Αντιεκκλησιαστικό νομοσχέδιο των κομμάτων «ΕА» και «Υπηρέτη του λαού»: τι θα συμβεί αν υιοθετηθεί

Στις 5 Δεκεμβρίου 24 βουλευτές των «ΕΑ» και «Υπηρέτη του Λαού» υπέβαλαν στη Βερχόβνα Ράντα σχέδιο νομοσχέδιο 8262 «Περί της πραγματοποίησης αλλαγών σε ορισμένες νομοθετικές πράξεις της Ουκρανίας σχετικά με τη βελτίωση της νομικής ρύθμισης της δραστηριότητας των θρησκευτικών οργανώσεων». Συνδυάζεται με ένα άλλο νομοσχέδιο, το 8221 «Για τη διασφάλιση της ενίσχυσης της εθνικής ασφάλειας στον τομέα της ελευθερίας της συνείδησης και των δραστηριοτήτων των θρησκευτικών οργανώσεων». Και τα δύο νομοσχέδια σχετίζονται μεταξύ τους στο περιεχόμενο και στρέφονται κατά της UOC.

Πρέπει να ψηφιστούν και τα δυο μαζί, όπως δήλωσε ένας από τους συντάκτες των νομοσχεδίων, ο Μικόλα Ποτουράεβ, στο πρακτορείο «Ουκρανικές Ειδήσεις». Στην ίδια δήλωση, αυτός ο βουλευτής ονόμασε λανθασμένα την ουσία του νομοσχεδίου 8221: περί της απαγόρευσης των δραστηριοτήτων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ROC) στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα, η ουσία είναι διαφορετική: περί του διορισμού της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας ως της μόνης Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία. Διαβάστε περισσότερα σχετικά με αυτό στο άρθρο «Νομοσχέδιο περί της απαγόρευσης στην Ουκρανία της ROC: πού είναι η κατεργαριά».

Αλλά ο κανόνας περί της απαγόρευσης στην Ουκρανία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και όλων των οργανώσεων που συνδέονται με αυτήν υπάρχει επίσης και στο νομοσχέδιο 8221, και αυτό αναφέρεται στο νομοσχέδιο 8262. Το ίδιο το νομοσχέδιο 8262 έχει σχεδιαστεί για να απλοποιήσει τη μετάβαση των κοινοτήτων από την UOC στην OCU, η οποία αναζητείται από υποστηρικτές αυτής της θρησκευτικής οργάνωσης εδώ και αρκετά χρόνια. Τώρα, κατά πάσα πιθανότητα, οι προσπάθειές τους θα στεφθούν με επιτυχία. Αλλά αυτό απέχει πολύ από τη μόνη διάταξη του νομοσχεδίου 8262. Ας δούμε όλα στη σειρά τους.

Απλοποιημένες μεταβάσεις

Δεν είναι μυστικό ότι μετά τη δημιουργία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, οι πολυαναμενόμενες μαζικές μεταβάσεις των κοινοτήτων της UOC σε αυτή τη θρησκευτική οργάνωση δεν συνέβησαν. Ένα μικρό ποσοστό του συνολικού αριθμού των κοινοτήτων μεταφέρθηκε, αλλά αυτό αντισταθμίστηκε από τη δημιουργία νέων ενοριών της UOC. Οι υποστηρικτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας για κάποιο λόγο πιστεύουν ότι το όλο θέμα βρίσκεται στην περίπλοκη νομική διαδικασία των μεταβάσεων, εξαιτίας της οποίας αρκετοί πιστοί αφοσιωμένοι στην UOC ή ένας ιερέας μπορούν να εμποδίσουν την έκφραση της βούλησης της «πλειοψηφίας».

Μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τον Νόμο «Περί της ελευθερίας της συνείδησης και των θρησκευτικών οργανώσεων», η απόφαση μεταφοράς «λαμβάνεται από τουλάχιστον τα δύο τρίτα του αριθμού των μελών της θρησκευτικής κοινότητας που είναι απαραίτητα για την αναγνώριση της εξουσιοδοτημένης γενικής συνέλευσης της θρησκευτικής κοινότητας» και «πιστοποιείται από τις υπογραφές των μελών της σχετικής θρησκευτικής κοινότητας που έλαβαν τέτοια απόφαση».

Ο κανόνας είναι αρκετά επαρκής, αν και όχι τέλειος. Δεν προσβάλλει τα δικαιώματα κανενός, επιτρέπει στα μέλη μιας θρησκευτικής κοινότητας να αποφασίζουν ελεύθερα για την υπαγωγή τους και καθιστά αδύνατη την παρέμβαση όσων δεν ανήκουν στην κοινότητα αυτή στις υποθέσεις της θρησκευτικής κοινότητας.

Αλλά το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο κανόνας δεν τηρείται. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, η απόφαση για τη μεταφορά της κοινότητας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας δεν λαμβάνεται από τη θρησκευτική, αλλά από την τοπική κοινότητα, δηλαδή από τους κατοίκους του οικισμού, οι οποίοι μπορούν να έρχονται στον ναό μόνο περιστασιακά ή να μην εμφανιστούν καθόλου εκεί. Υπάρχουν πολλές τέτοιες περιπτώσεις: ο επικεφαλής του χωριού ή οι τοπικοί ακτιβιστές οργανώνουν μια συνάντηση κατοίκων και αποφασίζουν για τη μεταφορά του ναού στην OCU. Και τα ίδια τα μέλη της θρησκευτικής κοινότητας μπορεί να μην είναι καθόλου παρόντα ή η παρουσία τους δεν επηρεάζει τίποτα. Σήμερα, οι ενορίες της UOC προσπαθούν να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους στα δικαστήρια και στις ειδικές μυστικές υπηρεσίες, αναφερόμενες στη ρήτρα ότι μόνο τα μέλη της θρησκευτικής κοινότητας μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την υποταγή της κοινότητας. Με την ψήφιση του νομοσχεδίου 8262, η κατάσταση αυτή θα αλλάξει δραματικά.

Έτσι, το νομοσχέδιο υποθέτει ότι «Η απόφαση περί της αλλαγής υποταγής < ... > λαμβάνεται από τα δύο τρίτα τουλάχιστον των παρόντων μελών της γενικής συνέλευσης της θρησκευτικής κοινότητας». Και παρόλο που η λέξη «θρησκευτική» υπάρχει εκεί, κανείς όμως δεν εξαπατάται από αυτήν. Υπό τις παρούσες συνθήκες, η απόφαση για μετάθεση της κοινότητας στην OCU λαμβάνεται απλώς από τους παρόντες στη συνεδρίαση, δηλαδή από οποιονδήποτε.

Αυτός ο κανόνας του νομοσχεδίου 8262 θα νομιμοποιήσει την πρακτική της μεταφοράς κοινοτήτων στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας μόνο με απόφαση τοπικών κατοίκων που δεν είναι μέλη θρησκευτικής κοινότητας ή που έχουν μια πολύ υπό όρους σχέση με αυτήν.

Με την υιοθέτηση του νέου νομοσχεδίου μέσα στην Ουκρανία θα σαρώσει κύμα μεταφορών των κοινοτήτων, όταν στους πιστούς της UOC θα αναφέρουν απλώς post facto ότι έχουν ήδη «μετακομίσει» στην OCU. Και μετά είναι η απόφασή τους: είτε να αγωνιστούν για τα δικαιώματά τους, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, είτε να εγγράψουν μια νέα κοινότητα, να χτίσουν έναν νέο ναό, να αποκτήσουν νέα σκεύη και ούτω καθεξής.

Σε ποιους μπορεί κανείς να υπακούσει και σε ποιους δεν μπορεί

Το άρθρο 9 του νόμου «Περί της ελευθερίας της συνείδησης και των θρησκευτικών οργανώσεων» προτείνεται να συμπληρωθεί με μια νέα παράγραφο: «Το κράτος αναγνωρίζει το δικαίωμα της θρησκευτικής διοίκησης στην υποταγή της σε κανονικά και οργανωτικά θέματα σε οποιαδήποτε θρησκευτικά κέντρα που λειτουργούν στην Ουκρανία και στο εξωτερικό, εκτός από τις ξένες θρησκευτικές οργανώσεις των οποίων οι δραστηριότητες απαγορεύονται στο έδαφος της Ουκρανίας σύμφωνα με τον Νόμο και την ελεύθερη αλλαγή αυτής της υποταγής κάνοντας τις κατάλληλες αλλαγές στον χάρτη (κανονισμός) θρησκευτικής διοίκησης. Η απόφαση για την αλλαγή της υπαγωγής και την πραγματοποίηση των κατάλληλων αλλαγών και προσθηκών στο καταστατικό λαμβάνεται από τη γενική συνέλευση του διοικητικού οργάνου του θρησκευτικού κέντρου (διοίκησης)».

Το ίδιο προτείνεται να προστεθεί στο άρθρο 10, μόνο που αντί για «θρησκευτική διοίκηση» πρόκειται για «μοναστήρια, θρησκευτικές αδελφότητες, ιεραποστολικές εταιρείες».

Τα θρησκευτικά κέντρα (διοικήσεις) πρέπει να νοούνται ως επισκοπές. Μπορούν να υπακούσουν σε οποιονδήποτε εκτός από εκείνες τις ξένες θρησκευτικές οργανώσεις των οποίων οι δραστηριότητες απαγορεύονται από το νόμο. Αυτή είναι μια αναφορά στο νομοσχέδιο 8221, με το οποίο υποτίθεται να απαγορεύσει τη ROC. Στην πραγματικότητα, αυτό δεν αφορά την UOC με κανέναν τρόπο, αλλά το πρόβλημα είναι ότι το κράτος, προφανώς, πρόκειται να βρει μια ανύπαρκτη «κανονική σύνδεση» της UOC με τη ROC και να διορίσει την UOC ως δομή που υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας.

Η ίδια παράγραφος των άρθρων 9 και 10 περιέχει μια απλοποίηση των μεταβάσεων στην OCU για τις επισκοπές και τα μοναστήρια της UOC, και η απλοποίηση είναι ακόμη μεγαλύτερη απ’ ό, τι για τις κοινότητες. Εάν η μεταβίβαση κοινοτήτων απαιτεί τα δύο τρίτα των ψήφων των παρόντων στη γενική συνέλευση, τότε για τη μεταφορά επισκοπής ή μονής απαιτείται απλή πλειοψηφία των ψήφων της «γενικής συνέλευσης» του διοικητικού οργάνου ή του μοναστηριού. Ταυτόχρονα, η σύνθεση των συμμετεχόντων σε αυτή τη γενική συνέλευση δεν ρυθμίζεται, γεγονός που αφήνει ένα ευρύ πεδίο κατάχρησης.

Τεχνολογίες «κούκου» στην εγγραφή των κοινοτήτων

Με την έγκριση του νομοσχεδίου 8262, θα είναι δυνατή η εγγραφή μιας κοινότητας, μεταφορικά μιλώντας, χρησιμοποιώντας τεχνολογία «κούκου», τοποθετώντας την στη «φωλιά» κάποιου άλλου. Εάν, μέχρι σήμερα, για την εγγραφή μιας κοινότητας, είναι απαραίτητο να υποβληθεί επικυρωμένο αντίγραφο του «εγγράφου σχετικά με το δικαίωμα ιδιοκτησίας ή χρήσης των χώρων ή της γραπτής συγκατάθεσης του ιδιοκτήτη των χώρων για την παροχή διεύθυνσης στην τοποθεσία μιας θρησκευτικής οργάνωσης που καθορίζεται στον χάρτη (καταστατικό) μιας θρησκευτικής κοινότητας», τότε με την έγκριση του νομοσχεδίου 8262, αυτός ο κανόνας θα εξαφανιστεί. Δηλαδή, θα είναι δυνατή η εγγραφή κοινοτήτων OCU στη διεύθυνση των υφιστάμενων κοινοτήτων της UOC, στις εκκλησίες της, τα μοναστήρια ή άλλες εγκαταστάσεις της. Για παράδειγμα, ακόμη και αν η UOC δεν απελαθεί από τη Λαύρα των σπηλαίων του Κιέβου, τίποτα δεν θα εμποδίσει την OCU να καταχωρίσει τη δική της «Λαύρα των σπηλαίων του Κιέβου» στην ίδια διεύθυνση.

Καταγραφή των αλλαγών στον καταστατικό χάρτη των κοινοτήτων

Το νομοσχέδιο 8262 απλοποιεί και αυτό το σημείο. Εάν σήμερα, προκειμένου να καταχωρηθεί ο χάρτης στη νέα έκδοση, είναι απαραίτητο να υποβληθεί επικυρωμένο αντίγραφο της «απόφασης (αποσπάσματος) του εξουσιοδοτημένου οργάνου θρησκευτικής οργάνωσης σχετικά με τροποποιήσεις του χάρτη (καταστατικού) που εγκρίθηκε σύμφωνα με τη διαδικασία που καθορίζεται στον χάρτη (καταστατικό) της θρησκευτικής οργάνωσης, τα καταστατικά έγγραφα της οποίας τροποποιούνται», τότε στο νομοσχέδιο 8262 ο κανόνας αυτός ακούγεται ως εξής: «Ο καταστατικός χάρτης θρησκευτικής οργάνωσης στη νέα έκδοση συνοδεύεται από δεόντως επικυρωμένο αντίγραφο της απόφασης (αποσπάσματος) του εξουσιοδοτημένου οργάνου της θρησκευτικής οργάνωσης σχετικά με τις τροποποιήσεις του χάρτη (καταστατικού)».

Δηλαδή, με την ψήφιση του νομοσχεδίου 8262, θα είναι δυνατό να μη δοθεί κανείς σημασία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, η οποία προβλέπεται στον χάρτη της θρησκευτικής κοινότητας. Για παράδειγμα, εάν ο καταστατικός χάρτης του μοναστηριού αναφέρει ότι η γενική συνέλευση (το συμβούλιο των πρεσβυτέρων ή οποιοδήποτε άλλο διοικητικό όργανο) μπορεί να συγκληθεί μόνο με πρωτοβουλία του ηγουμένου, τότε το νομοσχέδιο 8262 επιτρέπει σε οποιονδήποτε να συγκεντρώσει αυτό το σώμα. Επίσης, εάν, για παράδειγμα, παρέχεται ανοικτή ψηφοφορία, μπορείτε να κανονίσετε ένα μυστικό και ούτω καθεξής στο ίδιο πνεύμα.

Αυτό γίνεται έτσι ώστε οι κοινότητες της UOC να μην μπορούν να ορίσουν στους χάρτες τους μια τέτοια διαδικασία λήψης αποφάσεων στην οποία ήταν αδύνατο να μεταφερθεί εύκολα η κοινότητα στην OCU, αγνοώντας τη γνώμη των μελών της κοινότητας, και αν μια τέτοια διαδικασία λήψης αποφάσεων προβλέπεται ήδη στον Χάρτη, έτσι ώστε να μην λειτουργεί.

Απαγόρευση μεταβίβασης κρατικής και κοινοτικής περιουσίας στην UOC (;)

Το άρθρο 9 του νόμου «Περί μίσθωσης κρατικής και κοινοτικής περιουσίας» προτείνεται να συμπληρωθεί με τον ακόλουθο κανόνα: «Απαγορεύεται η μεταβίβαση κρατικής ή κοινοτικής περιουσίας για ελεύθερη χρήση ή με πίστωση ή προς ενοικίαση σε θρησκευτική οργάνωση που είναι άμεσα ή ως αναπόσπαστο μέρος άλλης θρησκευτικής οργάνωσης (ένωσης) αποτελεί μέρος της δομής (αποτελεί μέρος) θρησκευτικής οργάνωσης (ένωσης), το κορυφαίο κέντρο (διοίκηση) της οποίας βρίσκεται εκτός Ουκρανίας στο ένα κράτος που αναγνωρίζεται από τον νόμο ότι έχει διαπράξει στρατιωτική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας ή/και κατέχει προσωρινά μέρος του εδάφους της Ουκρανίας».

Ταυτόχρονα, μια τέτοια μεταβίβαση περιουσίας επιτρέπεται σε άλλες θρησκευτικές οργανώσεις.

Η UOC δεν διαθέτει κέντρα ελέγχου στο εξωτερικό και δεν αποτελεί μέρος της δομής της ROC και, στην πραγματικότητα, αυτή η διάταξη δεν ισχύει για αυτήν. Ωστόσο, υπάρχει ένας κίνδυνος (και πολύ μεγάλος) ότι η UOC μπορεί σε κρατικό επίπεδο να αναγνωρίσει σαν να είναι ένα κέντρο ελέγχου στη Ρωσική Ομοσπονδία.

Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση μπορεί να θεωρηθεί η απόλυση της Ελένας Μπόγνταν από τη θέση του επικεφαλής της κρατικής εθνικής πολιτικής. Την 1η Δεκεμβρίου, ο Ζελένσκι έδωσε εντολή στην Κρατική Εθνική Πολιτική να διεξαγάγει εξέταση του Χάρτη της UOC «για την ύπαρξη εκκλησιαστικών και κανονικών δεσμών με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και, εάν είναι απαραίτητο, να λάβει τα μέτρα που προβλέπονται από τον νόμο».

Από τη ρητορική της Ε. Μπόγνταν ήταν κατανοητό ότι ήταν απίθανο να βρει κανείς μια τέτοια σύνδεση (αφού δεν υπάρχει). Αναμένεται ότι ο νέος επικεφαλής του GESS θα είναι ένα άτομο που σίγουρα θα εντοπίσει αυτή τη σύνδεση.

Όποιος δεν μετακόμισε, έχασε το ναό

«Οι Τελικές και Μεταβατικές Διατάξεις» ορίζουν τι θα συμβεί σε όσους δεν θέλουν να μετατραπούν στο «σωστό» δόγμα:

«Η μίσθωση, η δωρεάν χρήση ή οι δανειακές συμβάσεις κρατικής ή κοινοτικής περιουσίας που συνήφθησαν πριν από την έναρξη ισχύος του παρόντος Νόμου με θρησκευτική οργάνωση, άμεσα ή ως αναπόσπαστο μέρος άλλης θρησκευτικής οργάνωσης (ένωσης), περιλαμβάνονται στη δομή (είναι μέρος) μιας θρησκευτικής οργάνωσης (ένωσης), το κορυφαίο κέντρο (διοίκηση) της οποίας βρίσκεται εκτός Ουκρανίας σε ένα κράτος που αναγνωρίζεται από τον νόμο ως έχει διαπράξει στρατιωτική επίθεση εναντίον της. Η Ουκρανία ή/και το προσωρινά κατεχόμενο τμήμα του εδάφους της Ουκρανίας παύουν να ισχύουν από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος νόμου».

Δηλαδή, όλες οι εκκλησίες, τα μοναστήρια και άλλες εγκαταστάσεις που βρίσκονται σε κρατική ή κοινοτική ιδιοκτησία θα αφαιρεθούν από την UOC. Πρώτα απ 'όλα, αυτό απειλεί τις Λαύρες, δεδομένου ότι βρίσκονται στη ζώνη ιδιαίτερης προσοχής.

Συμπεράσματα

Πρώτον, η ψήφιση του νομοσχεδίου 8262 είναι πολύ, πολύ πιθανή. Αυτό σημαίνει ότι η Ουκρανία περιμένει μια μαζική μεταφορά κοινοτήτων στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας με την απόφαση των τοπικών αρχών, σε συνδυασμό με τους κατοίκους της περιοχής, και όχι με την απόφαση των ίδιων των μελών της θρησκευτικής κοινότητας. Θα υπάρχουν πολύ λίγες ευκαιρίες προσβολής τέτοιων αποφάσεων σε δικαστικές υπηρεσίες ή υπηρεσίες επιβολής του νόμου.

Δεύτερον, η μεταβολή της σειράς αλλαγής της υπαγωγής για τις επισκοπές, τα μοναστήρια, τις αδελφότητες και τις αποστολές θα δημιουργήσει συνθήκες για έναν απλό συνδυασμό: μεταξύ των μοναχών θα αναζητήσουν τον «αδύναμο κρίκο» (εκείνους που μπορούν να πειστούν να μεταφερθούν), θα οργανώσουν μια πλασματική γενική συνέλευση του διοικητικού οργάνου και, με απόφαση αυτού του σώματος, θα μεταφέρουν την επισκοπή ή το μοναστήρι στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας.

Τρίτον, ακόμη και αν οι κοινότητες καταφέρουν να προστατευθούν με κάποιο τρόπο από τη μεταφορά τους στην OCU, μπορεί σύντομα να διαπιστώσουν ότι η κοινότητα της OCU είναι εγγεγραμμένη στη διεύθυνσή τους και τότε και οι δύο κοινότητες περιμένουν έναν αγώνα για το ναό και άλλα εκκλησιαστικά περιουσιακά στοιχεία.

Τέταρτον, η καταγγελία των συμφωνιών μίσθωσης κρατικής και κοινοτικής περιουσίας με θρησκευτικές οργανώσεις «που συνδέονται με τη Ρωσική Ομοσπονδία» θα δημιουργήσει συνθήκες για την έξωση όλων των μοναστικών και απλών κοινοτήτων της UOC από τις εγκαταστάσεις που βρίσκονται σε αυτό το ακίνητο.

Ταυτόχρονα, πολλά θα εξαρτηθούν από το αν οι αρχές αποφασίσουν να αναγνωρίσουν την UOC ως δομή που συνδέεται με τη ROC. Για να επαναλάβω: δεν υπάρχουν λόγοι για αυτό, αλλά οι αρχές μπορούν να τα «βρουν» (καθώς η SBU βρίσκει τώρα kompromat) ή να τα εφεύρουν. Πολύ σύντομα θα καταστεί σαφές εάν οι αρχές θέλουν πραγματικά να τιμωρήσουν τους «συμπαθούντες τη ρωσική επιθετικότητα σε κασέλες» ή αν αυτό είναι μόνο ένα προπέτασμα πίσω από το οποίο βρίσκεται η επιθυμία να καταστραφεί η Εκκλησία του Χριστού στην Ουκρανία.

Αλλά σε κάθε περίπτωση, η πίεση στην UOC θα συνεχιστεί, πράγμα που σημαίνει ότι περιμένουμε δοκιμασίες που θα ενισχύσουν την πίστη μας, εκτός αν επιδοθούμε σε δειλία.

«Χωρίς καθόλου να φοβήσθε και να ταράττεσθε εις τίποτε από τους αντιπάλους του Χριστού. Αυτή δε η απτόητος και γενναία συμπεριφορά σας είναι δι' αυτούς μεν απόδειξις, ότι θα καταλήξουν εις την αιωνίαν απώλειαν, αμετανόητοι εις την αποστασίαν των, δια σας δε είναι απόδειξις αιωνίας σωτηρίας. Και τούτο, το διώκεσθε από τους εχθρούς του Ευαγγελίου και το να κερδίσετε την σωτηρίαν, είναι δώρον Θεού. Διότι εις σας έχει δοθή ως χάρισμα και δώρον από τον Θεόν, όχι μόνον το να πιστεύετε στον Χριστόν, αλλά και να πάσχετε δια το όνομα του Χριστού.» (Φιλ. 1:28, 29).