Εκκλησία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Στις 20 Μαρτίου 2020 έγινε γνωστό ότι στο Κίεβο εισάχθηκε καθεστώς έκτακτης κατάστασης (στο εξής – ΕΚ). Το καθεστώς αυτό λειτουργεί ήδη στις περιφέρειες Τσερνιβτσί και Ζιτόμιρ (από τις 17 Μαρτίου), στην περιφέρεια του Κιέβου (από τις 18 Μαρτίου), καθώς και στο Ντιπροπετρόβσκ (από τις 20 Μαρτίου). Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βλαντίμιρ Ζελένσκι προειδοποίησε ότι οι αρχές μπορούν να εφαρμόσουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τόσο σε σχέση με τις μεμονωμένες περιφέρειες όσο και σε σχέση με ολόκληρη την επικράτεια της χώρας στο σύνολό της. Τι σημαίνει αυτό για την εκκλησία;

Καραντίνα και έκτακτη ανάγκη: Ποια είναι η διαφορά;

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία της Ουκρανίας, η κυβέρνηση και οι δημόσιες αρχές μπορούν να εφαρμόσουν τρία επίπεδα περιοριστικών μέτρων: υψηλή ειδοποίηση, έκτακτη κατάσταση (καραντίνα) και κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Μορφή έκτακτης κατάστασης χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις όπου υπάρχει κίνδυνος παραβίασης των συνθηκών διαβίωσης ή απειλή για τη ζωή του πληθυσμού. Τις περισσότερες φορές, αυτό συμβαίνει μετά από καταστροφές, ατυχήματα, πυρκαγιές, φυσικές καταστροφές, επιδημίες κλπ.

Κατά την εισαγωγή του καθεστώτος έκτακτης κατάστασης, οι αρχές περιορίζουν εν μέρει την κυκλοφορία των πολιτών, αλλά δεν τους απαγορεύουν να εγκαταλείψουν το σπίτι τους και δεν τους επιβάλλουν «απαγόρευση κυκλοφορίας». Ταυτόχρονα, μπορούν να δημιουργηθούν εξειδικευμένες ιατρικές υπηρεσίες πολιτικής προστασίας, οι οποίες θα παρέχουν βοήθεια στα θύματα και θα πραγματοποιούν επίσης υγειονομικά και αντι-επιδημικά μέτρα.

Με άλλα λόγια, στο πλαίσιο του καθεστώτος έκτακτης κατάστασης, υπάρχουν περισσότεροι γιατροί στην περιοχή, περισσότερος ιατρικός εξοπλισμός, οι δρόμοι καθαρίζονται αντιμετωπίζονται με ειδικά απολυμαντικά και σε ειδικές επιχειρήσεις παρέχονται ειδική προστασία.

Για παράδειγμα, στο Τσερνιβτσί, αντί για τα μέσα μαζικής μεταφοράς (δεν λειτουργούν), ξεκίνησαν μερικά τρόλεϊ, τα οποία χρησιμοποιούνται μόνο από γιατρούς, επιχειρήσεις κοινής ωφελείας, διασώστες και αστυνομικούς. Μπορείτε να μπείτε μέσα σε ένα τέτοιο τρόλεϊ μόνο εάν έχετε ειδική κάρτα. Οι δρόμοι της πόλης καθαρίζονται μερικές φορές την ημέρα με ειδικό διάλυμα  χλωρίου, ενώ τα περισσότερα σημεία πώλησης είναι κλειστά. Ταυτόχρονα, τονίζουμε για άλλη μια φορά ότι μπορείτε να βγείτε έξω από το σπίτι.

Αυτό, υπενθυμίζουμε, είναι έκτακτη κατάσταση. Αλλά αν οι αρχές εισάγουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τότε όλα θα γίνουν πολύ πιο σκληρά. Το θέμα είναι ότι στην προκειμένη περίπτωση οι συνταγματικοί κανόνες των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των πολιτών είναι αρκετά περιορισμένοι, απαγορεύονται οι διαδηλώσεις και μαζικές συναντήσεις, εισάγεται «απαγόρευση κυκλοφορίας», ενώ η ελευθερία κυκλοφορίας των πολιτών ελέγχεται από κρατικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου.

Η κυβέρνηση ή οι τοπικές αρχές μπορούν να απαγορεύσουν την έξοδο από τα σπίτια ή να θεσπίσουν ειδικούς κανόνες σύμφωνα με τους οποίους μπορείτε να αφήσετε το σπίτι μόνο με ένα δελτίο και μερικές φορές την εβδομάδα (τέτοια μέτρα ελήφθησαν στην Κίνα, την Ιταλία και άλλες χώρες).

Καραντίνα και εκκλησία

Είναι προφανές ότι σε κατάσταση καραντίνας δεν θα υπάρχουν νέοι, σημαντικοί περιορισμοί, εκτός από αυτούς που έχουν ήδη εισαχθεί. Υπενθυμίζουμε ότι στις 11 Μαρτίου η Μόνιμη Επιτροπή για την Τεχνολογική και Περιβαλλοντική Ασφάλεια και τις Καταστάσεις Έκτακτης Ανάγκης της Κρατικής Κυβέρνησης του Κιέβου ενέκρινε απαγόρευση των μαζικών λειτουργιών, ενώ στις 16 Μαρτίου 2020 η Κυβέρνηση εξέδωσε απόφαση για περιορισμούς λόγω απειλής της εξάπλωσης του κοροναϊού, σύμφωνα με την οποία στις θρησκευτικές οργανώσεις απαγορεύονται να πραγματοποιούν τελετές με τη συμμετοχή πάνω των 10 ατόμων.

Απαντώντας σε αυτές τις αποφάσεις, η Ιερά Σύνοδος της UOC αποφάσισε ότι, εάν περισσότεροι από 10 άνθρωποι ήρθαν νε λειτουργηθούν, η λειτουργία πρέπει να τελείται δίπλα στον ναό, στην ύπαιθρο, όπου οι ενορίτες μπορούν να βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους, που είναι αποδεκτή σύμφωνα με τα υγειονομικά και επιδημιολογικά πρότυπα.

Εντούτοις, στο σχόλιό του για την απόφαση της Συνόδου, ο Αρχιεπίσκοπος Μπόγιαρκα Θεοδόσιος (Σνιγκιρέβ τόνισε: «Κάθε προσεκτικός αναγνώστης μπορεί να δει ότι στην έκκληση της Ιεράς Συνόδου της UOC για τον κοροναϊό, στο πρακτικό και εφαρμοζόμενο μέρος της δεν υπάρχει καμία υπαγόρευση να στην εφαρμογή. Η Ιερά Σύνοδος άφησε ένα πεδίο για μεμονωμένες μορφές εφαρμογής κανόνων καραντίνας υγιεινής σε ενορία ή μοναστήρι. Κάπου υγειονομικά πρότυπα θα χρειαστεί να γίνουν αυστηρότερα, αλλά κάπου αυτό δεν θα είναι απαραίτητο. Ταυτόχρονα, η Ι.Σ. άφησε χώρο για δημιουργικότητα. Φυσικά, σε λογικό πλαίσιο».

Ένα παράδειγμα μιας τέτοιας προσέγγισης έχει ήδη δείξει ο ηγούμενος της μονής του οσίου Ιωνά, Αρχιεπίσκοπος Ιωνάς (Τσερεπάνοφ), ο οποίος παρότρυνε τους ενορίτες να μην φυλάνε στις εικόνες, το σταυρό και το άκρο της Δισκοπότηρου, να θυμούνται τον ποσοτικό περιορισμό των παρόντων στην εκκλησία και συμβούλεψε να φέρουν νέρο για να πιούν μετά τη Θεία Μετάληψη μαζί τους. Παρόμοιες οδηγίες δόθηκαν στους κληρικούς της μητρόπολης Ζαπορόζιε από τον κυβερνώντα επίσκοπό τους, Μητροπολίτη Λουκά.

Θα δούμε πώς και τι θα συμβαίνει σε άλλα μέρη. Αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο, σε συνθήκες καραντίνας οι πιστοί θα μπορούν να παρακολουθήσουν εκκλησιαστικές λειτουργίες, να εξομολογούνται και να μεταλαμβάνουν. Ωστόσο, κατά πάσα πιθανότητα, οι αρχές θα παρακολουθούν αυστηρότερα τη συμμόρφωση με όλες τις οδηγίες που σχετίζονται με την καταπολέμηση της εξάπλωσης του κοροναϊού.

Επιπλέον, πρέπει να θυμόμαστε ότι σε αυτήν την κατάσταση, οι τοπικές αρχές σε ορισμένες περιοχές μπορούν να εφαρμόσουν νέους νόμους στην Εκκλησία με κάθε αυστηρότητα, σύμφωνα με τους οποίους εισάγεται η ευθύνη για παραβίαση της καραντίνας. Μπορεί να είναι πρόστιμα από 17 000 έως 34 000 UAH για απλούς πολίτες, και από 34 000 έως 170 000 UAH για αξιωματούχους. Επίσης, ένα άτομο που παραβίασε τα αντιεπιδημιολογικά πρότυπα για την καταπολέμηση του κορωναϊού μπορεί να πάει φυλακή και αν ευθύνεται για θάνατο ανθρώπων, για περίοδο πέντε έως οκτώ ετών (μέρος 2 του άρθρου 325 του Ποινικού Κώδικα της Ουκρανίας).

Δεδομένης της στάσης ορισμένων εκπροσώπων των αρχών προς την Εκκλησία μας, η εφαρμογή όλων αυτών των ποινών είναι θεωρητικά δυνατή. Έτσι, ο Σύμβουλος του Υπουργού Εσωτερικών Ιβάν Βαρτσένκο προειδοποίησε ότι «όλες Όλες οι θρησκευτικές οργανώσεις και οι ηγέτες τους είναι υποχρεωμένοι και θα συμμορφώνονται με τους νόμους της Ουκρανίας! Το σύστημα επιβολής του νόμου θα αντιδρά σε περιπτώσεις ατομικής ή συλλογικής άγνοιας των θρησκευτικών ηγετών που θα θέσουν σε κίνδυνο την υγεία ή τη ζωή των ανθρώπων».

Ο Βαρτσένκο τόνισε επίσης ότι «όλοι οι περιορισμοί των μαζικών συγκεντρώσεων, εμπορίου  και μετακινήσεων που θεσπίστηκαν λόγω της πανδημίας, καθώς και η υποχρέωση συμμόρφωσης με τους κανόνες της καραντίνας και της κατ’ οίκον περιορισμού, είναι υποχρεωτικοί ανεξάρτητα από θρησκευτικές πεποιθήσεις». Σύμφωνα με τον ίδιο, οι κυρώσεις «που ορίζονται στα άρθρα 325 και 137 του Ποινικού Κώδικα και οι κυρώσεις σύμφωνα με τα άρθρα 44, 173 και 188 του Κώδικα Ουκρανίας για διοικητικά αδικήματα δεν περιέχουν εξαιρέσεις για τους εκπροσώπους των θρησκευτικών κοινοτήτων».

Λειτουργίες σε συνθήκες περιοριστικών μέτρων

Τα γεγονότα σχετικά με τον κοροναϊό αναπτύσσονται στον κόσμο (συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας) τόσο γρήγορα ώστε είναι αδύνατο να αποκλειστεί η εισαγωγή κατάστασης έκτακτης ανάγκης στη χώρα μας. Είναι σαφές ότι αν συμβεί αυτό, τότε η τέλεση των λειτουργιών, όπως στην ουσία άλλων Μυστηρίων, θα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Πιθανότατα, σε αυτήν την κατάσταση, η ιεραρχία, τόσο στο γενικό επίπεδο της εκκλησίας όσο και στις περιοχές, θα πρέπει να λάβει άδεια από τις αρχές να τελέσει λειτουργίες. Ταυτόχρονα, η παρουσία των πιστών στην εκκλησία (ήδη ποσοτικά περιορισμένη σήμερα) θα απαγορευθεί ολοκληρωτικώς. Βλέπουμε ήδη παρόμοιους περιορισμούς σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης, όπου ένας ιερέας, ένας ψάλτης και ένα παπαδοπαίδι τελούν τη λειτουργία. Χωρίς πιστούς, σε άδειο ναό.

Τι θα κάνουμε; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Εκκλησία δεν θα σταματήσει τέλεση των Λειτουργιών. Εάν οι πιστοί δεν θα επιτρέπονται στον ναό, τότε ο ιερέας μπορεί να τελέσει τη Θ.Λ. και στη συνέχεια να κοινωνήσει όλους στο σπίτι (με την άδεια των αρχών για μετακίνηση). Εάν οι εκκλησίες θα κλείσουν εντελώς, τότε, με την ευλογία της ιεραρχίας, η θεία Λειτουργία μπορεί να τελεσθεί στα σπίτια, όπως στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού.

Προς το παρόν δεν υπάρχει αυστηρή απαγόρευση των λειτουργιών (ελπίζουμε ότι δεν θα υπάρχει). Μπορούμε να συγκεντρωνόμαστε στους ναούς μας, μπορούμε να κοινωνάμε και να εξομολογούμαστε. Φυσικά, πρέπει να ληφθεί υπόψη τόσο η επιδημιολογική κατάσταση στην πόλη ή το χωριό, όσο και η στάση των τοπικών αρχών στην Εκκλησία.

Ένας καλός και αρκετά αποδεκτός τρόπος εξόδου από την κατάσταση προτάθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Ρουμανικής Εκκλησίας, η οποία αποφάσισε ότι όλες οι λειτουργίες πρέπει να τελούνται έξω απ’ το ναό. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την Εκκλησία μας.

***

Πρόσφατα η Εκκλησία μας επέζησε της δοκιμασίας του Τόμου. Παραδόξως, αλλά η UOC όχι μόνο αποδυναμώθηκε, αλλά έχει γίνει πολύ ισχυρότερη. Κάποια χαλάρωση έφυγε, οι κοινότητες άρχισαν να αισθάνονται σαν μία οικογένεια του Χριστού. Φαίνεται ότι τώρα βρήκαν για μας ένα άλλο μέσο πνευματικής κινητοποίησης.

Έχουμε ένα ψυχολογικό παράδοξο – αρχίζουμε να εκτιμούμε ιδιαίτερα τι μπορούμε να χάσουμε. Πριν τον ερχομού του Τόμου, αντιλαμβανόμασταν τον ναό στον οποίο πηγαίναμε για λειτουργίες ως κάτι ακλόνητο και αυτονόητο. Και ξαφνικά αποδείχθηκε ότι σε μια στιγμή μπορούμε να τον χάσουμε.

Τώρα η κατάσταση επαναλαμβάνεται με κάποιο τρόπο. Το να πηγαίνεις στη λειτουργία, να εξομολογείσαι, να την κοινωνάς – όλα αυτά φαίνονταν σταθερά, ακλόνητα και αυτονόητα. Και όταν κάποια Κυριακή το πρωί θέλαμε να κοιμηθούμε, ήμασταν βέβαιοι ότι την επόμενη λειτουργία θα μπορέσουμε σίγουρα να εξομολογηθούμε και να μεταλάβουμε. Αλλά φαίνεται ότι μπορεί να μην υπάρξει επόμενη φορά.

Δεν είναι αυτός ο λόγος για να ξεχάσουμε όλα, να εγκαταλείψουμε όλες τις δικαιολογίες και να τρέξουμε στον ναό την πλησιέστερη Κυριακή;

Η εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού. Παρά τις πιο δύσκολες ιστορικές δοκιμασίες, η Ευχαριστιακή Θυσία δεν σταμάτησε ποτέ και θα συνεχιστεί μέχρι το τέλος του κόσμου. Η εκκλησία μπορεί και θα υπάρχει χωρίς εμάς. Το ερώτημα είναι αν μπορέσουμε εμείς να υπάρχουμε χωρίς την Εκκλησία;