Φανάρι ή Μόσχα: λάθος επιλογή της Κυπριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας

Στις 3 Νοεμβρίου 2019 το ελληνικό πρακτορείο ειδήσεων «Ρομφαία» μεταβίβασε τα λόγια του Προκαθημένου της Κυπριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας, του Αρχιεπισκόπου Νέας Ιουστιανιανής και πάσης Κύπρου Χρυσόστομου Β’, ότι οι ιεράρχες αυτής της Τοπικής Εκκλησίας διαφωνούν τόσο με τον Φανάρι όσο και με τη Μόσχα. Πού είναι το ψέμα και ο κίνδυνος μιας τέτοιας θέσης και ποιο είναι το ανεπίτρεπτο λάθος που κάνουν οι Κύπριοι;

Ονομάσαμε το άρθρο «Λάθος επιλογή...», αν και η Εκκλησία της Κύπρου δεν έχει κάνει ακόμα καμία επιλογή. Αντιθέτως, δήλωσε ότι δεν υποστηρίζει ούτε τη Μόσχα ούτε το Φανάρι, δηλ. παραμένει δήθεν πάνω στη μάχη, τοποθετείται ως ουδέτερη σε αυτό το θέμα και, ως εκ τούτου, διατηρεί το δικαίωμα να ενεργεί ως μεσολαβητής για την επίλυση της κατάστασης.

Αλλά ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, προφανώς, έπεσε στην παγίδα που έστησε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος για όλες τις Τοπικές Εκκλησίες. Όπως έγραψε ήδη η ΕΟΔ, προσπαθεί να επιβάλει ψευδή επιλογή σε όλους: Μόσχα ή Φανάρι, Κωνσταντινούπολη ή Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο επικεφαλής της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης λέει σε όλους: είστε με το «Οικουμενικό» Θρόνο, που υπάρχει σχεδόν 2.000 χρόνια το αναφερόμενο στις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων ή με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας, η οποία δημιουργήθηκε πριν από 1.000 χρόνια και υπήρξε σχεδόν μισή χιλιετία ως 66η Μητρόπολή του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως; Μια τέτοια δήλωση του ερωτήματος ήδη προϋποθέτει μια απάντηση.

Λέγοντας ότι δεν υποστηρίζει ούτε τη Μόσχα ούτε το Φανάρι, ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου δείχνει ότι δέχτηκε αυτή την ψευδή επιλογή: είτε-είτε.

Αλλά στην πραγματικότητα, η επιλογή είναι τελείως διαφορετική: Πιστεύουμε «εις Μίαν, Αγίαν, Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν» ή την Εκκλησία με Κεφαλή το Φανάρι; Και η Ρωσικής Εκκλησία δεν έχει καμία σχέση με αυτό. Απλώς λόγω του μεγάλου αριθμού πιστών και του κύρους της στον Ορθόδοξο κόσμο, που οφείλεται, μεταξύ άλλων, και χάρη στο κατόρθωμα ομολογίας πολλών χιλιάδων αρχιερέων, ιερέων και λαϊκών που υπέφεραν για πίστη τον Κ’ αιώνα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί να ανυψώσει δυνατά τη φωνή της εναντίον των άνομων διεκδικήσεων Φαναρίου στην υπεροχή.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος έστησε παγίδα για όλες τις Τοπικές Εκκλησίες: προσπαθεί να επιβάλει λάθος επιλογή σε όλους –Μόσχα ή Φανάρι.

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν δηλώνει ότι αυτή, και όχι η Κωνσταντινούπολη, θα πρέπει να απολαμβάνει τα προνόμια της υπεροχής στην Ορθοδοξία. Δεν επιμένει καν ότι μόνο αυτή έχει το δικαίωμα να λύσει το «ουκρανικό ζήτημα». Αντίθετα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δήλωνε πάντοτε ότι αυτό το ζήτημα, όπως και πολλά άλλα θέματα στην Ορθοδοξία, είναι απαραίτητο να επιλυθεί συνοδικά από όλες τις Τοπικές Εκκλησίες.

Από το 2008, η Ιερά Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας ενέκρινε τον ορισμό Περί Ενότητας της Εκκλησίας, στον οποίο κάλεσε την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης «έως την παντορθόδοξη εξέταση των πιο πάνω καινοτομιών να δείχνει προσεκτικότητα και να αποφεύγει τα βήματα που θα μπορούσαν να ανατινάξουν την ορθόδοξη ενότητα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις προσπάθειες αναθεώρησης των κανονικών ορίων των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών».

Μετά τις ειλικρινά άνομες αποφάσεις του Φαναρίου για την Ουκρανία από τις 11.10.2018, στις οποίες δήλωσε ότι η UOC μαζί με τους σχισματικούς από UOC KP (Πατριαρχείο Κιέβου) και UAOC (ουνίτες) την περιουσία του, αναγνώρισε τους σχισματικούς και κήρυξε την αυτοκέφαλη, η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας υιοθέτησε δήλωση από τις 15.10.2018: «Καλούμε τους προκαθήμενους και τις Ιερές Συνόδους των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών στην ορθή αξιολόγηση των προαναφερθέντων αντικανονικών πράξεων του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης και την αναζήτηση από κοινού τρόπους εξόδου από τη σοβαρή κρίση που αποκόπτει το σώμα της Μίας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας ».

Μετά την αναγνώριση της OCU από την Εκκλησία της Ελλάδος, η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στις 17 Οκτωβρίου 2019 υιοθέτησε δήλωση στην οποία αναφέρθηκε επίσης σε έκκληση για συλλογική επίλυση του «ουκρανικού ζητήματος»: «Στις 9 Οκτωβρίου, λίγες ημέρες πριν την μνημονευθείσα έκτακτη Συνέλευση της Ιεραρχίας, ο Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών Κύριλλος απέστειλε αδελφικό Γράμμα προς τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο με προτροπή να απέχουν από μονομερείς ενέργειες και να μην προβαίνουν σε «ἐσπευσμένες ἀποφάσεις μέχρις ὅτου τὸ Ἅγιον Πνεῦμα συναγάγῃ πάντας τοὺς Προκαθημένους τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν καὶ συνετίσῃ αὐτοὺς ὥστε, διὰ κοινῶν προσπαθειῶν, ἐξ ὀνόματος συμπάσης τῆς Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας νὰ εὕρωμεν λύσιν, μὲ τὴν ὁποίαν νὰ εἶναι ἀναπαυμένοι οἱ πάντες καὶ ἡ ὁποία θὰ συντελέσῃ εἰς τὴν ὑπέρβασιν τῆς παρούσης κρίσεως». 

Οι δηλώσεις της UOC διατηρούνται στο ίδιο πνεύμα. Εδώ, για παράδειγμα, είναι ένα απόσπασμα από το διάταγμα του Συμβουλίου των Επισκόπων της UOC από τις 13 Οκτωβρίου 2018: «Το Συμβούλιο των Επισκόπων καλεί το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης στο διάλογο με την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία με αδελφική συμμετοχή όλων των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών προκειμένου να επιλύσει συλλογικά αυτό το πρόβλημα».

Και σχεδόν όλες οι άλλες Τοπικές Εκκλησίες ζητούν άμεσα ή έμμεσα μια συλλογική λύση στο «ουκρανικό ζήτημα».

Για παράδειγμα, η δήλωση του Προκαθήμενου της Ορθόδοξης Εκκλησίας των Τσεχικών Χωρών και της Σλοβακίας, Μητροπολίτη Ροστισλάβ από τις 12 Οκτωβρίου 2018: «Επειδή η Ορθόδοξη Εκκλησία βασίζεται στην αρχή της συλλογικότητας, είμαστε πεπεισμένοι ότι οποιαδήποτε κατάσταση σύγκρουσης και αμφιλεγόμενα ζητήματα που απειλούν την ενότητα της Ορθοδοξίας θα επιλυθούν συλλογικά, σε αυστηρή συμφωνία με τις γενικώς αποδεκτές εκκλησιαστικές παραδόσεις και τους ιερούς κανόνες».

Και εδώ είναι τα λόγια του Πατριάρχη της Αντιόχειας, Ιωάννη Ι’ από τις 14.10.2018: «Ποια είναι η ανάγκη τώρα να συζητήσουμε τα θέματα των αυτονομιών ή των της αυτοκέφαλων, όταν χρειαζόμαστε περισσότερο απ’ όλα την πλήρη και σταθερή ενότητα όλων των Ορθοδόξων Χριστιανών; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία πρέπει να εξετάσει τα προβλήματά της στη Γενική Σύνοδο, όπου θα συγκεντρωνόντουσαν οι προκαθήμενοι όλων των Τοπικών Εκκλησιών».

Παρόμοιες εκκλήσεις ακούγονται τακτικά από τα χείλη των ιεραρχών των Τοπικών Εκκλησιών ή περιέχονται στα διατάγματα των Συνόδων τους.

Σχεδόν όλες οι άλλες Τοπικές εκκλησίες καλούν άμεσα ή έμμεσα σε συλλογική λύση του «ουκρανικού ζητήματος».

Ούτε οι Τοπικές Εκκλησίες ούτε η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δηλώνουν ότι μόνο η Μόσχα μπορεί να επιλύσει ζητήματα στην Ουκρανία. Μόνο ότι η Σύνοδος όλων των Εκκλησιών μπορεί να κάνει αυτό.

Επομένως, η επιλογή δεν πρέπει να γίνει μεταξύ της Μόσχας και του Φαναρίου, αλλά μεταξύ του Φαναρίου και της Συνόδου ολόκληρης της Εκκλησίας.

Η δήλωση της Εκκλησίας της Ελλάδος σχετικά με την αναγνώριση της ΟCU δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι οι Έλληνες απέρριψαν τη Σύνοδο και αναγνώρισαν την πρωτοκαθεδρία της Κωνσταντινούπολης. Προς το παρόν όχι σε όλα, αλλά στο «ουκρανικό ζήτημα» σίγουρα. Ακολουθεί ένα απόσπασμα: «Κατόπιν των ανωτέρω θεωρήσαντες το θέμα της αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας εξ επόψεως κανονικής, ου μην αλλά και νομικής, ευσεβάστως εισηγούμεθα ότι ουδέν το κωλύον την αναγνώρισιν του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ουκρανίας και την απόλυτον εναρμόνισιν και συμπόρευσιν της Εκκλησίας της Ελλάδος μετά του Οικουμενικού Πατριαρχείου. <...> η Ιεραρχία απεφάσισε όπως αποδεχθεί την απόφαση της παρελθούσης Διαρκούς Ιεράς Συνόδου και την εισήγηση του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, ήτοι αναγνωρίζει «το κανονικό δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την παραχώρηση του Αυτοκεφάλου, καθώς και το προνόμιο του Προκαθημένου της Εκκλησίας της Ελλάδος να χειρισθή περαιτέρω το ζήτημα της αναγνωρίσεως της Εκκλησίας της Ουκρανίας», ενώ επτά Μητροπολίτες εζήτησαν την αναβολή λήψης Αποφάσεως».

Δεν υπάρχει καν υπαινιγμός για τη δυνατότητα επίλυσης του «ουκρανικού ζητήματος» συλλογικώς – μόνο η Κωνσταντινούπολη.

Παρεμπιπτόντως, οι Έλληνες ιεράρχες, οι οποίοι διαμαρτύρονται για την αναγνώριση της ΟCU, καλούν επίσης στην επίλυση του ζητήματος με συλλογικό τρόπο, στέλνοντας κιόλας στις Τοπικές Εκκλησίες επίσημές επιστολές με έκκληση στη σύγκληση Συνόδου.

Για το ότι το Φανάρι τοποθετεί τον εαυτό του ως επικεφαλής του Ορθοδόξου κόσμου έχουν πει πολλές φορές ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος και οι ιεράρχες και οι θεολόγοι.

Από τα παλιότερα: «Αν μιλάμε για την πηγή της πρωτοκαθεδρίας, τότε αυτή η πηγή είναι η ίδια η προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος ως Επίσκοπος είναι ο πρώτος "μεταξύ των ίσων", αλλά ως αρχιεπίσκοπος της Κωνσταντινούπολης και ως εκ τούτου ο Οικουμενικός Πατριάρχης είναι ο πρώτος χωρίς ίσους (primus sine paribus)», – Μητροπολίτης Ελπιδοφόρος (Λαμπρυνιάδης).

Από τον τελευταίο: «Σύμφωνα με αυτή τη διοικητική δομή, το Οικουμενικό Πατριαρχείο καταλάμβανε την πρώτη θέση και ως εκ τούτου είχε πολλά προνόμια και δικαιώματα. <...> Αυτοί που αντιτίθενται στο Φανάρι είναι αγράμματοι άνθρωποι», – δήλωσε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος.

Ο κίνδυνος της θέσης του Προκαθημένου της Εκκλησίας της Κύπρου είναι ότι προφανώς δέχεται το δίλημμα που επιβλήθηκε από το Φανάρι και συμφωνεί ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η επιλογή που πρέπει να κάνουν οι Τοπικές Εκκλησίες είναι η επιλογή μεταξύ Φαναρίου και Μόσχας. 

«Αυτοί που αντιτίθενται στο Φανάρι είναι αγράμματοι άνθρωποι», δήλωσε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος.

Ναι, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β’ λέει ότι δεν θέλει να κάνει μια τέτοια επιλογή, αλλά δέχεται την ίδια την έννοια: Φανάρι ή Μόσχα. Και είναι τελείως δυνατό οι υπάλληλοι του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, οι οποίοι πραγματοποιούν ένα τεράστιο, ας πούμε, διπλωματικό έργο με τις Τοπικές Εκκλησίες σχετικά με την αναγνώριση της OCU, τελικά θα αναγκάσουν τους Κύπριους να κάνουν την επιλογή.

Αν και το δίλημμα είναι τελείως διαφορετικό: Φανάρι ή συλλογικότητα. Αλλά δεχόμενη ένα ψεύτικο δίλημμα, η Εκκλησία της Κύπρου κινδυνεύει να κάνει λανθασμένη απόφαση.

Θυμάστε ποια ψευδή επιλογή προσφέρθηκε στον Χριστό; «Καὶ παρατηρήσαντες ἀπέστειλαν ἐγκαθέτους, ὑποκρινομένους ἑαυτοὺς δικαίους εἶναι, ἵνα ἐπιλάβωνται αὐτοῦ λόγου εἰς τὸ παραδοῦναι αὐτὸν τῇ ἀρχῇ καὶ τῇ ἐξουσίᾳ τοῦ ἡγεμόνος. καὶ ἐπηρώτησαν αὐτὸν λέγοντες· διδάσκαλε, οἴδαμεν ὅτι ὀρθῶς λέγεις καὶ διδάσκεις, καὶ οὐ λαμβάνεις πρόσωπον, ἀλλ᾿ ἐπ᾿ ἀληθείας τὴν ὁδὸν τοῦ Θεοῦ διδάσκεις· ἔξεστιν ἡμῖν Καίσαρι φόρον δοῦναι ἢ οὔ;». (Λουκ. 20, 20-22).

Τώρα λίγα λόγια για το καταφανές λάθος του Προκαθημένου της Εκκλησίας της Κύπρου.

Αυτός, όπως, και η Ι.Σ. της Ιεραρχίες της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία αναγνώρισε την OCU, δεν λέει ούτε μια λέξη για την UOC. Από τη δήλωση του Αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου Β’ μπορεί κανείς να καταλάβει την κατάσταση με τέτοιο τρόπο ώστε η Μόσχα και η Κωνσταντινούπολη αγωνίζονται για την υπεροχή και αυτή η σύγκρουση πρέπει κάπως να επιλυθεί. Αλλά γιατί δεν μιλάει για την UOC; Σύμφωνα με απλή λογική σε οποιαδήποτε δήλωση σχετικά με την κατάσταση στην Ουκρανία αυτή πρέπει να αναφερθεί: είναι η μοναδική κανονική εκκλησία στην Ουκρανία, η οποία αναγνωριζόταν πάντοτε από όλες τις Τοπικές εκκλησίες.

Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης προσποιείται τώρα ότι αυτή δεν υπάρχει καθόλου. Πριν από λίγο η ίδια τύφλωση έπληξε και την Εκκλησία της Ελλάδας. Να μην παρατηρεί πάνω από 12.000 κοινότητες (για σύγκριση, στην Εκκλησία της Κύπρου υπάρχουν 500), 100 επισκόπους, 260 μοναστήρια (40 στην Κυπριακή Εκκλησία), σχεδόν 5.000 μοναχούς;

Σύμφωνα με απλή λογική σε οποιαδήποτε δήλωση σχετικά με την κατάσταση στην Ουκρανία αυτή πρέπει να αναφερθεί: είναι η μοναδική κανονική εκκλησία στην Ουκρανία, η οποία αναγνωριζόταν πάντοτε από όλες τις Τοπικές εκκλησίες.

Γιατί ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β’ μιλάει για την επιλογή μεταξύ Φαναρίου και Μόσχας; Γιατί δεν μιλάει για την επιλογή μεταξύ της ΟCU και της UOC; Μεταξύ των σχισματικών, οι οποίοι, με τη βοήθεια των νέων αθλητικού σωματότυπου από εθνικιστικές οργανώσεις, καταλαμβάνουν ορθόδοξες εκκλησίες, κόβουν κάστρα, χτυπούν ενορίτες, εκδιώκουν ιερείς από τα σπίτια τους και κάνουν άλλες ανομίες και των Ορθοδόξων, που δεν απαντούν στο κακό με κακό, φεύγουν για προσευχή σε διάφορα μη προσαρμοσμένες αίθουσες ή απλά κάτω από τέντες, συγχωρούν τους παραβάτες τους και προσεύχονται γι’ αυτούς.

Γιατί δεν μιλάει για επιλογή μεταξύ του Επιφάνιου Ντουμένκο, ο οποίος δηλώνει ανοιχτά τη μελλοντική ενότητα με τους Ελληνόρυθμους Καθολικούς και του Μακαριωτάτου Ονούφριου, ο οποίος καλεί σε διατήρηση την καθαρότητα της Ορθοδοξίας που δόθηκε παρακαταθήκη από τους Αγίους Πατέρες, χωρίς φόβο απειλών;

Είναι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία που βρίσκεται τώρα στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την Ορθοδοξία. Για να αποτρέψει την εμφάνιση νέου Πάπα στην Εκκλησία στο πρόσωπο του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Για να γίνει αδύνατη η ένωση με τους Λατίνους στην Ουκρανία, για την οποία μιλούν τόσο οι φαναριώτες όσο και οι εκπρόσωποι των Ελληνόρυθμων Καθολικών. Είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας που φέρει τώρα όλες τις κακουχίες αυτού του αγώνα. Και είναι τεράστιο λάθος να την βγάζει κανείς έξω από τις παρενθέσεις, για να μην την αναφέρει στο πλαίσιο της τρέχουσας κατάστασης στην Ορθοδοξία.