Περί των ερωτήσεων προς την UOC του «ευθύμου ιερέα» και της παρέας του

Στις 12 Ιανουαρίου 2022, 8 ιερείς της UOC δημοσίευσαν την «Έκκληση του κλήρου και των πιστών της UOC προς την Ιερά Σύνοδο και την επισκοπή της UOC», στην οποία θέτουν στους κληρικούς ερωτήματα περί τρέχουσας κατάστασης της UOC, των σχέσεων με τη ROC, του πατριάρχη της κ.λπ. Η έκκληση διαφημίστηκε ευρέως από πολλούς κοσμικούς πόρους, κυρίως από εκείνους που λάσπουν έντονα την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, δημοσιεύουν ψεύτικα, προσβολές και ξεκάθαρα ψέματα σχετικά με αυτήν. Το κύριο έργο για τη διάδοση της έκκλησης πραγματοποιείται από έναν από τους συμμετέχοντες, τον κληρικό της επισκοπής του Ντνιπροπετρόφσκ, τον π. Αντρίι Πιντσούκ, τον οικοδεσπότη του καναλιού telegram που ονομάζεται «Εύθυμος ιεράς».

Η UOC πιθανότατα έχει δει την προσφυγή και με τη μία ή την άλλη μορφή θα δώσει στους εμπνευστές μια απάντηση. Επειδή όμως οι ιερείς έκαναν τη δήλωσή τους δημόσια, αποφασίσαμε να εκφράσουμε τη θέση μας.

Καταρχάς, ορισμένες προκαταρκτικές παρατηρήσεις.

Παρατήρηση 1
Παραδεχτείτε, πατέρες και αδελφοί, ότι κάνετε ερωτήσεις καθόλου όχι για να κατανοήσετε την κανονική κατάσταση της UOC, αλλά με την πρόθεση να αποδείξετε ότι η UOC φέρεται να είναι ακόμα μέρος της ROC, φέρεται να συμπάσχει με τη ρωσική επιθετικότητα, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να ξεφύγετε από αυτήν. Πού να τρέξετε, γνωρίζετε καλά - στην OCU. Όλες οι ερωτήσεις σας είναι διατυπωμένες με τέτοιο τρόπο ώστε οποιαδήποτε απάντηση σε αυτές να εκληφθεί είτε ως απόκλιση από το ερώτημα, είτε ως μια αβάσιμη προσπάθεια να αποδειχθεί ότι η UOC είναι πραγματικά μια ανεξάρτητη Εκκλησία. Με την ομιλία σας, προωθείτε την ιδέα της ένταξης στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας και δεν προσπαθείτε να κατανοήσετε την ουσία του ζητήματος. Το γεγονός ότι κάνετε αυτές τις ερωτήσεις δημοσίως λέει για τις πραγματικές σας προθέσεις. Μετά από όλα, αυτό το θέμα είναι πολύ εκρηκτικό και κάθε απρόσεκτο βήμα μπορεί να είναι γεμάτο με καταστροφικές συνέπειες, όπως το τραγούδι ορισμένων γυναικών στη Λαύρα του Κιέβου για τη «Μητέρα Rωσία».

Παρατήρηση 2
Τι ονομάζετε κανονικό δίκαιο; Γενικά δεσμευτικοί κανονικοί κανόνες είναι οι κανόνες των Οικουμενικών και Τοπικών Συνόδων, καθώς και των Αγίων Πατέρων, ο πλήρης κατάλογος των οποίων εγκρίνεται από τον 2ο κανόνα της Έκτης Συνόδου (αλλιώς Πέμπτη-Έκτη ή Εν Τρούλω Σύνοδος) του 691-692. Όλα τα άλλα είναι αποφάσεις Συνόδων ή και μεμονωμένων ιεραρχών που δεν έχουν οικουμενική εξουσία. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτοί οι κανόνες δεν είναι υποχρεωτικοί, αλλά ότι μπορούν να ακυρωθούν ή να αλλάξουν από την ίδια σύνοδο επισκόπων. Και οι γενικά δεσμευτικοί κανονικοί κανόνες σχετικά με τη διοικητική δομή ή τη διαχείριση της Εκκλησίας υιοθετήθηκαν σε μια συγκεκριμένη ιστορική κατάσταση και η κυριολεκτική εφαρμογή τους σήμερα μπορεί να προκαλέσει συνέπειες, μερικές φορές ακριβώς αντίθετες από εκείνες που είδαν οι πατέρες που υιοθέτησαν αυτούς τους κανόνες.

Επιπλέον, ένας μεγάλος αριθμός κανόνων εξαρτάται από ειδικές περιστάσεις και δεν εφαρμόζεται σε καμία άλλη. Ένα παράδειγμα, για να μην θεωρηθεί αβάσιμο, είναι ο ίδιος 15 Κανόνας της Πρωτοδευτέρας Ἁγίας Συνόδου: «εἴ τις πρεσβύτερος ἤ ἐπίσκοπος ἢ μητροπολίτης τολμήσειεν ἀποστῆναι τῆς πρὸς τὸν οἰκεῖον πατριάρχην κοινωνίας καὶ μὴ ἀναφέρει τὸ ὄνομα αὐτοῦ, κατὰ τὸ ὡρισμένον καὶ τεταγμένον». Υιοθετήθηκε σε συνθήκες όπου οι πατριαρχίες χωρίστηκαν σε μητροπόλεις και οι μητροπόλεις σε επισκοπές. Αλλά δεν υπήρχαν τέτοιες οντότητες ως αυτόνομη Εκκλησία εκείνη την εποχή.

Από όλα αυτά προκύπτει ότι η κυριολεκτική εφαρμογή των κανονικών κανόνων δεν είναι πάντα δυνατή και ότι πρώτα απ’ όλα πρέπει να καθοδηγείται όχι από το γράμμα, αλλά από το πνεύμα των κανονικών κανόνων, το νόημά τους, το αποτέλεσμα που οι πατέρες των συνόδων προσπάθησαν να επιτύχουν υιοθετώντας αυτόν ή εκείνον τον κανόνα. Και το πιο σημαντικό, η αγάπη, «που είναι ο σύνδεσμος όλων και οδηγεί στην τελειότητα» (Κολ. 3:14).

Παρατήρηση 3
Η ενότητα της Εκκλησίας γινόταν πάντοτε αντιληπτή ως ευχαριστιακή ενότητα και όχι ως διοικητική. Η Εκκλησία είναι πρώτα και κύρια το Σώμα του Χριστού και δευτερευόντως (ίσως στη δέκατη θέση) μια διοικητική δομή που δεσμεύεται από μια σχέση εξουσίας και υποταγής. Από αυτό προκύπτει ότι η ιδιότητα του μέλους της Εκκλησίας του Χριστού καθορίζεται κυρίως από τα ακόλουθα σημεία:

• ενότητα δόγματος.
• ενότητα της ηθικής διδασκαλίας·
• αποστολική διαδοχή χειροτονιών.
• δομή συνοδικότητας

Στο τελευταίο σημείο, θα σταθούμε λίγο περισσότερο. Στις Άγιες Γραφές της Καινής Διαθήκης, μπορούμε να δούμε κάποια χαρακτηριστικά της διοικητικής, αν μπορούμε να πούμε έτσι, δομής της Εκκλησίας, καθώς και μια ένδειξη για το τι εδώ είναι ιερό (δηλαδή, δεν μπορεί να αλλάξει) και τι είναι παροδικό και μεταβλητό. Η χριστιανική κοινότητα, με επικεφαλής έναν επίσκοπο με αποστολική διαδοχή χειροτονιών (στις συνθήκες μας είναι επισκοπή), καθώς και η αρχή της συνοδικότητας στην επίλυση ζητημάτων που υπερβαίνουν μια τέτοια κοινότητα, έχουν ιερό χαρακτήρα. Όλες οι άλλες μορφές διοικητικής δομής και διαχείρισης της Εκκλησίας έχουν αναπτυχθεί ιστορικά και έχουν αλλάξει με τις μεταβαλλόμενες εξωτερικές συνθήκες.

Με βάση όλα τα παραπάνω, η συζήτηση θα πρέπει να διεξαχθεί όχι στο επίπεδο του διοικητικού καθεστώτος της UOC, όχι με τη μέθοδο της νομικής περιπτωσιολογίας και της επιλογής της διατύπωσης ορισμένων εκκλησιαστικών εγγράφων, αλλά με την κατανόηση ότι:

Η UOC είναι η ευεργενική Εκκλησία του Χριστού και σε αυτό το «καθεστώς», είναι η μόνη στην Ουκρανία της οποίας η ευδαιμονία αναγνωρίζεται από όλες τις Τοπικές Εκκλησίες χωρίς εξαίρεση, σε αντίθεση με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας.

Η UOC είναι πιστή στο χριστιανικό δόγμα και την ηθική διδασκαλία, οι επίσκοποί της έχουν αποστολική διαδοχή χειροτονιών και επιλύει όλα τα ζητήματά της με τρόπο συνοδικότητας. Συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος της πλήρους ανεξαρτησίας και αυτονομίας από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας, που επιλύθηκε κατά τη Σύνοδο στη Φεοφανία στις 27.05.2022.

Τώρα ας προχωρήσουμε στις απαντήσεις στις ερωτήσεις.

Ερώτηση 1
«Ποιο είναι το καθεστώς της UOC αυτή τη στιγμή; Αναγνωρίζει τον εαυτό της ως ένα εντελώς αυτοκέφαλο, αυτόνομο ή αυτοδιοικούμενο μέρος εντός κάποιας Τοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας; Σας ζητούμε να το εξηγήσετε επίσημα, καθώς δεν υπάρχει άλλο καθεστώς στο Ορθόδοξο κανονικό δίκαιο εκτός από την αυτοκεφαλία, την αυτονομία ή τα αυτοδιοικούμενα τμήματα των δομικών μονάδων άλλων Τοπικών Εκκλησιών».

Η ερώτησή σας πηγάζει από μια εσφαλμένη αντίληψη της ενότητας της Εκκλησίας (δείτε προκαταρκτικές παρατηρήσεις). Θέλετε να παρουσιάσετε την υπόθεση σαν να μην είναι η Εκκλησία το Σώμα του Χριστού, αλλά ένα είδος συνομοσπονδίας τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών, στην οποία είναι αδύνατο να είσαι μέλος της Εκκλησίας χωρίς να ανήκεις σε μία από αυτές τις Τοπικές Εκκλησίες. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει.

Μπορεί κανείς να παραθέσει μια ιστορική αναλογία από την πρώτη χιλιετία, όταν ήταν αρκετά συνηθισμένο να πούμε ότι υπήρχε ένα σύστημα πενταρχίας και ότι δεν έπρεπε να ανήκει κανείς στην Εκκλησία χωρίς να είναι μέλος ενός από τα πέντε πατριαρχεία εκείνης της εποχής. Ταυτόχρονα, οι Εκκλησίες της Κύπρου και της Γεωργίας ήταν ανεξάρτητες, αλλά κανείς δεν αμφέβαλλε ότι ανήκαν στην Εκκλησία. Σήμερα στις Η.Π.Α., τον Καναδά και το Μεξικό υπάρχει μια Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής (OCA, Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αμερική), η οποία έλαβε αυτοκεφαλία από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία το 1970 Αυτό το αυτοκέφαλο αναγνωρίζεται από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, τη Γεωργιανή, τη Βουλγαρική και την Τσεχοσλοβακική Εκκλησία και δεν αναγνωρίζεται από όλες τις άλλες, αλλά ΚΑΝΕΙΣ δεν αμφιβάλλει για τη χάρη αυτής της Εκκλησίας. Η OCA είναι μέλος της Μόνιμης Διάσκεψης των Κανονικών Ορθοδόξων Επισκόπων της Αμερικής και οι ιεράρχες της συμμετέχουν σε κοινές Θείες Λειτουργίες όλων των Ορθοδόξων δικαιοδοσιών.

Γράφετε ότι το κανονικό δίκαιο δεν γνωρίζει άλλο καθεστώς εκτός από αυτοκεφαλία, αυτονομία ή αυτοδιοικούμενη Εκκλησία εντός της Τοπικής Εκκλησίας (εχετε ξεχάσει τις εξαρχίες). Θα εκπλαγείτε, αλλά το υποχρεωτικό κανονικό δίκαιο (δείτε Παρατήρηση 2) δεν γνωρίζει καθόλου τέτοιες καταστάσεις. Δεν υπήρχαν αυτονομίες ή αυτοδιοικούμενες (με τη σημερινή έννοια του όρου) Εκκλησίες στην εποχή των Οικουμενικών Συνόδων. Επιπλέον, οι γενικά δεσμευτικοί κανόνες δεν καθορίζουν καν το καθεστώς της αυτοκέφαλης Εκκλησίας.

Δεν υπάρχει κατάλογος των δικαιωμάτων και των εξουσιών της αυτοκεφαλίας. Δεν υπάρχει ορισμός για το πώς πρέπει να οργανωθεί η αυτοκέφαλη Εκκλησία, τι είδους διοικητικά όργανα πρέπει να έχει, τι είδους σχέσεις πρέπει να έχει με άλλες αυτοκέφαλες Εκκλησίες και ούτω καθεξής. Στην πραγματικότητα, οι σημερινές αυτοκέφαλες Εκκλησίες απολαμβάνουν διαφορετικές εξουσίες, οι οποίες έχουν αναπτυχθεί, και πάλι, ιστορικά. Κάπου υπάρχουν πατριάρχες, κάπου μητροπολίτες και κάπου αρχιεπίσκοποι. Κάποιες Εκκλησίες δημιουργούν μύρο μόνες τις, κάποιες όχι. Και ούτω καθεξής. Οι κανόνες αναφέρουν τις αυτοκέφαλες Εκκλησίες ως ιστορικό γεγονός που είχε αναπτυχθεί εκείνη την εποχή. Η εκκλησιαστική ιστορία όμως δεν ήταν χωρίς παράδοξα. Για παράδειγμα, η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως έγινε η Τοπική Εκκλησία με την κανονική της επικράτεια μόνο στην Τέταρτη Οικουμενική Σύνοδο του 451, αλλά από τη Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδο του 381 ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως ήταν ο δεύτερος προς τιμήν μετά τον Επίσκοπο Ρώμης, αν και τυπικά μέρος της μητροπολιτικής περιοχής της Ηράκλειας.

Η ανειλικρίνεια της ερώτησής σας είναι ότι θέλετε να οδηγήσετε την UOC στο πλαίσιο των επιχειρημάτων σχετικά με τα «καθεστώτα» και τις «δικαιοδοσίες» και να την θέσετε μπροστά από μια επιλογή: είτε να κηρύξει αυτοκεφαλία, είτε να υπογράψει ότι η UOC είναι μέρος της ROC.

Το πρώτο θα προκαλέσει άκαρπους και επικίνδυνους διαπληκτισμούς σε ολόκληρη την Ορθοδοξία σχετικά με την αναγνώριση ή τη μη αναγνώριση, το δεύτερο θα επιβεβαιώσει τη νομιμότητα των προσπαθειών καταστροφής της UOC από τις αρχές, καθώς και μια αρνητική στάση απέναντι στον εαυτό της στην κοινωνία.

Όλα αυτά θυμίζουν την ευαγγελική ιστορία για το πώς οι Φαρισαίοι προσπάθησαν να βάλουν τον Χριστό στο πλαίσιο της επινοημένης διχοτόμησής τους: να τον δώσουν στον Καίσαρα ή όχι.

Ως εκ τούτου, η απάντηση στο ερώτημα σχετικά με το καθεστώς της UOC μπορεί να είναι η εξής: η UOC είναι ενα παγκοσμίως αναγνωρισμένο μέρος της Εκκλησίας ως το Σώμα του Χριστού, διατηρώντας την ενότητα του δόγματος και της ηθικής διδασκαλίας, έχοντας τη διαδοχή αποστολικών χειροτονιών, ανεξάρτητη και αυτόνομη στη διακυβέρνηση, η οποία πραγματοποιείται με βάση την αρχή της συνοδικότητας. Ο νομικός προσδιορισμός του καθεστώτος της, καθώς και η επίλυση των εκκλησιαστικών προβλημάτων στην Ουκρανία, είναι δυνατή σε πανορθόδοξο επίπεδο μετά το τέλος του πολέμου.

Ερώτημα 2
«Επικυρώνει η Ιερά Σύνοδος την απόφαση την πλήρη αποχώρηση της UOC από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία; Εάν ναι, ποια επίσημα έγγραφα πιστοποιούν αυτή την απόσυρση; Παρακαλείσθε να δημοσιοποιήσετε αντίγραφα αυτών των εγγράφων».

Το παρόν έγγραφο αποτελεί απόφαση της Συνόδου UOC στις 27.05.2022: «4. Η Σύνοδος ενέκρινε κατάλληλες προσθήκες και τροποποιήσεις στον Καταστατικό Χάρτη για τη Διοίκηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας, ο οποίος πιστοποιεί την πλήρη αυτονομία και ανεξαρτησία της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας». Και για κάποιο λόγο φαίνεται ότι οι συντάκτες της Έφεσης το γνωρίζουν καλά.

Αυτή η απόφαση είναι απολύτως επαρκής απόδειξη ότι η UOC όχι μόνο δεν είναι μέρος της ROC, αλλά και δεν συνδέεται μέσω της ROC με ολόκληρη την Ορθοδοξία. Δεν χρειάζονται πρόσθετα έγγραφα. Ο Μητροπολίτης κ.κ.Ονούφριος στην επιστολή του προς την τότε επικεφαλής της Κρατικής Υπηρεσίας θρησκείας και εθνοπολιτικής Ελένα Μπόγνταν εξήγησε ότι οι αποφάσεις της Συνόδου τροποποίησαν τον Χάρτη της UOC «σχετικά με την πλήρη κανονική ανεξαρτησία της UOC και την απομάκρυνση από την ROC», και επίσης ότι «τα ψηφίσματα των Συμβουλίων της ROC δεν αποτελούν τη βάση για τις δραστηριότητες της Συνόδου των Επισκόπων της UOC. Ο Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας διέκοψε τη συμμετοχή του στην Ιερά Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας».

Οι σχετικές διατάξεις διατυπώνονται επίσης στη νέα έκδοση του Χάρτη της UOC μετά τη Σύνοδό της στις 27 Μαΐου 2022.

Ερώτημα 3
«Η Ιερά Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας απέστειλε στη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας επίσημη δήλωση ή πράξη πλήρους αποχώρησης από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία; Παρακαλούμε να δημοσιοποιήσετε αντίγραφα αυτών των εγγράφων».

Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι οι περισσότεροι ιερείς-νεοφώτιστοι (ειδικά ο π. Αντρίι Πιντσούκ) επιδεικνύουν με κάθε δυνατό τρόπο την αντίθεσή τους στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, τονίζουν τη μη συμμετοχή τους σε αυτήν, επικρίνουν και προσβάλλουν τον προκαθήμενό της. Και ξαφνικά βλέπουμε κάποια απρόσμενη ευσέβεια ενώπιον του Πατριαρχείου Μόσχας. Πιστεύετε ειλικρινά ότι η UOC θα έπρεπε να είχε στείλει κάποιες «δηλώσεις» στην ROC;

Ή θέλετε να οδηγήσετε την UOC στο πλαίσιο των διπλωματικών, ή καλύτερα να πούμε γραφειοκρατικές διαδικασίες που είναι εγγενείς στις κοσμικές οργανώσεις; Αλλά η Εκκλησία δεν ζει με τέτοιους κανόνες. «Το “ναι” σας να είναι ναι και το “όχι” σας να είναι όχι· καθετί πέρα απ’ αυτά, προέρχεται από τον πονηρό» (Ματθ. 5,37). Η UOC στη Σύνοδό της στις 27.05.2022 ανακοίνωσε την απόφασή της, την ανακοίνωσε δημόσια. Λέτε πραγματικά ότι εφόσον ένα σημείωμα ή μια δήλωση ή οποιοδήποτε άλλο έγγραφο δεν έχει στελθεί στη ROC, τότε η απόφαση της Συνόδου της UOC γίνεται άκυρη; Ή θέλετε να εξαρτήσετε την πραγματικότητα αυτής της απόφασης από το πώς αντιδρά η ROC σε αυτήν;

Σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη της UOC, «το ανώτατο όργανο της εκκλησιαστικής εξουσίας και διοίκησης» είναι το Συμβούλιό της. Επαναλαμβάνουμε, η διατυπωμένη και δημοσιευμένη απόφαση της Συνόδου της UOC στις 27.05.2022 είναι απολύτως αρκετή για να επιβεβαιώσει την πλήρη αυτονομία και ανεξαρτησία της UOC.

Ερώτημα 4
«Έχουν παραιτηθεί επίσημα ο Προκαθήμενος και άλλοι ιεράρχες της UOC από τη Σύνοδο, τις Επισκόπους και τις Τοπικές Συνόδους, τη Διακοινοβουλευτική Παρουσία και άλλα εκκλησιαστικά-κανονικά όργανα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας; Εάν ναι, σας ζητούμε να δημοσιεύσετε αντίγραφα των δηλώσεων προς τη Σύνοδο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας σχετικά με την επίσημη απόσυρση (και όχι σχετικά με τον προσωρινό «τερματισμό» της συμμετοχής) της επισκοπής της UOC από όλα τα διοικητικά όργανα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας».

Αυτό είναι ακριβώς το ίδιο ανειλικρινές ερώτημα με το προηγούμενο και η απάντηση σε αυτό έχει ήδη δοθεί παραπάνω.

Ερώτημα 5
«Θεωρεί η Ιερά Σύνοδος της UOC την απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας της 25ης-26ης Οκτωβρίου 1990, η οποία καθορίζει την υποχρέωση του Πατριάρχη Μόσχας να ευλογήσει τον νεοεκλεγέντα Προκαθήμενο της UOC και την υποχρέωση της μόνιμης ιδιότητας του Προκαθημένου της UOC ex officio ως μέρος της Ιεράς Συνόδου, να είναι τέτοια που έχουν χάσει την ισχύ τους; Εάν ναι, παρακαλείσθε να δημοσιοποιήσετε αντίγραφα των εν λόγω επίσημων εγγράφων που το επιβεβαιώνουν».

Η συνήθης λογική υποδηλώνει ότι εάν η Σύνοδος έλαβε αποφάσεις σχετικά με την πλήρη κανονική (όχι μόνο διοικητική) ανεξαρτησία της UOC, τότε όλα αυτά τα ζητήματα είναι άσχετα. Επαναλαμβάνουμε την εξήγηση του Μακαριωτάτου στον Αρχηγό της Κρατικής Εθνικής Πολιτικής Ε. Μπόγνταν: «Ο Προκαθήμενος της UOC εκλέγεται εφ' όρου ζωής από την επισκοπή της UOC χωρίς επακόλουθη ευλογία... Τα ψηφίσματα των Συνόδων της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας δεν αποτελούν τη βάση για τις δραστηριότητες της Συνόδου επισκόπων της UOC. Ο Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας διέκοψε τη συμμετοχή του στην Ιερά Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας».

Επί του παρόντος, υπάρχουν πράγματι αντιφάσεις μεταξύ των εγγράφων της Ιεράς Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας το 1990 και των αποφάσεων της Συνόδου της UOC το 2022, αλλά εμείς, ευρισκόμενοι στο κανονικό έδαφος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας, καθοδηγούμαστε στις δραστηριότητές μας από τις αποφάσεις του κύριου διοικητικού οργάνου της και τις διατάξεις του Καταστατικού της.

Ερώτημα 6
«Θεωρεί η Ιερά Σύνοδος της UOC άκυρες εκείνες τις ρήτρες του καταστατικού χάρτη του Πατριάρχη Μόσχας κ. Αλέξιος Β’ της 28ης Οκτωβρίου 1990, οι οποίες διακηρύσσουν την κανονική εξάρτηση της UOC από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και αναγνωρίζουν ότι η UOC είναι ενωμένη με άλλες Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες ακριβώς μέσω επικοινωνίας με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και θα πρέπει να καθοδηγείται από τις αποφάσεις των Επισκόπων της ROC; Ο χάρτης του Πατριάρχη Αλέξιος Β' θέτει την UOC σε κρυφή εξάρτηση από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και η νέα έκδοση του «Χάρτη για τη Διαχείριση της UOC» επιβεβαιώνει αυτή την εξάρτηση αναφέροντας αυτόν τον χάρτη στην παράγραφο 1 του. Εάν η Ιερά Σύνοδος της UOC θεωρεί αυτά τα σημεία του χάρτη άκυρα για τον εαυτό της, σας ζητούμε να δημοσιεύσετε αντίγραφα τέτοιων εγγράφων που το επιβεβαιώνουν».

Η ερώτηση αναφέρει μια σαφή έκκληση να εγκαταλειφθεί η «κακή» Επιστολή του Πατριάρχη Αλεξίου. Γράφεται όμως περί της εξάρτησης από τη ROC εκεί;

Πρώτον, ο Χάρτης δεν «διακηρύσσει την κανονική εξάρτηση της UOC από τη ROC». Αναφέρει ότι η UOC θα πρέπει να ακολουθήσει τις αποφάσεις μιας συγκεκριμένης Ιεράς Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας της 25-26.11.1990. Απόσπασμα: «Ελπίζουμε ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία θα διοικείται σύμφωνα με τους Θείους και Ιερούς κανόνες και τα έθιμα της Καθολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που κληρονομήθηκαν από τους αγίους πατέρες και τους ορισμούς αυτής της Συνόδου επισκόπων».

Δεύτερον, αυτός ο Χάρτης είναι ένα έγγραφο που μαρτυρεί τη συνέχεια της UOC, ενός «διαβατηρίου», ότι είναι η ίδια κανονική Αποστολική Εκκλησία, που προέρχεται από την Εκκλησία του Πρίγκιπα Βλαδίμηρου, που ιδρύθηκε το 988 στις όχθες του Κιέβου. Πρέπει η UOC να εγκαταλείψει το διαβατήριό της μόνο και μόνο επειδή κάποιος το είδε ως «κρυφή εξάρτηση» από τη ROC;

Ερώτημα 7
«Θεωρεί άκυρο η Ιερά Σύνοδος της UOC τον «Χάρτη της ROC», ιδίως το τμήμα Χ, το οποίο καθορίζει την υπαγωγή της UOC σε σχέση με τη ROC και τα όργανά της; Το 2017, οι ιεράρχες της UOC ψήφισαν ομόφωνα αυτόν τον Χάρτη ως μέλη της Ιεράς Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας. Εάν η Ιερά Σύνοδος της UOC θεωρεί ότι ο «Χάρτης της ROC» που εγκρίθηκε από αυτούς δεν ισχύει πλέον για τον εαυτό της, τότε σας ζητούμε να δημοσιεύσετε έγγραφα που να το επιβεβαιώνουν, ιδίως την επίσημη απόφαση και την επιστολή προς τη Σύνοδο της ROC».

Πρέπει ξανά και ξανά να επαναλαμβάνουμε το προφανές και προφανώς στους ίδιους τους συντάκτες των ερωτήσεων – η UOC δεν καθοδηγείται πλέον στις δραστηριότητές της από τον Χάρτη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι αποφάσεις σχετικά με την εγκυρότητα ή την ακυρότητα των επιμέρους τμημάτων της λαμβάνονται από την ίδια τη ROC. Το να θεωρηθεί ο Χάρτης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ως κανονιστικό έγγραφο της Ρωσικής Ομοσπονδίας εταιρικού δικαίου) που ισχύει στο έδαφος της Ουκρανίας είναι το ίδιο με την αναγνώριση του νόμου της Ρωσικής Ομοσπονδίας για την προσχώρηση τεσσάρων μερικώς κατεχόμενων περιοχών της Ουκρανίας σε αυτήν.

Ερώτημα 8
«Η Ιερά Σύνοδος της UOC έστειλε ειρηνευτικούς χάρτες στους Προκαθημένους όλων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών σχετικά με την αποχώρηση της UOC από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με άλλες Τοπικές Εκκλησίες για την αναγνώριση της πλήρους αυτοκεφαλίας της UOC και τη διευθέτηση του κανονικού της καθεστώτος; Εάν ναι, παρακαλούμε να δημοσιοποιήσετε αντίγραφα των εν λόγω εγγράφων».

Δείτε την απάντηση στην ερώτηση 1.

Ερώτημα 9
«Καταδικάζει η Ιερά Σύνοδος της UOC τις δηλώσεις του Πατριάρχη Μόσχας Κυρίλλου σχετικά με την υποστήριξη και τη δικαιολόγηση του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, καθώς και τη φονταμενταλιστική ιδεολογία του «ρωσικού κόσμου» που διαδίδουν, η οποία κατά όλες τις ενδείξεις έχει αιρετικό και μη ορθόδοξο χαρακτήρα; Όλοι περιμένουμε όχι μόνο μια τυπική, σιωπηρή ή αόριστη «διαφωνία», αλλά την καταδίκη σε επίσημο εκκλησιαστικό επίπεδο στην UOC αυτών των δηλώσεων και ιδεών ως μη ορθόδοξων. Εάν η Ιερά Σύνοδος της UOC τους καταδικάζει πραγματικά, σας ζητάμε να δημοσιεύσετε επίσημα έγγραφα για να το επιβεβαιώσετε».

Και πάλι, υπάρχει ανειλικρίνεια στο ίδιο το ζήτημα. Εξάλλου, περιέχει ήδη μια κατηγορία από μόνη της – λένε, αν τη ρωτήσουμε, σημαίνει ότι η κοινωνία πιστεύει ότι η UOC συμφωνεί με τη θέση του Πατριάρχη Κυρίλλου για τον πόλεμο ή την ιδεολογία του για τον «ρωσικό κόσμο». Αλλά οι συντάκτες του γνωρίζουν καλά ότι η UOC, τόσο στο πρόσωπο του Προκαθημένου Μητροπολίτη της κ.κ. Ονούφριου, όσο και τη Σύνοδο, από την πρώτη κιόλας ημέρα του πολέμου έχει επανειλημμένα εκφράσει την υποστήριξή της στην Ουκρανία, την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα.

Την πρώτη ημέρα του πολέμου, ο Μητροπολίτης κ.κ. Ονούφριος απαίτησε από τη Ρωσική Ομοσπονδία «να σταματήσει αμέσως τον αδελφοκτόνο πόλεμο». Ο ουκρανικός και ο ρωσικός λαός βγήκαν από την κολυμβήθρα του Δνείπερου και ο πόλεμος μεταξύ αυτών των λαών είναι μια επανάληψη της αμαρτίας του Κάιν, ο οποίος σκότωσε ζηλόφθονα τον ίδιο του τον αδελφό. Ένας τέτοιος πόλεμος δεν έχει καμία δικαιολογία ούτε στον Θεό ούτε στους ανθρώπους».

Δηλώσεις της Ιεράς Συνόδου:

Με ημερομηνία 12.05.2022: «Η UOC καταδίκασε αμέσως τη στρατιωτική επίθεση της Ρωσικής Ομοσπονδίας κατά της Ουκρανίας και τόνισε ότι ο πόλεμος είναι μεγάλη αμαρτία. <... > η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας συμμερίζεται πλήρως τον πόνο και τα δεινά του ουκρανικού λαού».

Από τις 23.11.2022: «Για περισσότερες από 270 ημέρες υπήρξε ένας πλήρους κλίμακας πόλεμος της Ρωσικής Ομοσπονδίας εναντίον της Ουκρανίας. Από την πρώτη ημέρα της εισβολής των ρωσικών στρατευμάτων, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία καταδίκασε τον πόλεμο αυτό και υποστηρίζει με συνέπεια τη διατήρηση της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας.

Όσο για τη στάση απέναντι στη θέση του πατριάρχη της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας. Ακολουθεί η δήλωση της Συνόδου της 27.05.2022: «Εκφράζουμε τη διαφωνία μας με τη θέση του Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών Κυρίλλου σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία».

Αλλά όχι μόνο και όχι τόσο οι δηλώσεις της UOC μαρτυρούν τη θέση της, αλλά κυρίως τη βοήθεια προς τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας και τους πολίτες που επλήγησαν από τον πόλεμο που παρείχε η UOC. Απόσπασμα από τα Πρακτικά της συνεδρίασης της Ιεράς Συνόδου της 20.12.2022: «Περισσότεροι από 180 τόνοι ανθρωπιστικής βοήθειας μεταφέρθηκαν στις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας και στους μαχητές της Εδαφικής Άμυνας. Επιπλέον, στους τραυματίες στρατιώτες παρασχέθηκε ιατρική βοήθεια ύψους σχεδόν 4 εκατομμυρίων εθνικού νομίσματος. Επίσκοποι, κληρικοί, φοιτητές θεολογικών σχολών και λαϊκοί δίνουν τακτικά αίμα στους τραυματίες. Για τους υπερασπιστές μας, αγοράστηκαν και μεταφέρθηκαν 80 αυτοκίνητα. Το συνολικό ποσό της βοήθειας για τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας είναι περίπου 30 εκατομμύρια εθνικού νομίσματος».

Τι άλλο ζητάτε από τον κλήρο της UOC; Τι περισσότερες αποδείξεις χρειάζεστε; Να δημοσιεύει άθλιες καρικατούρες και προσβολές του Πατριάρχη Κυρίλλου στις πηγές της UOC, όπως γίνεται τακτικά στο κανάλι «Εύθυμος ιεράς»; Φαίνεται ότι αυτή η πρακτική είναι γενικά μακριά από τον Χριστιανισμό.

Όσο για την καταδίκη της ιδεολογίας του «ρωσικού κόσμου» ως αιρετικής, μόνο μια διαστρέβλωση του εκκλησιαστικού δόγματος, και όχι πολιτικές, ιδεολογικές, κοινωνικές, οικονομικές και άλλες έννοιες, μπορεί να αναγνωριστεί ως αίρεση. Ο «ρωσικός κόσμος», όπως και ο «ελληνικός» ή οποιοσδήποτε άλλος, είναι μια πολιτική ή κοινωνική ιδεολογία. Και πάλι, η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού, όχι ένας δημόσιος οργανισμός, και δεν μπορεί να απαιτείται να μιλήσει ανοιχτά για διάφορα κοινωνικά σημαντικά ζητήματα. Η Εκκλησία δίνει μια ηθική εκτίμηση ορισμένων ενεργειών και μια τέτοια εκτίμηση δίνεται στον πόλεμο της Ρωσικής Ομοσπονδίας εναντίον της Ουκρανίας με εξαντλητικό τρόπο.

Ερώτημα 10
«Καταδικάζει η Ιερά Σύνοδος της UOC την παράνομη προσάρτηση από τη Σύνοδο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ορισμένων επισκοπών και ενοριών της UOC στα ουκρανικά εδάφη που κατέχει η Ρωσία και καταδικάζει η Ιερά Σύνοδος τα ατυχή γεγονότα συνεργασίας μεταξύ μεμονωμένων επισκόπων και ιερέων της UOC; Εάν ναι, παρακαλούμε να δημοσιοποιήσετε τα επίσημα έγγραφα σχετικά με αυτό».

Το ζήτημα των δραστηριοτήτων των επισκοπών και των ενοριών της UOC στα προσωρινά κατεχόμενα εδάφη είναι πολύ περίπλοκο. Σημείο αναφοράς εδώ είναι μία από τις αποφάσεις της Συνόδου της UOC στις 27.05.2022, η οποία έχει ως εξής:

«Για την περίοδο του στρατιωτικού νόμου, όταν οι σχέσεις μεταξύ των επισκοπών και του κέντρου ηγεσίας της εκκλησίας είναι περίπλοκες ή απουσιάζουν, η Σύνοδος θεωρεί σκόπιμο να δώσει στους επισκόπους το δικαίωμα να λαμβάνουν ανεξάρτητα αποφάσεις για ορισμένα ζητήματα επισκοπικής ζωής που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Ιεράς Συνόδου ή του Προκαθημένου της UOC, με επακόλουθη, κατά την αποκατάσταση της ευκαιρίας, ενημέρωση του κλήρου».

Το κυριότερο για τους κληρικούς της UOC δεν είναι η καταδίκη ή η μη καταδίκη των ενεργειών της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας σε ενορίες στα κατεχόμενα εδάφη, αλλά η μέριμνα να μην γίνει ακόμη πιο δύσκολη η κατάσταση αυτών των ενοριών. Η UOC ενεργεί εδώ με τη μέγιστη προσοχή, και αυτό είναι πολύ σωστό.

Όσον αφορά τα γεγονότα της συνεργασίας μεταξύ των κληρικών, για να ληφθούν αποφάσεις από το εκκλησιαστικό δικαστήριο, είναι απαραίτητο να εκδοθεί αιτιολογημένη και αποδεδειγμένη ετυμηγορία ενοχής σε σχέση με συγκεκριμένα πρόσωπα σε πολιτικό δικαστήριο. Αυτό δεν υπάρχει ακόμα, τουλάχιστον το ευρύ κοινό δεν γνωρίζει. Χωρίς τέτοιες καταδίκες, ο διωγμός της εκκλησίας θα είναι σαν αντίποινα κατ' εντολή κάποιου. Και η Ιερά Σύνοδος πήρε μια πολύ σωστή θέση, δηλώνοντας ότι είναι αδύνατο να καταγράψει αδιακρίτως όλους τους ιερείς και επισκόπους που δεν εγκατέλειψαν το ποίμνιό τους και παρέμειναν στα κατεχόμενα εδάφη ως συνεργάτες.

Απόσπασμα από τη Δήλωση της Ιεράς Συνόδου της 23.11.2022: «Δυστυχώς, σήμερα κάποιοι κληρικοί της UOC κατηγορούνται για συνεργατικές δραστηριότητες. Από την πλευρά μας, λαμβάνοντας υπόψη τις διάφορες περιστάσεις που έχουν διαμορφωθεί ως αποτέλεσμα της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας κατά της Ουκρανίας, δηλώνουμε ότι αυτές οι τεχνητές κατηγορίες είναι αναπόδεικτες και αβάσιμες. Όσοι επίσκοποι και ιερείς παρέμειναν στο κατεχόμενο έδαφος της Ουκρανίας και συνεχίζουν να εκτελούν την ποιμαντική τους διακονία εκεί δεν είναι συνεργάτες. Αντίθετα, πολλοί από αυτούς είναι πραγματικοί ήρωες του ουκρανικού λαού. Στις δύσκολες συνθήκες που προέκυψαν ως αποτέλεσμα του πολέμου, δεν άφησαν το ποίμνιό τους. Διακινδυνεύοντας τη φήμη τους, οι κληρικοί της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να διασφαλίσουν ότι ο ουκρανικός λαός θα επιβιώσει εκεί όπου ο πόλεμος καταστρέφει τις πιθανότητες για ανθρώπινη ζωή».

Συμπέρασμα
Ας τελειώσουμε από εκεί που ξεκινήσαμε. Οι ερωτήσεις που έθεσε ο «Εύθυμος ιεράς» με τους συντρόφους του είναι μια αρκετά ανοιχτή πρόκληση που στρέφεται κατά της UOC. Στόχος του είναι να δυσφημίσει την Εκκλησία κυρίως στα μάτια του δικού της κλήρου και πιστών. Ένας άνθρωπος που αναζητά τη σωτηρία της ψυχής του θέτει πρώτα απ' όλα το ερώτημα: πού είναι η αληθινή Εκκλησία του Χριστού; Αλλά αυτό το ζήτημα του «ευθύμου ιερά» προφανώς δεν ενδιαφέρει. Πώς δεν είναι ενδιαφέρον να αναρωτηθεί κανείς όπου ο Σεργκέι Πέτροβιτς Ντουμένκο έχει τη χάρη της επισκοπής, αν «χειροτονείται» από έναν άνθρωπο που αφορίζεται από την Εκκλησία; Ή μήπως η απόφαση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως είναι πάνω από όλους τους κανόνες μαζί;

Ακόμη και μόνο το γεγονός ότι η UOC αναγνωρίζεται από όλες τις Τοπικές Εκκλησίες ως την ευλογημένη Εκκλησία, αλλά η OCU μόνο από ένα μικρό μέρος τους, αυτό δείχνει ήδη ότι η UOC είναι η αληθινή Εκκλησία. Και αν ναι, είναι σωτήριο να ενωθεί με τους διώκτες της που επιδιώκουν να την καταστρέψουν;