Η χώρα όπου η εκκλησία είναι ζωντανή

Στις 28 Ιανουαρίου, με την ευλογία του Προκαθημένου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, μια ομάδα εκπροσώπων της UOC επισκέφθηκε τη Μητρόπολη Μαυροβουνίου-Πριμόριε της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι κληρικοί και λαϊκοί από την Ουκρανία συμμετείχαν στον εορτασμό της Ημέρας Μνήμης του Αγίου Σάββα της Σερβίας, που έλαβε χώρα στο γυναικείο μοναστήρι Σάβινα Γκλάβιτσα, κοντά στην πόλη της Μπούντβα.

Θα ήθελα να μοιραστώ τις εντυπώσεις μου από την παραμονή μου στο Μαυροβούνιο και την επικοινωνία με τον Μητροπολίτη Αμφιλόχιο (Ράντοβιτς) και το ποίμνιό του.

Χώρα

Το Μαυροβούνιο είναι μια μικρή χώρα. Όλος ο πληθυσμός του είναι μικρότερος από τον πληθυσμό ορισμένων πόλεων της Ουκρανίας. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία ο αριθμός των κατοίκων του Μαυροβουνίου είναι μικρότερος από 630.000.

Όπως και η Ουκρανία, το Μαυροβούνιο πήρε την ευρωπαϊκή κατευθύνεται, ενώ η κυβέρνησή του ισχυρίζεται ότι τηρεί τις δημοκρατικές αρχές. Ωστόσο, όπως δυστυχώς συμβαίνει συχνά, η δημοκρατία από την άποψη πολιτικών και του λαού είναι πολύ διαφορετικά πράγματα και μερικές φορές αντίθετα.

Πράγματι, ο όρος «δημοκρατία» δείχνει ότι η εξουσία στην χώρα πρέπει να ανήκει στον λαό και οι πολιτικοί είναι οι εκπρόσωποι του λαού στις κρατικές αρχές εξουσίας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να λαμβάνουν όλες τις αποφάσεις με προσοχή, κοιτάζοντας εκείνους που τους εξέλεξε και ακόμα καλύτερα μετά από διάλογο μαζί τους και ενημέρωση για τη θέση των ψηφοφόρων για το ένα ή το άλλο ζήτημα.

Αλλά στην πραγματικότητα, τόσο στο Μαυροβούνιο όσο και στην Ουκρανία, βλέπουμε ότι οι πολιτικοί συχνά λαμβάνουν αποφάσεις που έρχονται σε άμεση αντίθεση με τη βούληση του λαού και αντιβαίνουν στις αιώνες παραδόσεις και πολιτιστικές αρχές του. Πρώτα απ’ όλα, αυτό αφορά τα θρησκευτικά και ηθικά ζητήματα.

Η τεχνητή δημιουργία των «Εκκλησιών», η υποστήριξη των ΛΟΑΤΚΙ και των γάμων των ομοφυλόφιλων, η καθιέρωση φιλελεύθερων και κοσμικών αξιών – όλα αυτά πολύ συχνά συνακολουθούν τα κράτη μας. Και ως αποτέλεσμα – δημόσιες αναταραχές, εμφύλιος αγανάκτηση και γενική πολιτική ένταση.

Εκκλησία

Στο Μαυροβούνιο, όπως γνωρίζουμε, γίνονται αναταραχές. Και όλα αυτά εξαιτίας του διαβόητου νόμου περί ελευθερίας συνείδησης και θρησκευτικών οργανώσεων, που υιοθετήθηκε από το κοινοβούλιο της χώρας. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε πολλά σημεία ταυτόχρονα.

Στην επικράτεια του Μαυροβουνίου η μοναδική κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία, Σερβική, τελεί το ποιμαντικό της υπουργείο. Πριν από 800 χρόνια έλαβε το αυτοκέφαλο και από τότε έχει επεκτείνει την πνευματική της επιρροή σε κάποιους βαλκανικούς λαούς και εδάφη, συμπεριλαμβανομένου του Μαυροβουνίου.

Σχεδόν από την στιγμή της εμφάνισης της ανεξάρτητης Σερβικής Εκκλησίας δημιουργήθηκε και η Μητρόπολη Μαυροβουνίου-Πριμόριε, η οποία είχε ασκήσει και εξακολουθεί να ασκεί τεράστια επίδραση στην πνευματική ζωή του λαού.

Στην ουσία αυτή η Εκκλησία βοήθησε στη διαμόρφωση της νοοτροπίας των Μαυροβουνίων και διατήρησε τον πολιτισμό και τις παραδοσιακές αξίες τους. Στον 17ο αιώνα οι μητροπολίτες του Τσέτινιε ήταν στην πραγματικότητα οι ηγέτες του κράτους. Και στα χρόνια της σοβιετικής κυβέρνησης μόνο χάρη στην Εκκλησία οι Μαυροβούνιοι έβλεπαν την εναλλακτική λύση στην αθεΐα που επέβαλαν οι Κομμουνιστές.

Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι σήμερα ο λαός αυτής της χώρας με τόσο μεγάλο ενθουσιασμό υπερασπίζεται το δικαίωμα της Εκκλησίας στην ανεξαρτησία από το κράτος. Επειδή ξέρει τι θα συμβεί εάν οι πολιτικοί λάβουν αδιαίρετη εξουσία στην πνευματική και θρησκευτική σφαίρα.

Έτσι, το εκκλησιαστικό ζήτημα εξετάζεται στο Μαυροβούνιο από την άποψη της διατήρησης όχι μόνο της πνευματικής και εθνικής ταυτότητας, αλλά και από την άποψη της διαφύλαξης των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, όσο παραδόξως μπορεί να ακούγεται.

Υπό αυτή την έννοια γίνεται σαφής κι αυτή η πρωτοφανής πνευματική αναβίωση μεταξύ των πιστών που μπορεί να παρατηρηθεί σήμερα. Οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι η κατάσταση μπορεί να αναπτυχθεί σε αυξανόμενη βάση – η κατάληψη των εκκλησιαστικών περιουσιών, των ιερών και των ναών, και στη συνέχεια – η επιβολή μιας νέας, διαφορετικής «Εκκλησίας» ή «θρησκείας». Επομένως, διαμαρτυρώντας έναντι στον νόμο περί ελευθερίας συνείδησης και θρησκευτικών οργανώσεων, οι Μαυροβούνιοι υποστηρίζουν την πίστη των πατέρων τους, την Ορθοδοξία στο σύνολό της.

Άνθρωποι

Μπορώ να μαρτυρήσω ότι ο αριθμός των ανθρώπων που αυτές τις μέρες βγαίνει στους δρόμους πολλών πόλεων του Μαυροβουνίου, στην Ουκρανία μπορούμε να δούμε μόνο κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Λιτανείας προς τιμήν του Βαπτίσματος της Ρως του Κιέβου. Η μόνη διαφορά είναι ότι η λιτανεία στην Ουκρανία λαμβάνει χώρα μία φορά το χρόνο, ενώ η λιτανεία με προσευχή πολλών χιλιάδων πιστών στο Μαυροβούνιο εκτελείται καθημερινά εδώ και αρκετές εβδομάδες.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των πομπών προσευχής των Μαυροβουνίων, ή, όπως οι ίδιοι οι ντόπιοι τις ονομάζουν, λιτή, είναι το γεγονός της παρουσίας τεράστιου αριθμού νέων ανθρώπων σ’ αυτές. Η μέση ηλικία των περισσότερων συμμετεχόντων της λιτής είναι άνθρωποι 25-40 ετών. Πολλά παιδιά, γονείς με καροτσάκια, έφηβοι και νέοι. Αν μιλάμε σε ποσοστά, περίπου το 70% του πληθυσμού βγαίνει στους δρόμους της Ποντγκόριτσα, της Μπούντβα και άλλων πόλεων του Μαυροβουνίου! Δηλαδή, την πίστη των πατέρων τους κυριολεκτική και εικαστικά υπερασπίζονται τα παιδιά τους.

Αυτό μιλά όχι μόνο για τεράστιο κύρος της Εκκλησίας στο Μαυροβούνιο, αλλά και για το μεγάλο έργο που πραγματοποιεί ο κλήρος με τους νέους και τους απλούς πιστούς. Πράγματι, ο ιερέας σε αυτή τη χώρα δεν είναι εκπρόσωπος μιας υποκουλτούρας ακατανόητης για τους περισσότερους, αλλά θεωρείται πνευματικός δάσκαλος, ποιμένας, φίλος, συμμετέχων στα σημαντικότερα οικογενειακά γεγονότα. Οι ιερείς δεν τρέχουν από τον λαό, δεν προσπαθούν να αποστασιοποιηθούν από αυτό στον τεχνητά δημιουργημένο κόσμο τους, αλλά, αντίθετα, πηγαίνουν στους ανθρώπους, εισέρχονται στη ζωή τους, μπαίνουν στην ουσία των προβλημάτων. Και όχι μόνο οι ιερείς, αλλά και οι επίσκοποι – όλοι είναι προσιτοί και ανοιχτοί για διάλογο.

Μου έκανε μεγάλη εντύπωση κι η πίστη των απλών Μαυροβουνίων. Νομίζω ότι πολλοί έχουν διαβάσει για τους αστυνομικούς και τους πυροσβέστες που αρνούνταν να διώχνουν τους προσευχόμενους ορθόδοξους Χριστιανούς. Αλλά παρόμοια παραδείγματα μπορεί εύκολα να συναντήσει κανείς στο Μαυροβούνιο. Οι καθηγητές, οι επιχειρηματίες, οι εργαζόμενοι, οι υπάλληλοι, χωρίς να φοβούνται τιμωρία από ανώτερους ή παρεξηγήσεις από τους συναδέλφους τους, με εικόνες στα χέρια τους σχεδόν κάθε βράδυ μετά τη δουλειά βγαίνουν στους δρόμους για να δηλώσουν με μία φωνή: «Δεν θα παραδώσουμε τα ιερά!» Βλέποντας μια τέτοια ειλικρινή και σταθερή πίστη, αντιλαμβάνεσαι η Εκκλησία στο Μαυροβούνιο είναι ζωντανή!

Μητροπολίτης Αμφιλόχιος

Όταν ο Σεβασμιότατος η Αμφιλόχιος (Ράντοβιτς) έφθασε στο Μαυροβούνιο, στην χώρα υπήρχαν μερικές δωδεκάδες εκκλησίες. Η μητρόπολη σχεδόν ολοκληρωτικά καταστράφηκε από τους κομμουνιστές, η Εκκλησία οδηγήθηκε στα υπόγεια, και η πίστη ήταν στα σπάργανα. Στην ουσία ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος αναγκάστηκε σχεδόν από την αρχή να αναβιώσει την πνευματική ζωή της χώρας και να καθιερώσει τη λειτουργία της Μητρόπολης Μαυροβουνίου- Πριμόριε.

Σήμερα περιλαμβάνει αρκετές επαρχίες, δεκάδες μοναστήρια, εκατοντάδες εκκλησίες και εκατοντάδες χιλιάδες πιστούς. Συμβαίνει ότι στον Καθεδρικό Ναό της Ποντγκόριτσα την Κυριακή η σειρά για εξομολόγηση αρχίζει έξω στο δρόμο.

Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος είναι, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης, ο πατέρας του λαού. Κατά τη διάρκεια της πομπής προσευχής στους δρόμους της πόλης Μπούντβα, έγινα μάρτυρας της πανλαϊκής αγάπης για τον Σεβασμιότατο. Οι άνθρωποι, βλέποντας τον μητροπολίτη τους να περπατάει στο δρόμο, έτρεξαν για να πάρουν την  ευλογία του, πλησίαζαν απλά για να τον αγγίξουν. Χωρίς λόγια είναι σαφές ότι το κύρος του είναι αναμφισβήτητο και αδιάπτωτο. Με την αγάπη, τη σοφία, την υπομονή του, κατάφερε να συγκεντρώσει στο φράχτη της εκκλησίας μια ποικιλία ανθρώπων με διαφορετικές πολιτικές απόψεις, διαφορετικές ιδεολογίες και κοσμοθεωρίες. Ο Σεβασμιότατος κατάφερε να το κάνει αυτό επειδή καταλαβαίνει ότι μόνο στον Χριστό μπορείς να ενώσεις τους πάντες. Ο μητροπολίτης δεν οδηγεί τους ανθρώπους στον εαυτό του, τους οδηγεί στον Χριστό και οι άνθρωποι το νιώθουν αυτό.

Ο Σεβασμιότατος απέχει πολύ από την πολιτική και πολιτικά παιχνίδια. Όλη η φροντίδα του περιστρέφεται γύρω από τις ανάγκες της Εκκλησίας και όλες οι επιθυμίες επικεντρώνονται στην επίτευξη της Βασιλείας των Ουρανών. Υπογραμμίζει διαρκώς ότι δεν γνωρίζει πολιτικά συνθήματα και στόχους, η Εκκλησία δεν υπηρετούσε ποτέ και δεν υπηρετεί καμία ιδεολογία. Δεν θέλει αντιπαράθεση, καλεί συνεχώς τις αρχές για διάλογο και τους πιστούς σε αγάπη.

Σήμερα στο Μαυροβούνιο ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος επιδεικνύει τις μεθόδους και τα μέσα με τα οποία οι Χριστιανοί μπορούν να υποστηρίξουν την αλήθεια: αγάπη, ταπεινότητα, προσευχή. Καμιά κακή δύναμη δεν μπορεί να τα αντέξει!

Ο Θεός είναι εκεί όπου είναι η αλήθεια

Ο ηγούμενος ενός μοναστηριού στο Μαυροβούνιο μου είπε: «Ο Θεός δεν είναι πάντα εκεί όπου είναι η πλειοψηφία, αλλά πάντα όπου είναι η αλήθεια». Οι ορθόδοξοι Χριστιανοί σε αυτή τη χώρα μαρτυρούν ότι για τον σύγχρονο άνθρωπο η πίστη του Χριστού μπορεί να λειτουργεί ως καθοριστικός παράγοντας στη ζωή. Οι συμμετέχοντες σε διαρκή προσευχής και λιτές στο Μαυροβούνιο μιλούν για τη σημασία όχι των ποσοτικών παραμέτρων, αλλά των πνευματικών προτεραιοτήτων. Οι ευρωπαϊκές αξίες, οι δημοκρατικές αρχές, η πολιτική δομή – όλα αυτά μπορούν και πρέπει να διασταυρώνονται μέσω του πρίσματος της πίστης. Επιπλέον, οι Μαυροβούνιοι μας λένε ότι με πίστη μπορούμε όχι απλώς να ζούμε, μπορούμε και πρέπει να πεθάνουμε γι’ αυτή.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όλοι όσοι φυλάνε την αλήθεια, προσπαθώντας να την γνωρίσουν και να ζήσουν μ’ αυτήν, δεν τρομάζουν ούτε τις διώξεις, ούτε τη θλίψη ούτε τις δοκιμασίες. Ο Χριστός μας λέει ότι οι πύλες του Άδη δεν θα καταστρέψουν την Εκκλησία Του. Είναι σημαντικό να το θυμούνται αυτό όχι μόνο οι Χριστιανοί, αλλά όσοι προσπαθούν να πάνε ενάντια στην Εκκλησία. Επειδή πολεμώντας την Εκκλησία, γίνονται εχθροί του ίδιου του Θεού.

Φωτογραφίες: Θ. Λειτουργία στην εορτή του Αγίου Σάββα της Σερβίας στο γυναικείο μοναστήρι Σάβινα Γκλάβιτσα. Φωτογραφία: facebook