Έλληνας ιερέας υπενθύμισε στο Φανάρι το έγγραφο για το «ουκρανικό ζήτημα»

Ο Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. πιστεύει ότι από καιρό υπάρχει συνοδική λύση για το «ουκρανικό ζήτημα».

Συγκεκριμένα, το ελληνικό πρακτορείο ειδήσεων «Ρομφαία» δημοσίευσε άρθρο του πατέρα Θεοδώρου με τίτλο «Η Σύναξη των Προκαθημένων αποφάσισε για το Ουκρανικό», στο οποίο ο συντάκτης υπενθυμίζει το Μήνυμα της Σύναξης των Προκαθήμενων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, το οποίο συντάχτηκε στο Φανάρι το 2014.

Σύμφωνα με το κείμενο αυτό, το οποίο υπογράφηκε επίσης και από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, η υπέρβαση του ουκρανικού σχίσματος είναι δυνατή μόνο δια μέσω της μετάνοιας και της διόρθωσης των σχισματικών.

Παρακάτω δημοσιεύουμε το άρθρο του πρωτοπρεσβύτερου Θεόδωρου Ζήση στο σύνολό του.
 

ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

«1. Μετέωρα τὰ ἐπιχειρήματα τοῦ Φαναρίου

Τὸν κόσμο τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπασχολεῖ ζωηρὰ τὸ Οὐκρανικὸ Ζήτημα, δηλαδὴ ἡ ἀντικανονικὴ ἀπόδοση αὐτοκεφαλίας σὲ σχισματικὲς ὁμάδες τῆς Οὐκρανίας, μὲ ἀγνόηση τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποσχίσθηκαν καὶ ἐτιμωρήθηκαν μὲ καθαιρέσεις καὶ ἀφορισμούς.

Τὶς ἐπιβαλλόμενες ἀπὸ κάποια τοπικὴ ἐκκλησία ποινές, σύμφωνα μὲ τοὺς Ἱεροὺς Κανόνες, τὶς ἀναγνωρίζουν ὅλες οἱ ἄλλες τοπικὲς ἐκκλησίες, καὶ καμμία ἐξ αὐτῶν δὲν ἔχει τὸ κανονικὸ δικαίωμα νὰ ἐπέμβει σὲ δικαστικὲς ἁρμοδιότητες ἄλλης αὐτοκέφαλης ἐκκλησίας. Αὐτὸ θεωρεῖται εἰσπήδηση στὰ ὅρια ξένης δικαιοδοσίας καὶ ἀποτελεῖ βαρὺ κανονικὸ παράπτωμα.

Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀναγνωρίζοντας αὐτὴν τὴν βασικὴ κανονικὴ ἀρχή, ἀνεγνώριζε μέχρι τώρα τὶς ἐπιβληθεῖσες ποινὲς στοὺς σχισματικοὺς τῆς Οὐκρανίας ὡς ἁρμοδιότητα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας καὶ ἐδήλωνε ὅτι δὲν πρόκειται νὰ ἀναμιχθεῖ στὰ ἐσωτερικά της.

Τὸ ἴδιο ἔπρατταν ὅλες οἱ ἄλλες αὐτοκέφαλες ἐκκλησίες, οἱ ὁποῖες δὲν εἶχαν σχέση κοινωνίας μὲ τοὺς σχισματικούς, ἀλλὰ μὲ τὴν κανονικὴ ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας, τὴν ὑπὸ τὸν μητροπολίτη Ὀνούφριο.

Ξαφνικὰ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἐγνωσιμάχησε, ἄλλαξε γνώμη, προέβη σὲ ἀντικανονικὴ εἰσπήδηση στὸ ἔδαφος ξένης δικαιοδοσίας καί, τὸ χειρότερο, ἀποκατέστησε τοὺς σχισματικοὺς τῆς Οὐκρανίας, ἀγνοώντας τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἀρχὴ ἡ ὁποία ἐπέβαλε τὶς ποινὲς τῶν καθαιρέσεων καὶ τῶν ἀφορισμῶν, χωρὶς μάλιστα δήλωση μετανοίας καὶ ἐπιστροφῆς τῶν σχισματικῶν στὴν κανονικὴ Ἐκκλησία, τὴν ὑπὸ τὸν μητροπολίτη Ὀνούφριο.

Γιὰ νὰ δικαιολογήσει τὶς ἀντικανονικές του αὐτὲς ἐνέργειες ἐστράτευσε δικούς του ἱστορικούς, θεολόγους καὶ κανονολόγους, οἱ ὁποῖοι προβάλλουν ἀνιστόρητες καὶ ἀντικανονικὲς θέσεις, οἱ σπουδαιότερες τῶν ὁποίων εἶναι δύο: α) ὅτι ἡ Οὐκρανία ἀποτελεῖ κανονικὸ ἔδαφος τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως καὶ β) ὅτι ὁ Οἰκουμενικὸς πατριάρχης ἔχει τὸ δικαίωμα τοῦ ἐκκλήτου, νὰ δικάζει δηλαδὴ κατ᾽ ἔφεσιν δικαστικὲς ἀποφάσεις ἁπανταχοῦ τῆς Οἰκουμενικῆς Ὀρθοδοξίας, ὡς ἄλλος πάπας. Τίποτε ἀπὸ τὰ δύο δὲν ἰσχύει.

Ἡ Οὐκρανία, τὸ Κίεβο, ἀπὸ τὸ 1686 μέχρι σήμερα ἀποτελεῖ κανονικὸ ἔδαφος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας, τὸ δὲ ἔκκλητο ἰσχύει γιὰ ὅλους τοὺς πατριάρχες καὶ ὄχι μόνο γιὰ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη, μέσα στὰ ὅρια τῆς δικαιοδοσίας τους καὶ ὄχι παγκοσμίως.

Ὅλα αὐτὰ τὰ ἀναδείξαμε μὲ σειρὰ δημοσιευμάτων μας ποὺ ἐκυκλοφορήθησαν στὸ Διαδίκτυο καὶ τώρα σὲ βιβλίο μὲ τίτλο «Τὸ Οὐκρανικὸ Αὐτοκέφαλο. Ἀντικανονικὴ καὶ διαιρετικὴ εἰσπήδηση τῆς Κωνσταντινούπολης»¹.

Μεγάλη ἀπήχηση εἶχε καὶ μεταγενέστερο ἄρθρο μας στὸ Διαδίκτυο μὲ τίτλο «Σὲ ἀδιέξοδο ὁ ἀρχιεπίσκοπος Ἱερώνυμος γιὰ τὸ Οὐκρανικό. Σπεύδει σὲ βοήθεια ὁ Ναυπάκτου Ἱερόθεος».

Ἐξαιρετικὰ ἐπίσης εἶναι καὶ τὰ ἄρθρα τοῦ εἰδικοῦ κανονολόγου πρωτοπρεσβυτέρου Ἀναστασίου Γκοτσοπούλου, ποὺ ἐκυκλοφορήθησαν ἐπίσης σὲ βιβλίο μὲ τίτλο «Οὐκρανικὸ Αὐτοκέφαλο. Συμβολὴ στὸν Διάλογο»².

Τὰ Πρακτικὰ ἐπίσης τῆς πολὺ ἐπιτυχημένης Ἡμερίδος ποὺ ὀργάνωσαν τρία χριστιανικὰ σωματεῖα³ τῆς Θεσσαλονίκης καὶ ἡ «Σύναξη Ὀρθοδόξων Κληρικῶν καὶ Μοναχῶν» μὲ τίτλο «Τὸ Οὐκρανικὸ Αὐτοκέφαλο καὶ ἡ νέα ἐκκλησιολογία τοῦ Φαναρίου», θὰ κυκλοφορηθοῦν ἐντὸς τοῦ Ὀκτωβρίου μαζὶ μὲ ἄλλο σχετικὸ ὑλικὸ σὲ διπλὸ τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ «Θεοδρομία».

2. Γιατὶ τὸ Φανάρι παραβιάζει τὴν κανονικότητα;

Διαχρονικά, διὰ τῶν αἰώνων, ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως ἐστήριζε τὴν κανονικὴ παράδοση καὶ εὐταξία, γι᾽ αὐτὸ καὶ ἀναγνωρίσθηκε χωρὶς σοβαρὲς ἐπιφυλάξεις τὸ πρωτεῖο τιμῆς, ὁ συντονιστικός του ρόλος καὶ ἡ προκαθεδρία στὶς διορθόδοξες συναντήσεις.

Κατὰ τὸν παρελθόντα ὅμως αἰώνα καὶ τὸν παρόντα ἡ ἡγεσία του πρωτοστατεῖ στὴν κατασυκοφάντηση τῶν Ἱερῶν Κανόνων ὡς παρωχημένων πλέον καὶ ἀνεφάρμοστων, ἰδιαίτερα ὡς πρὸς τὶς σχέσεις μὲ τοὺς αἱρετικούς, τὴν μετὰ τῶν ὁποίων ἕνωση ἐπιδιώκει, χωρὶς προηγουμένως νὰ ἐπιτευχθεῖ ἡ ἑνότητα στὴν πίστη καὶ στὰ δόγματα, μὲ τὴν ἀποκήρυξη τῶν αἱρέσεων καὶ τῶν πλανῶν.

Καὶ ἐπειδὴ οἱ Ἱεροὶ Κανόνες ἀποτελοῦν ἀπροσπέλαστο ἐμπόδιο στὴν ἑνότητα μὲ τοὺς αἱρετικοὺς καὶ τοὺς σχισματικούς, προσπαθεῖ μὲ τοὺς μεταπατερικοὺς θεολόγους νὰ τοὺς ξεπεράσει, δημιουργώντας νέα ἐκκλησιολογία καὶ ἀναγορεύοντας τὸν οἰκουμενικὸ πατριάρχη σὲ πάπα τῆς Ἀνατολῆς, σὲ πρῶτο ὄχι μεταξὺ ἴσων (primus inter pares), ἀλλὰ σὲ πρῶτο ἄνευ ἴσων (primus sine paribus).

Ἡ ὑπέρβαση αὐτὴ τῶν Ἱερῶν Κανόνων, τῶν ὁποίων προηγουμένως ἦταν φύλακας, κλονίζει τὸ κῦρος τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ ὁδηγεῖ σὲ ἀμφισβήτηση καὶ τῶν «πρεσβείων τιμῆς», διότι αὐτὰ μετατράπηκαν κατὰ τὸ παπικὸ πρότυπο σέ «πρωτεῖο ἐξουσίας».

Ἡ ὕπαρξη ἑνὸς πάπα στὴν Ἀνατολὴ διευκολύνει τὰ σχέδια τῆς Νέας Τάξεως καὶ τῆς Νέας Ἐποχῆς, γιὰ νὰ ἐπιτύχουν τοὺς στόχους τῆς παγκοσμιοποίησης. Μὲ τὸν πάπα τῆς Ρώμης τὰ πηγαίνουν καλά, ἀφοῦ ὡς μονάρχης δὲν ἔχει ἀνάγκη συνοδικῶν, συλλογικῶν ἀποφάσεων.

Τὸ ἴδιο ἐπιδιώκεται καὶ στὴν Ἀνατολή. Ὁ πατριάρχης Βαρθολομαῖος ἀγνοεῖ τὴν σύνοδο τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας, στὴν ὁποία ὑπάγεται ἡ Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας, ἀγνοεῖ τὴν σύνοδο τῆς κανονικῆς τοπικῆς ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας ὑπὸ τὸν μητροπολίτη Ὀνούφριο, ἀγνοεῖ τὸ σύνολο τῶν αὐτοκεφάλων ὀρθοδόξων ἐκκλησιῶν, ποὺ ἀρνοῦνται νὰ ἀναγνωρίσουν τὸ νέο ψευδοαυτοκέφαλο τῶν Οὐκρανῶν σχισματικῶν καὶ κάνει τὸ πᾶν νὰ παρασύρει τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος στὸν γκρεμὸ τοῦ σχίσματος, ὅπου ὁδηγεῖ τὴν Ἐκκλησία.

Γνωρίζουμε ὅλοι τὰ γεωπολιτικὰ σχέδια τῶν Δυτικῶν καὶ τοῦ πάπα γιὰ ἀποδυνάμωση καὶ ἐξασθένηση τῆς Ὀρθοδοξίας, ἰδιαίτερα τῆς ἰσχυρῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας, μὲ τὴν ὁλοφάνερη παρέμβαση Ἀμερικανῶν πολιτικῶν καὶ διπλωματῶν, οἱ ὁποῖοι πιέζουν προκαθημένους καὶ ἐπισκόπους νὰ ἀκολουθήσουν τὸν πατριάρχη Βαρθολομαῖο, σὲ ἕνα νέο μεγάλο σχίσμα, ἀλλὰ καὶ στὴν ἀπώλεια τῆς προκαθεδρίας τοῦ Ἕλληνα πατριάρχη στὸ συνοδικὸ σύστημα λειτουργίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὅλοι οἱ σπουδάσαντες Θεολογία, ἀλλὰ καὶ οἱ μελετῶντες τὶς πηγές, γνωρίζουμε ὅτι τὸ πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι συνοδικὸ καὶ ὄχι μοναρχικό, ὅπως τὸ διέστρεψε ὁ Παπισμός.

Σὲ σταδιακὴ διαστροφή, ὥστε νὰ καταντήσουμε στὸ μοναρχικό, ὁδηγεῖ καὶ ἡ γνώμη ποὺ διατυπώνεται ἐσχάτως ὅτι δὲν εἶναι μόνο συνοδικό, εἶναι καὶ ἱεραρχικό. Δὲν θὰ ἀναιρέσουμε τώρα αὐτὴν τὴν νεωτερίζουσα ἐπισκοποκεντρικὴ καὶ παπίζουσα ἐκκλησιολογία, διότι ἄλλος εἶναι ὁ σκοπὸς τοῦ παρόντος ἄρθρου.

3. Ξεχάσθηκε ἡ ἀπόφαση τῶν Προκαθημένων γιὰ τὸ Οὐκρανικὸ

Κυρίως ἐπιθυμοῦμε καὶ μὲ ἕνα ἄλλο ἀποδεικτικὸ στοιχεῖο, ντοκουμέντο, νὰ δείξουμε ὅτι ὁ οἰκουμενικὸς πατριάρχης ποὺ καυχᾶται, διότι τὸν τελευταῖο καιρὸ ἵδρυσε καὶ ἐνεργοποίησε τὸν ἄγνωστο στὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία θεσμὸ τῆς «Σύναξης τῶν Προκαθημένων», μὲ παπίζουσες ἀντισυνοδικὲς καταβολές, δὲν σέβεται οὔτε αὐτὰ ποὺ ἀποφασίζουν οἱ προκαθήμενοι καὶ ὁ ἴδιος, ὅπως δὲν σεβάσθηκε οὔτε τὶς συνοδικὲς ἀποφάσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας γιὰ τοὺς σχισματικοὺς τῆς Οὐκρανίας, οὔτε συνοδικὲς ἀποφάσεις τοπικῶν ἐκκλησιῶν στὴν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης γιὰ ἀναβολὴ τῆς "συνόδου" ἢ γιὰ βελτίωση τῶν προσυνοδικῶν κειμένων, ὅπως δὲν σεβάσθηκε τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του, ὁ ὁποῖος προηγουμένως ἀναγνώριζε τὴν δικαιοδοσία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας ἐπὶ τῆς Οὐκρανίας καὶ τὶς ἐπιβληθεῖσες ποινὲς στοὺς σχισματικοὺς καὶ ὑποσχόταν νὰ μὴν ἀναμιχθεῖ.

Συγκεκριμένα: Ξαναδιαβάζοντας αὐτὲς τὶς ἡμέρες τό «Μήνυμα» ποὺ δημοσιοποίησε ἡ «Σύναξις τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν», ποὺ συνῆλθε στὸ Φανάρι ἀπὸ 6-9 Μαρτίου τοῦ 2014, καὶ ἀσχολήθηκε μὲ θέματα ποὺ ἀπασχολοῦν τὴν Ἐκκλησία, εἴδαμε ὅτι μεταξὺ αὐτῶν ἀσχολήθηκε καὶ μὲ τὸ Οὐκρανικό, γιὰ τὸ ὁποῖο ἔγραψαν οἱ Προκαθήμενοι, προεστῶτος τοῦ πατριάρχου Βαρθολομαίου, στὴν παράγραφο τρία (3) τοῦ κοινοῦ «Μηνύματος» τὰ ἑξῆς: «Ἐνθέρμως προσευχόμεθα ὑπὲρ τῆς διεξαγωγῆς εἰρηνικῶν διαπραγματεύσεων καὶ τῆς ἐν προσευχῇ καταλλαγῆς πρὸς ἔξοδον ἐκ τῆς ἐν Οὐκρανίᾳ συνεχιζομένης κρίσεως. Καταδικάζομεν τὰς ἀπειλὰς βιαίας καταλήψεως Ἱερῶν Μονῶν καὶ Ναῶν καὶ προσευχόμεθα διὰ τὴν ἐπιστροφὴν τῶν ἀδελφῶν ἡμῶν, τῶν σήμερον εὑρισκομένων ἐκτὸς τῆς κοινωνίας μετὰ τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας».

Ἀπὸ τὸ «Μήνυμα» προκύπτουν δύο σοβαρὰ ζητήματα. Ἐν πρώτοις, ὅτι οἱ σχισματικοὶ στὴν Οὐκρανία προέβαιναν ἢ ἀπειλοῦσαν νὰ προβοῦν σὲ βιαιότητες καὶ καταλήψεις Ἱερῶν Μονῶν καὶ Ναῶν τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας καὶ ἐπίσης, τὸ καὶ σπουδαιότερο, ὡς λύση οἱ προκαθήμενοι ἔβλεπαν τὴν ἐν μετανοίᾳ ἐπιστροφὴ τῶν σχισματικῶν στὴν κοινωνία μὲ τὴν κανονικὴ Ἐκκλησία.

Μὲ τὴν αὐθαίρετη ἀντικανονικὴ καὶ διαιρετικὴ ἀναγνώριση τῶν σχισματικῶν ἐκ μέρους τῆς Κωνσταντινούπολης τίποτε ἀπὸ αὐτὰ δὲν ἐπιτεύχθηκε. Οἱ σχισματικοὶ ἀποκαταστάθηκαν χωρὶς μετάνοια καὶ ἐπιστροφή, καὶ οἱ βιαιότητες ἐναντίον τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας συνεχίζονται ἐνισχυμένες.

Καὶ ἀντὶ τῆς ἑνότητας αὐξήθηκαν καὶ οἱ διαιρέσεις μεταξὺ τῶν σχισματικῶν, ἀφοῦ ὁ πρωτεργάτης τοῦ σχίσματος ἀλλὰ καὶ τῆς ψευδοαυτοκεφαλίας «πατριάρχης» Κιέβου Φιλάρετος δὲν ἀναγνωρίζει οὔτε ὑπακούει στὸν νέο προκαθήμενο τῆς «αὐτοκέφαλης» ἐκκλησίας «μητροπολίτη» Ἐπιφάνιο. 

4. Ἡ ἐνδεδειγμένη λύση. Νὰ ἀναγνωρίσει ἡ Κωνσταντινούπολη τὸ λάθος, καὶ νὰ ἐπιστρέψουν οἱ σχισματικοί στὴν κανονικὴ Ἐκκλησία

Ἡ ἐπισήμανση τῆς ἀπόφασης αὐτῆς τῶν Προκαθημένων ἐξηγεῖ καὶ τὴν ἄρνησή τους νὰ ἀναγνωρίσουν τοὺς σχισματικοὺς ὡς τὴν κανονικὴ ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας, χωρὶς μετάνοια καὶ ἐπιστροφὴ στὴν κανονικὴ Ἐκκλησία ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποσχίσθηκαν.

Δὲν ὑπάρχει ἡ κανονικὴ Ἐκκλησία; Θὰ τὴν ἀγνοήσουμε καὶ θὰ τὴν ἐξαφανίσουμε; Θὰ ἐπιτρέψουμε στὸν ἴδιο τόπο πολλὲς δικαιοδοσίες, ὅπως ἀντικανονικὰ προτείνεται ἀπὸ κάποιους «εἰδήμονες», οἱ ὁποῖοι, ἀφοῦ προκάλεσαν σύγχυση καὶ χάος μὲ ἄλλες προτάσεις προηγουμένως, ἀθεμελίωτες καὶ παράλογες, τώρα ἀρχίζουν νὰ ἀντιλαμβάνονται τὰ περὶ σχίσματος καὶ νὰ προτείνουν χειρότερες λύσεις;

Θὰ ἦταν πράξη εὐθυκρισίας ἀλλὰ καὶ ταπείνωσης, ἂν ἡ Κωνσταντινούπολη ἀναγνώριζε τὸ λάθος της, βλέποντας καὶ τὴν ἐπιδείνωση τῆς κατάστασης καὶ τὶς περαιτέρω διαιρέσεις, καὶ ἄρχιζε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τὶς εἰρηνικὲς διαπραγματεύσεις μὲ τὴ συμμετοχὴ καὶ ἄλλων τοπικῶν ἐκκλησιῶν, ὡς ἕνα εἶδος μείζονος συνόδου.

Δὲν κάνουν μόνον τὰ πρόσωπα λάθη, κάνουν καὶ οἱ ἐκκλησίες, ὅπως αὐτὸ ἔχει ἀποδειχθῆ στὴν ἱστορία, μὲ τὴν ἀποδοχὴ αἱρέσεων ἢ τὴν πρόκληση σχισμάτων.

Σὲ ἀνάλογη περίπτωση ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς, ἀναφερόμενος στὴν Ἐκκλησία τῆς Ρώμης, λέγει ὅτι εἶναι ἡ μόνη ἐκκλησία ποὺ δὲν ἀναγνωρίζει τὰ λάθη της καὶ δὲν θέλει νὰ σηκωθεῖ ἀπὸ τὴν πτώση της, ἐνῶ ὑπάρχουν πολλὲς ἐκκλησίες ποὺ ἔπεσαν, ἀλλὰ σηκώθηκαν. Μοιάζει, λέγει, μὲ τὸν ἐλέφαντα, ὁ ὁποῖος λόγῳ τοῦ βάρους του, ἂν πέσει, δὲν μπορεῖ νὰ σηκωθεῖ, χωρὶς βοήθεια.

Τὴν πεσμένη σὲ λάθη, ἐπὶ ἕνα αἰώνα τώρα, Νέα Ρώμη μὲ τοὺς νέους πάπες-πατριάρχες, πρέπει νὰ βοηθήσει ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος νὰ ἀναγνωρίσει τὸ λάθος της καὶ νὰ σηκωθεῖ, ὅπως πράττουν ὅλες οἱ ἄλλες τοπικὲς ἐκκλησίες καὶ ὄχι νὰ τὴν ἐνθαρρύνει στὴν πτώση της.

Θὰ εἶναι ἡ δεύτερη, μετὰ τὴν Ρώμη, ἐκκλησία, ποὺ ἐπιμένει στὴν πτώση της καὶ σὰν τὸν ἐλέφαντα δὲν θέλει νὰ σηκωθεῖ, διότι ἀρνεῖται ἐγωϊστικὰ τὴν βοήθεια τῶν ἄλλων καὶ κάνει τοῦ κεφαλιοῦ της.

Νωρίτερα η ΕΟΔ έγραψε ότι ο κλήρος της Ελληνικής Εκκλησίας δημοσίευσε επιστολή για το «ουκρανικό».