10 Εκκλησιαστικά ορόσημα του έτους 2020: αποτελέσματα του απελθόντος έτους

1. Συνάντηση των Προκαθημένων των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών στο Αμμάν

Την 26η Φεβρουαρίου, στο Αμμάν, την πρωτεύουσα της Ιορδανίας, με πρωτοβουλία του Θειοτάτου και Μακαριωτάτου Πατριάρχη Ιεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλου Γ΄, πραγματοποιήθηκε «αδελφική συνάντηση» των Προκαθημένων και των αντιπροσωπειών των Τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών. Στη σύνοδο παρευρέθησαν ο  Θειότατος και Μακαριώτατος Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος Γ΄, ο Αγιώτατος Πατριάρχης Μόσχας και Πάσης Ρωσίας κ.κ. Κύριλλος, ο Αγιώτατος Πατριάρχης Σερβίας κ.κ. Ειρηναίος, ο Προκαθήμενος της UOC, Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονούφριος, ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Πρέσοβ και Πάσης Τσεχίας και Σλοβακίας κ.κ. Rastislav, καθώς και μια αντιπροσωπεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρουμανίας με επικεφαλής τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη της Targoviste κ.κ. Νύφωνα  και μια αντιπροσωπεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Πολωνίας με επικεφαλής τον Σεβασμιώτατο Αρχιεπίσκοπο του Lublin-Chelm κ.κ. Άβελ. Στη συνάντηση, ο Προκαθήμενος της UOC, Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονούφριος, έκανε μια ομιλία στην οποία ανέπτυξε τις ενέργειες του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου στην Ουκρανία, σημειώνοντας ότι αυτές οι ενέργειες παραβιάζουν τους κανόνες της Εκκλησίας και μόνο η εξάλειψη αυτών των παραβιάσεων μπορεί να οδηγήσει στην επίλυση της κρίσης.

Οι συμμετέχοντες στη συνάντηση συμφώνησαν σε ένα τελικό κοινό πλαίσιο, στο οποίο:

• επεσήμαναν την ανάγκη για μια πανορθόδοξη συζήτηση για την κατάσταση στην Ουκρανία
• έκαναν έκκληση για εξεύρεση λύσης στην εκκλησιαστική κατάσταση στη Βόρεια Μακεδονία μέσω διαλόγου εντός της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με πανορθόδοξη υποστήριξη
• κάλεσαν τις αρχές του Μαυροβουνίου, όπου θεσπίστηκε ένας αντιεκκλησιαστικός νόμος με σκοπό να στερήσει από τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία την εκκλησιαστική της περιουσία, να σεβαστούν και να τηρήσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα ιδιοκτησίας-περιουσίας
• κατέληξαν σε συναίνεση σχετικά με την ανάγκη διεξαγωγής νέας συνάντησης για την ενίσχυση των μεταξύ τους αδελφικών σχέσεων.

Ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίος εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκειά του γι’ αυτήν τη συνάντηση.

2. Πάσχα εν μέσω περιοριστικών μέτρων

Το 2020, μέρος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και του Πάσχα συνέπεσε με μια περίοδο περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν λόγω της πανδημίας του νέου κορωνοϊού. Στη χώρα, υπήρχαν περιορισμοί στις συγκεντρώσεις ανθρώπων, οι δημόσιες συγκοινωνίες δε λειτουργούσαν, οι επιχειρήσεις και τα ιδρύματα έκλεισαν. Η επιβολή περιοριστικών μέτρων επηρέασε επίσης την Εκκλησία: οι εφημέριοι αναγκάστηκαν να τελούν τη Θεία Λειτουργία σε εξωτερικούς χώρους ή εντός των εκκλησιών αλλά με περιορισμένο αριθμό πιστών. Παρ’ όλα αυτά, κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας το Πάσχα, συγκεντρώθηκε μεγάλος αριθμός πιστών, οι οποίοι, τηρώντας όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα, μπόρεσαν να εορτάσουν τη μεγαλύτερη εορτή του Ορθοδόξου Χριστιανισμού στις εκκλησίες.

Αυτή τη φορά, εκείνο που μπορούμε να θυμηθούμε είναι η πραγματική υστερία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης εναντίον των ιεραρχών της UOC. Οι επίσκοποι κατηγορήθηκαν για το γεγονός ότι δεν έκλεισαν τις πόρτες των εκκλησιών για τους ενορίτες τους και τους δόθηκαν παραδείγματα της OCU και της UGCC, όπου τελέστηκε η Θεία Λειτουργία με κλειστές πόρτες για τους πιστούς. Η UOC κατηγορήθηκε για «αντικρατικές δραστηριότητες» και για υποτιθέμενη αύξηση των κρουσμάτων COVID-19 μετά το Πάσχα. Η Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου, όπου ένας μεγάλος αριθμός μοναχών νόσησε με COVID-19 την άνοιξη, υπέστη πραγματική δίωξη. Παρ’ όλες τις κατηγορίες, δεν υπήρξε αύξηση των κρουσμάτων με COVID-19 μετά τους εορτασμούς του Πάσχα.

3. Ακύρωση της Μεγάλης Πομπής του Σταυρού - 2020

Σε σχέση με την πανδημία του κορωνοϊού, η UOC ακύρωσε τη Μεγάλη Πομπή του Σταυρού την Ημέρα του Χριστιανισμού των Ρως και ημέρα μνήμης του Αγίου Πρίγκηπα Βλαντίμιρ. Η εντολή που έδωσε ο Προκαθήμενος της UOC, Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονούφριος στις επαρχίες της UOC ήταν η εξής: «Δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί μια παραδοσιακή θρησκευτική πομπή με τη συμμετοχή των επισκόπων, των κληρικών, των μοναχών και των λαϊκών. Από αυτήν την άποψη, την 28η Ιουλίου 2020, σε όλες τις εκκλησίες και τα μοναστήρια της επαρχίας που έχετε την επιστασία, είναι απαραίτητο να τελέσετε μια δοξολογία με ένα εορταστικό αντίκτυπο».

Τα τελευταία χρόνια, η Μεγάλη Πομπή του Σταυρού την 27η Ιουλίου έχει γίνει πλέον θεσμός για τους πιστούς της UOC, ένα γεγονός για το οποίο ανυπομονούσαν και για το οποίο ετοιμάζονταν εδώ και πολύ καιρό. Επομένως, σε κάποιο βαθμό, η απόφαση ακύρωσης της Μεγάλης Πομπής του Σταυρού προκάλεσε απογοήτευση στους πιστούς. Ωστόσο, τα μέλη της Εκκλησίας κατάλαβαν ότι η απόφαση αυτή πάρθηκε λόγω της ανησυχίας για την υγεία των ανθρώπων και «χαιρέτησαν» την πατριωτική πολιτική θέση της ιεραρχίας της UOC.

4. 30η επέτειος από τον σχηματισμό της UOC

Την 25η-27η Οκτωβρίου 1990, το Συμβούλιο των Επισκόπων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αποφάσισε να καταργήσει το Εξαρχείο της Ουκρανίας και να σχηματίσει την UOC, αποδίδοντας σε αυτή καθεστώς αυτονομίας. Στην UOC παραχωρήθηκε το δικαίωμα να εκλέξει ανεξάρτητους Προκαθημένους και επισκόπους, να ιδρύσει και να καταργήσει επαρχίες και να επιλύσει όλα τα θέματα εσωτερικής διακυβέρνησης. Την 28η Οκτωβρίου 1990, η Επιστολή του Αγιωτάτου Πατριάρχη Μόσχας και Πάσης Ρωσίας Αλεξίου Β΄ για την αυτονομία και την αυτοδιοίκηση της UOC διαβάστηκε επίσημα στον Ιερό Καθεδρικό Ναό της Αγίας Σοφίας στο Κίεβο.

Με την ευλογία του Μακαριωτάτου Μητροπολίτη Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονουφρίου, εξαιτίας της εξάπλωσης του COVID-19, αντί μιας επίσημης παρουσίας στο Κίεβο με τη συμμετοχή κάποιου επισκόπου της UOC, πραγματοποιήθηκε ο εορτασμός της 30ης επετείου από τον σχηματισμό της UOC στους καθεδρικούς ναούς των επαρχιών.

5. Αναγνώριση της OCU από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου

Την 25η Νοεμβρίου 2020, η Ιερά Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου, με πλειοψηφία 10 προς 7, αναγνώρισε την OCU, αν και στην προηγούμενη σύναξη της  Ιεράς Συνόδου, την 23η Νοεμβρίου 2020, είχαν υπερισχύσει οι αντίπαλοι της OCU. Η ίδια η αναγνώριση έλαβε χώρα με ασυνήθιστη μορφή, η Σύνοδος είπε ότι «δεν αντιτίθεται στην απόφαση του Μακαριωτάτου» Αρχιεπίσκοπου Κύπρου κ.κ. Χρυσόστομου Β΄, ο οποίος την 24η Οκτωβρίου 2020, τίμησε τον Προκαθήμενο της OCU  Επιφάνιο Ντουμένκο κατά τη διάρκεια της τελέσεως της Θείας Λειτουργίας. Αυτή η απόφαση του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Χρυσόστομου Β΄, απορρίφθηκε ομόφωνα από μια ολόκληρη ομάδα Κυπρίων επισκόπων, ορισμένοι εκ των οποίων δήλωσαν ότι δε θα συμπράξουν με τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κ.κ. Χρυσόστομο Β΄, και δε θα αναγνωρίσουν ως Προκαθήμενο της OCU, Επιφάνιο Ντουμένκο, διότι δεν έχει χειροτονηθεί. Σε απάντηση, ο  Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος  Κύπρου κ.κ. Χρυσόστομος  Β΄, απείλησε να «παύσει» αυτούς τους επισκόπους. Η κρίση στην Εκκλησία της Κύπρου δεν έχει επιλυθεί ακόμα.

6. Νίκη των υποστηρικτών της Εκκλησίας στις κοινοβουλευτικές εκλογές στο Μαυροβούνιο

Στα τέλη Δεκεμβρίου 2019, το κοινοβούλιο του Μαυροβουνίου θέσπισε έναν αντιεκκλησιαστικό νόμο, σύμφωνα με τον οποίο η κανονική Μητρόπολη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας που υπάγεται στη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία στερούνταν της περιουσίας της και ουσιαστικά κρινόταν παράνομη. Αυτή τη θέση «υιοθέτησε» και η σχισματική Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου. Σε απάντηση, η Εκκλησία και ο λαός του Μαυροβουνίου εξέφρασαν μια αποφασιστική διαμαρτυρία με τη μορφή μαζικών διαδηλώσεων, ο αριθμός των οποίων έφτασε τους 250 χιλιάδες ανθρώπους (ολόκληρος ο πληθυσμός της χώρας είναι περίπου 600 χιλιάδες). Η UOC εξέφρασε επίσης την αλληλεγγύη της στους εν Χριστώ αδελφούς στο Μαυροβούνιο.

Την 30η Αυγούστου 2020, στις κοινοβουλευτικές εκλογές στο Μαυροβούνιο, ο λαός αρνήθηκε να εμπιστευτεί το κυβερνών κόμμα, το οποίο ακολούθησε μια αντιεκκλησιαστική πολιτική, και υποστήριξε την αντιπολίτευση. Μέχρι σήμερα, η νέα κυβέρνηση του Μαυροβουνίου έχει ακυρώσει τις διατάξεις του νόμου που παραβιάζουν τα δικαιώματα της Εκκλησίας. Η Εκκλησία κέρδισε, αλλά οι διώξεις των κρατικών αρχών εξάντλησαν τη ζωτική δύναμη των δύο ομολογητών της πίστης, της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Την 30η Οκτωβρίου 2020, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας κ.κ. Αμφιλόχιος «αναχώρησε εις Κύριον» και την 20η Νοεμβρίου, ο  Αγιώτατος Πατριάρχης Σερβίας κ.κ. Ειρηναίος επίσης «αναχώρησε εις Κύριον».

7. 30 η επέτειος της επισκοπικής χειροτονίας του Μακαριωτάτου Μητροπολίτη Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονουφρίου

Την 9η Δεκεμβρίου 1990, στον καθεδρικό ναό του Αγίου Βλαντίμιρ του Κιέβου, ο Αρχιμανδρίτης Ονούφριος χειροτονήθηκε ως επίσκοπος Chernivtsi και Bukovyna. Υπηρέτησε σε αυτή τη θέση για 24 χρόνια, μέχρι την 13η Αυγούστου 2014, όταν το Συμβούλιο Επισκόπων της UOC τον εξέλεξε ως Προκαθήμενο της UOC. Την ημέρα της 30ης επετείου αυτής της εκδήλωσης, οι επίσκοποι, οι κληρικοί και οι πιστοί της UOC προσευχήθηκαν με τον Προκαθήμενό τους στον Καθεδρικό Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι την παραμονή αυτής της επετείου, ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονούφριος έδωσε μια συνέντευξη στην οποία αποκάλεσε τα χρόνια της ζωής του κατά τα οποία υπηρέτησε ως κοινός ιερομόναχος ως τα πιο ευτυχισμένα.

8. Καταλήψεις ναών

Το 2020, συνεχίστηκαν οι βίαιες καταλήψεις εκκλησιών της UOC και η παράνομη επανεγγραφή κοινοτήτων στην OCU, όχι όμως με τον ρυθμό που συνέβαιναν όταν ήταν στην εξουσία ο Poroshenko. Σύμφωνα με τον επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της UOC σε ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, Επίσκοπο Victor (Kotsaba) της Baryshevka, τα τελευταία χρόνια καταλήφθηκαν 122 εκκλησίες και 220 ενορίες έχουν καταχωριστεί εκ νέου παράνομα στην OCU. Όλα αυτά τα εγκλήματα, κατά κανόνα διαπράττονται με τη γνώση και την έγκριση της ηγεσίας της OCU. Σε πολλές περιπτώσεις, οι πιστοί της UOC υπομένουν απειλές και χτυπήματα.

Ο Καγκελάριος της UOC, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Boryspil και Brovary κ.κ. Αντώνιος (Pakanych), δήλωσε ότι ο Προκαθήμενος του Φαναρίου, Παναγιώτατος Οικουμενικος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίος, είναι προσωπικά υπεύθυνος για τις επιδρομές, την άσκηση βίας και άλλες παράνομες ενέργειες που διαπράττουν οι υποστηρικτές της OCU εναντίον των πιστών της UOC.

Πρόσφατα, το θέμα των καταλήψεων εκκλησιών από εκπροσώπους της OCU έλαβε άλλη μια ενδιαφέρουσα προέκταση. Ο Filaret Denisenko, ο Προκαθήμενος της UOC-KP, μίλησε γι’ αυτό το πρόβλημα και τη σχέση του με τη UOC-KP. Και αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι το Πατριαρχείο του Κιέβου ξεκίνησε την κατάληψη εκκλησιών της UOC, πριν από τον σχηματισμό της OCU.

9. Οικοδομώντας ναούς

Οι άνθρωποι που καταλαμβάνουν εκκλησίες συνήθως απέχουν πολύ από το γεγονός να προσεύχονται σε αυτές. Επομένως, στους περισσότερους ναούς που καταλήφθηκαν από τους σχισματικούς, οι Θείες Λειτουργίες είτε δεν τελέστηκαν είτε ο αριθμός τους μειώθηκε σημαντικά. Αλλά όπου κι αν τελούνται, ο αριθμός των ενοριτών είναι πολύ μικρός. Αντίθετα, οι κοινότητες της UOC, που έχουν χάσει τους ναούς τους αλλά παραμένουν πιστές στην Εκκλησία τους, οικοδομούν νέους ναούς για τις ίδιες με τη βοήθεια του Θεού και τις προσπάθειες των πιστών.

Αναφορές για ανεγέρσεις νέων ναών και για τον εξωραϊσμό τους ή για καθαγιάσεις και τελέσεις εγκαινίων νέων ναών στις κοινοτήτες που πλήττονται από τις επιθέσεις των εισβολέων, γίνονται σχεδόν κάθε εβδομάδα. Με την ευλογία της Ιεράς Συνόδου και του Προκαθημένου της UOC, το Φιλανθρωπικό Ίδρυμα «Favor» έχει σημαντική συνεισφορά σε αυτόν τον καλό σκοπό. Πρέπει επίσης να κάνουμε ειδική μνεία στον ευεργέτη και φιλάνθρωπο Andrey Biba, μέσω των προσπαθειών του οποίου χτίστηκαν πολλές εκκλησίες για τις πληγείσες κοινότητες στη Δυτική Ουκρανία.

10. Η πρόσκληση στον Προκαθημένο του Φαναρίου να επισκεφθεί την Ουκρανία και η επιστροφή της θρησκευτικής πολιτικής του P. Poroshenko

Ο τέως Πρόεδρος της Ουκρανίας P. Poroshenko, σε αντίθεση με όσα προστάζει το Σύνταγμα, παρενέβη ενεργά και άμεσα στις εκκλησιαστικές υποθέσεις. Ήταν ένας από τους ιδρυτές της OCU, το όνομά του οποίου ακόμη αναφέρεται στο κείμενο του Τόμου Αυτοκεφαλίας. Η θρησκευτική πολιτική που ακολούθησε, βασίστηκε στο γεγονός ότι η OCU στηρίζει την πολιτειακή κατάσταση στην Ουκρανία και, κατά συνέπεια, το κράτος οφείλει να της παρέχει πολύπλευρη βοήθεια. Ο P. Poroshenko προσπάθησε με όλη του τη δύναμη να πείσει τους Ουκρανούς ότι η UOC είναι η δομή ενός «επιθετικού κράτους» και ότι πρέπει να διαλυθεί και οι αντιπρόσωποί της καθώς και οι πιστοί της να προσχωρήσουν στην OCU. Ο ουκρανικός λαός αξιολόγησε την προοπτική μιας τέτοιας πολιτικής στις προεδρικές εκλογές του 2019, στις οποίες ο P. Poroshenko υπέστη συντριπτική ήττα από τον V. Zelensky, ο οποίος υποσχέθηκε να ακολουθήσει το Σύνταγμα και να μην παρεμβαίνει στις εκκλησιαστικές υποθέσεις.

Στα πρώτα χρόνια της προεδρίας του V. Zelensky, αυτή η υπόσχεση τηρήθηκε στο ακέραιο, αλλά ξαφνικά υπήρξε μια απότομη αλλαγή στην πολιτική του. Την 16η Οκτωβρίου 2020, ο V. Zelensky πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο Φανάρι, κατά την οποία παρακολούθησε Δοξολογία στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου (αυτό δε συνέβη ποτέ στην Ουκρανία) και είχε επίσημη συνάντηση με τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίο. Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας κάλεσε τον Προκαθήμενο του Φαναρίου να επισκεφθεί επισήμως την Ουκρανία, και ο τελευταίος σχεδίασε μια επίσκεψη για την 24η Αυγούστου 2021 και να παραβρεθεί στις εορταστικές εκδηλώσεις για την Ημέρα Ανεξαρτησίας της χώρας. Επίσης, την 30η Νοεμβρίου 2020, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Denis Shmyhal επισκέφθηκε το Φανάρι. Συμμετείχε στη Θεία Λειτουργία στην οποία χοροστάτησε ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίος και έλαβαν μέρος εκπρόσωποι της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, και επίσης δήλωσε ότι το ουκρανικό κράτος όχι μόνο υποστηρίζει πλήρως την OCU αλλά και χρηματοδοτεί αυτή τη δομή. Χαρακτήρισε την OCU ως  έναν «αξιόπιστο εταίρο των κρατικών θεσμών» και συμφώνησαν για τις λεπτομέρειες της επίσημης επίσκεψης του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου στην Ουκρανία.

Η επιστροφή της θρησκευτικής πολιτικής του P. Poroshenko σηματοδοτεί νέα δίωξη της UOC από το κράτος και διαφόρους πολιτικούς και δημοσίους ακτιβιστές, και η προγραμματισμένη επίσημη επίσκεψη του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου στην Ουκρανία, όχι μόνο θα εμβαθύνει τον διχασμό στην ουκρανική κοινωνία αλλά και θα επιδεινώσει τη διαθρησκευτική εχθρότητα.

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Boryspil και Brovary κ.κ. Αντώνιος, αναφερόμενος στην επίσημη επίσκεψη του Προκαθημένου του Φαναρίου στην Ουκρανία, δήλωσε τα εξής: «Υπάρχει ο φόβος ότι η επίσημη επίσκεψη του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου στην Ουκρανία θα προκαλέσει έναν νέο γύρο συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων ανάμεσα στις θρησκευτικές δομές. Εξάλλου, οι υποστηρικτές της OCU και οι εκπρόσωποί τους στις δομές εξουσίας μπορούν να ισχυριστούν ότι αυτή η επίσκεψη αποτελεί ένδειξη υποστήριξης, από την κυβέρνηση του Κίεβου, σε μια εμπλοκή του Φαναρίου στην εκκλησιαστική σφαίρα της Ουκρανίας».

Ως εκ τούτου, και ενώ η UOC καλωσορίζει το νέο έτος 2021 με μια ανησυχία για μια πιθανή επανάληψη των διώξεων, αλλά ταυτόχρονα και με την ελπίδα ότι με τη βοήθεια Του Θεού θα ξεπεραστούν όλες οι δοκιμασίες στον δρόμο προς τη Βασιλεία των Ουρανών, ας θυμηθούμε τα λόγια του Αποστόλου Πέτρου:

«Αγαπητοί μου, δεν πρέπει να σας προκαλεί έκπληξη και φόβο αυτή η φλογερή δοκιμασία που περνάτε ούτε να αναρωτιέστε γιατί συμβαίνει σε σας. Αλλά πρέπει να χαίρεστε διότι σας δίνεται η δυνατότητα να συμμετάσχετε στα Πάθη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, και να είστε ενθουσιασμένοι που αποκαλύπτεται η Δόξα Του. Εάν σας προσβάλουν επειδή υπερασπίζεστε το όνομα Του Ιησού Χριστού, είστε ευλογημένοι και το Πνεύμα της Δόξης του Θεού είναι μαζί σας. Εάν υποφέρετε, δε συμβαίνει αυτό γιατί είστε δολοφόνοι ή κλέφτες ή οποιοδήποτε άλλο είδος εγκληματία, ή ότι παρεμβαίνετε κάπου. Υποφέρετε διότι είστε  Ορθόδοξοι Χριστιανοί, και ως εκ τούτου μη ντρέπεστε, αλλά δοξάστε τον Θεό που έχετε αυτό το όνομα»(1 Πέτρος 4: 12-16).