλίας στην λεγόμενη ''Μακεδονική'' Εκκλησία» και υποσχέθηκε να ενημερώνει την ελληνική Εκκλησία σχετικά με όλα τα βήματα που θα λάβει το Φανάρι σε αυτό το θέμα. Την ίδια ημέρα, στις 2 Οκτωβρίου, το Φανάρι δημοσιεύει ένα αρκετά μεγάλο δελτίο τύπου, το οποίο αναφέρει ότι «δεν τίθεται θέμα αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας των Σκοπίων αλλά θεραπείας ενός σχίσματος».

Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι αυτή τη στιγμή το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης προσπαθεί να βρει μια φόρμουλα για την αναγνώριση των σχισματικών των Σκοπίων, που θα ταιριάζει στην Ελλάδα, την Βόρεια Μακεδονία και την Κωνσταντινούπολη. Μια έκδοση αυτής της φόρμουλας εκφράστηκε από τους ίδιους τους σχισματικούς των Σκοπίων στον επίσημο ιστότοπό τους.

«Ουκρανική φόρμουλα» για την «Εκκλησία των Σκοπίων»

Οι σχισματικοί ισχυρίζονται ότι το Φανάρι, «παρά την πίεση της Ρωσικής Εκκλησίας και των υποστηρικτών της στην Ελλάδα και τη Σερβία», δεν προτίθεται να εγκαταλείψει τη λύση του «εκκλησιαστικού ζητήματος στη Β. Μακεδονία».

Συγκεκριμένα, οι εκπρόσωποι του Φαναρίου αποκάλυψαν λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο επίλυσης αυτού του ζητήματος. Σύμφωνα με αυτούς, σε σχέση με τη Β. Μακεδονία, το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης σκοπεύει να εφαρμόσει το ίδιο μοντέλο όπως και σε σχέση με την OCU.

Σε σχέση με τη Μακεδονία, το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης σκοπεύει να εφαρμόσει το ίδιο μοντέλο όπως και σε σχέση με την OCU.

Συγκεκριμένα, η «επούλωση του σχίσματος» θα πραγματοποιηθεί σε μερικά στάδια. Πρώτον, οι Φαναριώτες θα απαιτήσουν από όλους τους Ορθόδοξους Χριστιανούς στη χώρα να «ενωθούν» σε μια δομή. Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι στη χώρα, εκτός από την ΜΟC, υπάρχει επίσης μια αυτόνομη Αρχιεπισκοπή των Αχριδών του Σερβικού Πατριαρχείου, η οποία δεν αναγνωρίζεται από τις αρχές των Σκοπίων, και οι επίσκοποι και οι ιερείς της οποίας υφίστανται πραγματικές διώξεις, έως τη φυλάκιση και την απέλαση. Επομένως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για την «ένωση» της Αρχιεπισκοπής με τους σχισματικούς, οι κρατικές δομές των Σκοπίων θα χρησιμοποιήσουν μια ποικιλία μεθόδων «πειθούς». Οι ίδιες μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των επισκόπων και των ιερέων της UOC για να τους πείσουν να συμμετάσχουν στο «συμβούλιο ενοποίησης της OCU».

Το δεύτερο στάδιο είναι η αποκατάσταση της «μακεδονικής ιεραρχίας». Δηλαδή, χωρίς μετάνοια, αλλά μόνο για λόγους «οικονομίας» (Φαναριώτικης, προφανώς και όχι εκκλησιαστικής), ο επικεφαλής της «Εκκλησίας των Σκοπίων» μαζί με τον «κλήρο» θα γίνει δεκτός σε κοινωνία με το Φανάρι στην «υπάρχουσα ιεροσύνη», όπως  ακριβώς οι Ουκρανοί σχισματικοί – Φιλάρετος Ντενισένκο και Μακάριος Μαλέτις – έγιναν δεκτοί σε εύθετο χρόνο.

Στη συνέχεια θα γίνει συλλείτουργο της «αποκατεστημένης» «ιεραρχίας» της Βόρειας Μακεδονίας και των εκπροσώπων του Φαναρίου. Και σε αυτήν την περίπτωση, πιθανότατα, θα πάρουν την Ουκρανία ως παράδειγμα. Στα Σκόπια, όπως και στο Κίεβο κάποτε, θα οι «έξαρχοι» του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης προκειμένου να ελέγξουν τη διαδικασία της «ενοποίησης» και να συλλειτουργήσουν με τους εκπροσώπους της ΜΟC. Κατά τη γνώμη των ίδιων των σχισματικών, ένα τέτοιο βήμα τους παρέχει αυτόματα τη δυνατότητα για ευχαριστιακή κοινωνία με όλες τις άλλες Τοπικές Εκκλησίες του κόσμου. Και μόνο μετά από όλα αυτά, το Φανάρι θα προχωρήσει στη διαδικασία υπογραφής του Τόμου της Αυτοκεφαλίας για την Εκκλησία των Σκοπίων.

Οι σχισματικοί των Σκοπίων, σχολιάζοντας αυτήν την εξέλιξη των γεγονότων, γράφουν ότι «παρόλο που το τελικό καθεστώς της Τοπικής Εκκλησίας δεν θα καθοριστεί αμέσως, δεν θα επηρεάσει την Ιερά Σύνοδο των Επισκόπων, η οποία θα διατηρήσει την ανεξαρτησία της και το δικαίωμα να λαμβάνει αποφάσεις και να διοικεί, έτσι ώστε το καθιερωμένο καθεστώς και η νομική εσωτερική λειτουργία της MOC-OA θα παραμείνει αμετάβλητα». Επιπλέον, δεν κρύβουν το γεγονός ότι «η ίδια μέθοδος χρησιμοποιήθηκε στην Ουκρανία, όπου τέτοια περίοδος διήρκεσε αρκετούς μήνες πριν από τη χορήγηση αυτοκεφαλίας».
 
Όμως, ακόμη και χωρίς τις ομολογίες των σχισματικών των Σκοπίων, βλέπουμε ότι το Φανάρι, έχοντας δοκιμάσει ορισμένες τακτικές στην Ουκρανία, αποφάσισε να τις εφαρμόσει και σε άλλες Εκκλησίες. Αυτή η τακτική, εκτός από την περιγραφόμενη μέθοδο «θεραπείας του σχίσματος», περιλαμβάνει επιστολές από την κυβέρνηση, καθώς και εφετικές εκκλήσεις των ίδιων των σχισματικών.
 
Το Φανάρι, έχοντας δοκιμάσει ορισμένες τακτικές στην Ουκρανία, αποφάσισε να τις εφαρμόσει και σε άλλες Εκκλησίες. Αυτή η τακτική, εκτός από την περιγραφόμενη μέθοδο «θεραπείας του σχίσματος», περιλαμβάνει επιστολές από την κυβέρνηση, καθώς και εφετικές εκκλήσεις των ίδιων των σχισματικών.
 
Τι βλέπουμε στο τέλος; Ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, με τη βοήθεια των «τόμων», προσπαθεί όχι μόνο να εδραιώσει τη θέση του στον Ορθόδοξο κόσμο ως μοναδικού επικεφαλής, αλλά επίσης ακολουθεί μια συγκεκριμένη πολιτική εδραίωσης των διεθνών σχέσεων, επωφελής για τους υπερπόντιους εταίρους του. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Αρχιεπίσκοπος της Αμερικής Ελπιδοφόρος είναι τόσο συχνός επισκέπτης του Λευκού Οίκου και ο αρχηγός του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο έχει επισκεφθεί τα Βαλκάνια τουλάχιστον δύο φορές τους τελευταίους μήνες.
 
Επιπλέον, το σχίσμα των Σκοπίων χρησιμοποιείται από τους Φαναριώτες για να τορπιλίζει τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία θεωρείται στον κόσμο ως μόνιμος εταίρος της Ρωσικής Εκκλησίας. Το Φανάρι, το οποίο ακόμα το 2018 υποσχέθηκε ότι η OCU θα αναγνωριστεί από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες μέσα σε λίγους μήνες, δεν έχει επιτύχει ακόμη ορατή πρόοδο σε αυτό το θέμα. Ως εκ τούτου, η Βόρεια Μακεδονία και, στη συνέχεια, το Μαυροβούνιο, είναι μόνο παζλ της μεγάλης πολιτικής που ηγείται το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης ενάντια στη Ρωσική Εκκλησία. Και ο κύριος στόχος αυτής της πολιτικής είναι να κάνει ό, τι είναι δυνατόν για να εδραιώσει την εξουσία του στην Παγκόσμια κόσμο Ορθοδοξία.
 
Και η τιμή αυτής της εξουσίας για το Φανάρι δεν έχει σημασία.