Συνομιλία με ιερέα: Πώς να ξεπεράσετε φόβο και να εμπιστευτείς τον Κύριο
Η Ιωάννα Αγώεβα μιλάει για φόβο, ευγνωμοσύνη στον Θεό και ανάγνωση πνευματικών βιβλίων με τον επικεφαλής του κατηχητικού σχολείου της επισκοπής της Οδησσού της UOC, πρωτοπρεσβύτερο Ανδρέα Γαβριλένκο.
– Καλημέρα σας, πάτερ. Η σύγχρονη κοινωνία είναι σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε ο άνθρωπος να βρίσκεται σχεδόν συνεχώς σε κατάσταση άγχους. Το άγχος οδηγεί σε φόβο, φόβος – ξανά στο άγχος, ο κύκλος κλείνει. Ως ψυχολόγος, μπορώ να πω ότι ο φόβος επηρεάζει τους ανθρώπους όλο και περισσότερο. Ζούμε τις ζωές μας, κινούμενοι από φόβο σε φόβο, συνεχώς φοβούμενοι, τόσο για το μέλλον μας όσο και για το παρόν. Τι είναι αυτός ο «φόβος» και μπορεί να μας βοηθήσει η Εκκλησία;
– «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος». Αυτό το τροπάριο της κύριας γιορτής της Εκκλησίας μας είναι το πιο ζωντανό από όλα όσα υπάρχουν και εκδιώκει όλους τους φόβους. Όταν έρχεται ο φόβος, να ψάλλετε το τροπάριο «Χριστός ανέστη» δυνατά, μπορείτε πιο δυνατά, και δεν θα υπάρχει φόβος.
Ουσιαστικά δεν υπάρχει τίποτα να φοβηθείτε: δεν υπάρχει καθόλου θάνατος και δεν υπάρχει καμιά δυστυχία, επειδή ο Χριστός ανέστη και πάτησε τον θάνατο στους εν τάφους έδωσε τόσο αναπνοή όσο και ζωή. Η ζωή ήδη υπάρχει για πάντα και για όλους και δεν θα πάει πουθενά. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει φόβος. Τουλάχιστον για τον πιστό.
Όλα ξεκινούν με αυτό, ολόκληρος ο χριστιανισμός μας ξεκινά με τέτοια ερμηνεία αυτού του τροπαρίου.
Ο Κύριος ενσαρκώθηκε και δημιούργησε την Εκκλησία ακριβώς έτσι ώστε ο άνθρωπος να μην έχει πλέον φόβο, αλλά αγάπη και πίστη.
Υπάρχει προφητεία στην Παλαιά Διαθήκη: «...δοὺ ἐγὼ ἀνοίγω τὰ μνήματα ὑμῶν καὶ ἀνάξω ὑμᾶς ἐκ τῶν μνημάτων ὑμῶν...» (Ιεζ. 37,12).
Δεν υπάρχει καμία περιττή λέξη στη Βίβλο. Και κάθε μία απ’ αυτές απευθύνεται σε όλους μας, ανεξάρτητα από την ώρα που ζούμε. Καταλαβαίνετε; Τα διαμερίσματα μας μοιάζουν με τάφους. Επομένως, ο Κύριος μας οδηγεί έξω από τα κουτιά μας στους Ναούς Του – είναι το πρώτο πράγμα. Και το δεύτερο – βγάζει τις ψυχές μας από τη ζωή μέσα σε έναν τάφο, όταν στριφογυρίζουμε όλη μας τη ζωή, τρέχουμε μέσα σε 4 τείχη, γυρίζουμε, αλλά δεν υπάρχει ζωή. Έτσι ο Κύριος θα μας βγάλει από τους τάφους μας.
Και, αν επιστρέψουμε στην ερώτηση που τίθεται, τότε, φυσικά, κανείς και τίποτα δεν μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο όπως η Εκκλησία του Χριστού. Ο Κύριος ενσαρκώθηκε και δημιούργησε την Εκκλησία ακριβώς έτσι ώστε ο άνθρωπος να μην έχει πλέον φόβο, αλλά αγάπη και πίστη.
– Εκπληκτικά απλό εργαλείο είναι το να ψάλλεις τροπάριο του Πάσχα. Από τη μία, είναι τόσο απλό, αλλά από την άλλη, τι θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματικό από το Πασχαλινό άσμα;
– Ναι, ακριβώς – το άσμα. Και αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Σε όλες τις ηλικίες ο λαός μας τραγουδούσε. Στις πιο δύσκολες και απελπιστικές στιγμές, οι άνθρωποι έβρισκαν τη δύναμη να τραγουδήσουν.
Στην πραγματικότητα, το ίδιο το τραγούδι μπορεί να σας ανεβάσει τη διάθεση. Η θετική επίδραση της μουσικής στον άνθρωπο αναγνωρίζεται ακόμη και από τους επιστήμονες: μια ψυχοθεραπευτική μέθοδος με τη χρήση της μουσικής έχει πλέον αναπτυχθεί και εφαρμόζεται με επιτυχία, ονομάζεται μουσικοθεραπεία. Δεν είναι τυχαίο που η ποπ-κουλτούρα αναπτύσσεται τόσο γρήγορα τώρα. Όλοι οι νέοι φορούν ακουστικά, επειδή το τραγούδι τείνει να πνίξει την απογοήτευση. Υπάρχουν όμως τραγούδια που δεν πνίγουν την απογοήτευση και τον φόβο, αλλά τα ξεπερνούν.
Εκκλησιαστικά τραγούδια – τροπάρια, κοντάκια, ακάθιστοι, κανόνες, ψαλμοί του Βασιλιά Δαβίδ – για αυτά μιλάμε. Είτε νιώθουμε φόβο, είτε νιώθουμε δυστυχισμένοι, πρέπει να ψάλλουμε τους ψαλμούς. Επομένως, καλό είναι να γνωρίζουμε τους ψαλμούς, τουλάχιστον μερικούς από τους ψαλμούς. Πρέπει να θέτε τέτοιο στόχο και να μάθετε απέξω. Το να ψάλλεις ψαλμούς είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για την καταπολέμηση του φόβου, θα μπορούσε κανείς να πει, αναντικατάστατο.
– Λοιπόν, άραγε έχουμε εργαλεία που μπορούν όχι μόνο να πνίξουν την κατάθλιψη, αλλά να θεραπεύσουν, να αποκαταστήσουν. Ως μια άλλη θεραπεία φόβου και απελπισίας, θα ήθελα να θυμηθώ τον ακάθιστο «Δόξα τω Θεώ για όλα». Είναι μια απίστευτη δημιουργία. Έχω βιώσει προσωπικά την υπέροχη βοήθειά του.
– Αυτός ο ακάθιστος γράφτηκε από τον Μητροπολίτη Τρύφων (κατά κόσμον Μπορίς Πέτροβιτς Τουρκεστάνοφ) στη δύσκολη και τρομερή μετα-επαναστατική εποχή, όταν συλλάμβαναν, εξορίζανε και σκότωναν τους ιερείς και επισκόπους. Η ζωή ήταν γεμάτη φόβους. Ο Κύριος έδειξε έλεος στο Σεβασμιώτατο, ούτε συνελήφθη ούτε εξορίστηκε. Ο χρόνος που γράφτηκε ο ακάθιστος είναι η δεκαετία του '30 του 20ού αιώνα. Ήταν μια εποχή δίωξης, μια περίοδος εκτελέσεων, καταστροφής της Εκκλησίας. Αυτή τη δύσκολη στιγμή γεννιέται ένας τέτοιος ακάθιστος, ένα τέτοιο τραγούδι ευγνωμοσύνης στον Θεό. Είναι εκπληκτικό, επειδή όταν υπάρχει ευγνωμοσύνη στον Θεό, δεν υπάρχει φόβος. Ένα από τα μέσα αντιμετώπισης του φόβου είναι να ευχαριστείς τον Θεό για τα πάντα. Ό, τι κι αν συμβεί, τα λόγια «Δόξα τω Θεώ για τα πάντα!» σώζουν, παρηγορούν, ενισχύουν!
Η ευγνωμοσύνη δεν είναι ένας εύκολος τρόπος, είναι μια αρετή και είναι ένα μέρος της προσευχής, το υψηλότερο μέρος της, η ευγνωμοσύνη και η δοξολογία είναι τα δύο υψηλότερα συστατικά της προσευχής.
Όπου υπάρχει ευγνωμοσύνη στον Θεό, δεν υπάρχει φόβος Ένα από τα μέσα αντιμετώπισης του φόβου είναι να ευχαριστείς τον Θεό για τα πάντα. Ό, τι κι αν συμβεί, τα λόγια «Δόξα τω Θεώ για τα πάντα!» σώζουν, παρηγορούν, ενισχύουν!
Είναι πολύ δύσκολο να ευχαριστείς τω Θεώ για τα πάντα, όταν η απειλή απώλειας της περιουσίας, του σπιτιού, της αγελάδας που σε ταΐζει, των συγγενών και των φίλων, ακόμη και της δικής σου ζωής κρέμεται πάνω σου κάθε δευτερόλεπτο. Ακριβώς σε μια τέτοια στιγμή γράφτηκε αυτός ο ακάθιστος ύμνος, την εποχή του μαρτυρίου και της εξομολόγησης της πίστης, την εποχή των νέων μαρτύρων.
Αυτή είναι η πιο κοντινή εποχή του μαρτυρίου των Αγίων για εμάς. Αυτοί οι Άγιοι έζησαν πολύ πρόσφατα, πριν από λιγότερο από 100 χρόνια. Και τώρα εμείς πρέπει να συνεχίσουμε την παράδοση της ζωής τους, την παράδοση της ευγνωμοσύνης σε δύσκολους καιρούς. Πρέπει να παλέψουμε για αυτό, να πολεμήσουμε με ολόκληρη τη χριστιανική ζωή.
Αν θέλεις να ευχαριστείς τον Θεό, πρέπει να ζήσεις σαν Χριστιανός. Δεν θα μπορέσεις να ευχαριστείς και να ζήσεις μεσ’ στην αμαρτία, την αδικία, τον θυμό, αμετανόητος, με την απροθυμία να είσαι με τον Κύριο, μες’ την απελπισία. Δεν θα πεις, Κύριε, Σε ευχαριστώ για την απελπισία. Μπορείς να ευχαριστείς για τις περιστάσεις όπου είναι απαραίτητο να πολεμήσεις, αλλά όχι για την εσωτερική αμαρτωλή ζωή, να ευχαριστείς για τους πειρασμούς, για τις δοκιμασίες. Η ευγνωμοσύνη είναι μέρος της καταπολέμησης του φόβου.
– Τέλεια, έχουμε πλέον πολλές συνταγές. Στις συναντήσεις στο πλαίσιο του έργου του Ι.Ν. Αγ. Σπυρίδωνα Τριμυθούντος «Παπάς συν ψυχολόγος», έχω παρατηρήσει πώς οι άνθρωποι ηρεμούσαν καθώς άκουγαν την ομιλία του ιερέα για κάτι υπέρτατο. Άραγε το λόγια για κάτι πνευματικό, όπως η καλή μουσική, έχουν μια ειρηνική επίδραση στον ακροατή, ανεξάρτητα από το αν αυτός ο ακροατής αποφάσισε να εκτελέσει αυτό που ακούει ή όχι.
– Ο Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, είπε ότι αν θέλουμε να μάθουμε να ζούμε χριστιανικά, πρέπει να εργαστούμε σκληρά για να αφομοιώσουμε τον Χριστιανισμό. Ο ίδιος έχει εργαστεί σκληρά για να βοηθήσει εσάς και εμένα σε αυτήν την αφομοίωση.
Ο άγιος συνέλεξε τα έργα των Αγίων Πατέρων και τα αναδιαμόρφωσε για εμάς, ώστε να είναι ευκολότερο για εμάς να τα αφομοιωθούμε. Διαβάζουμε, για παράδειγμα, ευρωπαϊκούς κλασικούς στη γλώσσα μας και καταλαβαίνουμε τα πάντα, όλα είναι διαθέσιμα. Το ίδιο κι ο Άγιος Θεοφάνης μετέφρασε στην κατανοητή για μας γλώσσα τις πνευματικές δημιουργίες των Πατέρων της Εκκλησίας, ώστε να είναι πιο ευκολότερο για μας να κατανοήσουμε και να αφομοιώσουμε την εμπειρία που συσσωρεύτηκε στην Εκκλησία μας κατά τους αιώνες της ύπαρξής της.
Πρέπει όχι μόνο να ακούμε τον Λόγο του Θεού, είναι σημαντικό να τον ζούμε, να αποδεχόμαστε εκείνη την ευλογημένη δύναμη που υπάρχει σε αυτόν.
Λέει λοιπόν ότι είναι πρέπει όχι μόνο να ακούμε τον Λόγο του Θεού, είναι σημαντικό να τον ζούμε, να αποδεχόμαστε εκείνη την ευλογημένη δύναμη που υπάρχει σε αυτόν. Αυτό απαιτεί πολλή προσπάθεια από την πλευρά μας. Μπορεί να μην καταλαβαίνουμε τι λέγεται, αλλά αν η καρδιά είναι ανοιχτή, εάν εργαστούμε στο να διαβάσουμε ή να ακούσουμε κάτι ωφέλιμο για την ψυχή, θα λάβουμε το Πνεύμα που βρίσκεται σ’ αυτά τα λόγια. Είναι το Άγιο Πνεύμα – το Πνεύμα της χαράς και της ειρήνης, δίπλα στο οποίο, επιστρέφοντας στην ερώτησή μας, δεν υπάρχει χώρος για φόβο.
– Άραγε μόνο η χάρη φέρνει τον άνθρωπο σε μια ισορροπημένη κατάσταση.
– Άραγε, έτσι. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε το σωστό τρόπο άσκησης για να λαμβάνουμε αυτήν τη χάρη. Για να μην φύγουμε με άδειο χέρια. Υπάρχουν πολλές προτάσεις για εμάς ακόμη και στην ανάγνωση. Εκείνοι που προσχωρούσαν στο δρόμο προς την αγιότητα πριν από εμάς, έχουν συντάξει ένα ολόκληρο σύστημα αλγορίθμων για να μας βοηθήσουν.
Το πιο εύκολο είναι:
- όταν κάθεσαι να διαβάσεις την Αγία Γραφή, καθάρισε το μυαλό σου από κάθε ματαιότητα, αφήστε όλες τις δουλειές,
- ανάγνωση των εμπνευσμένων βιβλίων πρέπει να ξεκινάει με προσευχή και να τελειώνει με προσευχή. Δηλαδή, το πρώτο είναι να εγκαταλείψεις τον κοσμικό, το δεύτερο είναι να ζητήσεις από τον Θεό να ανοίξει την καρδιά σου για να δεχτείς αυτό που διαβάζεις,
- και άλλο σημαντικό, πρέπει να ανοίξεις το μυαλό σου, να διαβάζεις όχι με τα μάτια, αλλά με το νου, και όταν κατάλαβες κάτι, πρέπει να προσπαθήσεις να το αγαπήσεις, να το αισθανθείς,
- έπειτα, το πιο σημαντικό πράγμα είναι όταν έχεις νιώθει λίγο τη γλυκύτητα των Λόγων του Θεού, πρέπει να καταλάβεις πού μπορείς να το εφαρμόσεις στη ζωή σου, στην εσωτερική ή εξωτερική σου ζωή.
Απαγορεύεται ωστόσο να διαβάζεις την Αγία Γραφή, εφαρμόζοντας τις αλήθειες της αποκλειστικά σε άλλους: «Ω! το λέει εδώ, ενώ η γειτόνισσα κάνει ακριβώς έτσι, οχ οχ οχ, δεν πρέπει». Πρέπει να διαβάζετε και να σκέφτεστε τον εαυτό σας, να μετανιώνετε τις πτώσεις σας και να παίρνετε από αυτό που διαβάζετε συγκεκριμένες συμβουλές για την εσωτερική ή την εξωτερική σας ζωή.
Μια τέτοια προσεκτική ανάγνωση ενισχύει επίσης την πίστη και ανακουφίζει από τον φόβο, πιστέψτε με.
– Πόσο συχνά πρέπει να διαβάζουμε το Λόγο του Θεού;
– Όσο πιο συχνά γίνεται! Κάθε μέρα απαραίτητα! Επειδή ο Λόγος του Θεού έχει την ιδιότητα σπαθιού, να σκίζει τον φόβο. Θυμάστε στη δεκαετία του '90 υπήρχε ένα παιχνίδι, εκεί έπρεπε να πατήσετε τα κουμπιά εγκαίρως για να πυροβολήσετε τις πάπιες που απογειώνονταν. Έτσι, ο Λόγος του Θεού στοχεύει τέτοιες συμβατικές «πάπιες». Αυτές οι «πάπιες» δεν είναι πραγματικές, είναι φαντασιώσεις, φόβοι, που μας εμποδίζουν να ζήσουμε. Ο Ζωντανός Λόγος του Θεού σκίζει αυτές τις φαντασιώσεις. Σαν σπαθί.
Επιπλέον, πρέπει να υπάρχει ασπίδα.
Ο Βασιλιάς Δαβίδ στα ψαλμούς του λέει ότι πρέπει να κοιτάξετε την εμπειρία σας: «Ποιος, λέει, που εμπιστεύτηκε τον Κύριο εγκαταλείφθηκε;» Δείξε μου τον! Δεν υπάρχει! Πόσες καταστάσεις έχουμε ξεπεράσει; Επιζήσαμε τη δεκαετία του '90, οι πρόγονοί μας πέρασαν από τον πόλεμο, την πείνα, αλλά ο Κύριος δεν μας άφησε ποτέ. Και δεν θα μας αφήσει. Ακόμα κι αν πεθάνουμε, δεν υπάρχει λόγος να φοβηθούμε τον θάνατο, γιατί δεν υπάρχει θάνατος.
Ο Κύριος είναι δυνατός να μετατρέψει το χειρότερο και το τρομακτικότερο σε καλό. Αυτή η γνώση, αν τη διατηρήσουμε σφιχτά στο νου και την καρδιά, μπορεί να είναι η ασπίδα μας πάντα και παντού.
Ας επιστρέψουμε στο παράδειγμα των αγίων νεομαρτύρων που έζησαν μόνο πριν από 70-100 χρόνια. Η επιλογή τους δεν ήταν πλούσια. Να εγκαταλείψουν τον Θεό, να εγκαταλείψουν την ιεροσύνη και να πάνε, για παράδειγμα, σε θέση διευθυντή του σχολείου (συχνά προσέφεραν αμέσως και τη θέση), σώζοντας τον εαυτό του και την οικογένεια. Ή, αρνούμενοι την προδοσία, να πάνε στη Σιβηρία ή σε ένα στρατόπεδο, τα παιδιά να πάνε σε οικοτροφεία για τα παιδιά των εχθρών του λαού και η παπαδιά να πάει σε ένα άλλο στρατόπεδο.
Η επιλογή είναι είτε να πάει στο σχολείο ως διευθυντής, παραμένοντας με την οικογένεια, είτε σε στρατόπεδο ή να πυροβοληθεί. Αυτοί που επέλεξαν στρατόπεδο ή θάνατο γίνονταν άγιοι. Και ο Κύριος δεν άφησε ποτέ τα παιδιά τους, στο βαθμό που ένα μπιντόνι γάλακτος εμφανιζόταν στο κατώφλι του σπιτιού τους κάθε πρωί (πραγματική ιστορία).
Ο Κύριος δεν θα αφήσει ποτέ έναν Χριστιανό που φοβάται τον Κύριο, θα γεμίσει το σπίτι του και θα τον αφήσει ζωντανό και όλα θα πάνε καλά. Απλά πρέπει να στρεφόμαστε στην εμπειρία των ανθρώπων που έζησαν πριν. Η γνώση της ιστορίας είναι απαραίτητη. Η ιστορία είναι ένα βιβλίο όπου μπορείτε να δείτε πώς ο Κύριος κυβερνά τα πεπρωμένα.
Η πίστη στον Κύριο και η ανάγνωση της Αγίας Γραφής είναι ασπίδα και σπαθί. Το σπαθί σκίζει τον φόβο και η ασπίδα προστατεύει τη ζωή μας.
– Σήμερα οι άνθρωποι φοβούνται όχι μόνο για τον εαυτό τους. Σήμερα, από οικονομική άποψη, ο φόβος για τα παιδιά εμφανίζεται συχνά στο προσκήνιο. Επιπλέον, η ίδια οικονομική και πολιτική κατάσταση αναγκάζει τους ανθρώπους να παίρνουν σοβαρές αποφάσεις: αλλαγή του τόπου εργασίας, αλλαγή της πόλης, ακόμη και της χώρας, σοβαρές αλλαγές στο νοικοκυριό και στην οικογένεια. Όλα αυτά φοβίζουν τους ανθρώπους.
Προσωπικά εγώ βίωσα το μεγαλύτερο άγχος από τη μετακόμιση στην πρωτεύουσα. Θυμάμαι τότε με βοήθησε πολύ το έργο του οσίου Σεραφείμ της Βίριτσα «Από μένα ήταν αυτό».
– Τα παιδιά μας ανήκουν στη ζώνη ευθύνης μας και υπάρχουν φόβοι που μπορεί να συνοδεύουν αυτή τη ζώνη ευθύνης. Είναι ένα παιχνίδι μεταξύ δύο αντιπάλων ευθύνης και φόβου. Υπάρχει ευθύνη και υπάρχει φόβος, ο οποίος αρχίζει να λέει στην ευθύνη ότι δεν θα τα καταφέρεις. Αλλά μην ξεχνάτε ότι υπάρχει ο Θεός που είναι πάνω μας, πάνω από τον φόβο και την ευθύνη.
Για κάποιο λόγο, πιστεύουμε ότι περισσότερο εξαρτάται από τα οικονομικά και την πολιτική στη ζωή μας παρά από τον Θεό. Ο φόβος που μας διακατέχει πρέπει απαραίτητα να συναντήσει την ασπίδα και το σπαθί, για τα οποία μιλήσαμε νωρίτερα, είναι ο Λόγος του Θεού και η ανεπιφύλακτη εμπιστοσύνη μας στον Κύριό μας, ο οποίος ενσαρκώθηκε και εσταυρώθηκε για εμάς και απελευθέρωση από τον φόβο.
Ξεχωριστά, θα ήθελα επίσης να επιστήσω την προσοχή σας στον 26ο ψαλμό, είναι ψαλμός κατά του φόβου: «ΚΥΡΙΟΣ φωτισμός μου καὶ σωτήρ μου• τίνα φοβηθήσομαι; Κύριος ὑπερασπιστὴς τῆς ζωῆς μου• ἀπὸ τίνος δειλιάσω;». Είναι ύμνος της νίκης επί του φόβου.
– Θυμήθηκα τώρα την ταινία «Να θεραπεύσεις τον φόβο» για τον Άγιο Λουκά τον Ιατρό (Επίσκοπο Συμφερουπόλεως της Κριμαίας). Εκεί υπήρχε μια πολύ συγκινητική σκηνή. Ένα παράδειγμα για εμάς της ειλικρινής πίστης και της εμπιστοσύνης στον Θεό, όταν μια γυναίκα-νοσοκόμα κάνει το κατόρθωμα – γίνεται μητέρα ορφανών. Πιστεύω ότι αυτή η ταινία αφορά την πίστη και την υπέρβαση των φόβων.
– Ναι, η ταινία μπορεί πράγματι να διευκρινίσει το ζήτημα του φόβου και της εμπιστοσύνης στον Θεό.
Ο φόβος πρέπει να υπάρχει. Αλλά μόνο ο φόβος του Θεού. Όμως, είναι άλλο θέμα. Ο φόβος του Θεού είναι ανιδιοτελής αγάπη για Αυτόν. «ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου» (Ματθ. 22,37). Δηλαδή, με όλο το μυαλό, όλες τις αισθήσεις, όλο το σώμα σου.
Πώς να αγαπάς με το σώμα; Σημαίνει να πηγαίνεις στο Ναό, να στέκεται στις Θείες Λειτουργίες, να δουλεύεις μέχρι τους κάλους για να μπορείς μετά να βοηθήσεις τους φτωχούς, να φροντίζεις τον πλησίον σου, τα ζώα, τη φύση και ούτω καθεξής.
Πώς να αγαπάς με το μυαλό; Να μελετάς την Αγία Γραφή, να σκέφτεσαι τον Θεό, να διαλογίζεσαι για Αυτόν, ότι σε άγει απ’ το χέρι και δεν θα σε παρατήσει, δεν θα σε ξεχάσει. Να αγαπάς με την καρδιά σου, δηλαδή με συναισθήματα, όταν κάνεις καλές πράξεις, ευχαρίστησε τον Κύριο, όταν κάνεις αμαρτία, να συντρίψεις την καρδιά σου, κλάψε μπροστά στον Θεό, κατηγόρησε τον εαυτό σου και θεωρείς ότι έχεις προσβάλει τον Πατέρα. Αφού ο Πατέρας μας έχει γίνει Άνθρωπος και μπορεί να προσβληθεί, να πληγωθεί. Αλλά δεν υπάρχουν δεινά τα οποία δεν θα μπορούσε να αντέξει για εμάς.
Η Μαύρη Θάλασσα είναι μεγάλη και ο ωκεανός είναι ακόμη μεγαλύτερος, και λένε το έλεος του Θεού είναι μια άβυσσος, όσο νερό τόσο έλεος και ακόμη περισσότερα εκατομμύρια φορές.
– Ευχαριστώ για τη συνομιλία, πατέρα. Πολύ χρήσιμες συμβουλές.
– Κι εγώ ευχαριστώ. Εν κατακλείδι, θα πω εν συντομία ότι τώρα οι ευκαιρίες για ενίσχυση της πίστης μας κρύβονται για εμάς παντού. Πρέπει να είσαι με τον Θεό. Οποτεδήποτε και οπουδήποτε. Ο Θεός να σας ευλογήσει!
Συνέντευξη από την Ιωάννα Αγώεβα
