7 Μυστήρια της Εκκλησίας: Ευχαριστία. Επίκεντρο της Θ. Λειτουργίας

Τι είναι η Εκκλησία; Όλοι γνωρίζουμε τον ορισμό από τον Κατηχισμό: Η εκκλησία είναι ένωση κοινότητα ανθρώπων που ενώνεται με πίστη, ιεραρχία και Μυστήρια. Η κύρια λέξη εδώ είναι η κοινότητα. Πότε και πώς εμείς, οι Χριστιανοί, που ζούμε τη δική μας ζωή, μπορούμε να αποκαλύψουμε αυτήν την κοινότητα; Όσο είμαστε διάσπαρτοι με κανένα τρόπο. Αλλά όταν έρχεται Κυριακή ή εορτή εμείς, από τα σπίτια μας, σύμφωνα με τον απόστολο «μαζευόμαστε στην Εκκλησία». Μαζευόμαστε σε ένα μέρος – στην εκκλησία, μαζευόμαστε για έναν κοινό έργο (η λέξη «λειτουργία» σημαίνει ακριβώς κοινό έργο), και αυτή η συνάντηση είναι η Εκκλησία του Χριστού.

Ωστόσο, δεν είναι κάθε συγκέντρωση πιστών σε ένα μέρος είναι η Εκκλησία. Το καθήκον της Εκκλησίας, όπως γνωρίζουμε, είναι η κοινωνία ανθρώπου στην χαρισματική πραγματικότητα του Βασιλείου των Ουρανών. Συνάντηση χωρίς σκοπό ή δυνατότητα να πραγματοποιηθεί αυτή η κοινωνία δεν είναι παρά μια συνάντηση πιστών.

Εμείς μαζευόμαστε για τη τέλεση της Θ. Ευχαριστίας.

Η λέξη Ευχαριστία προέρχεται από «ευχαριστώ» (εὐ-χᾰριστία – «ευγνωμοσύνη, εκτίμηση» από εὖ «καλό» + χάρις «σεβασμός, τιμή, εκτίμηση»). Ευχαριστία για τους περισσότερους από εμάς σχετίζεται με την προσευχή. Η Αγία Γραφή μας καλεί να προσευχόμαστε πάντα. Η επικοινωνία με τον Θεό είναι το ίδιο απαραίτητη για την ψυχή του χριστιανού όπως και για το σώμα ο αέρας.

Ο Θεός δεν χρειάζεται την ανθρώπινη προσευχή• ο άνθρωπος χρειάζεται την προσευχή.

Η προσευχή μπορεί να είναι διαφορετική. Μετάνοιας, εκτενής, ευχαριστιακή. Οποιαδήποτε προσευχή είναι καλή. Ωστόσο, αξίζει να θυμόμαστε ότι ο Θεός δεν χρειάζεται την ανθρώπινη προσευχή, ο άνθρωπος χρειάζεται την προσευχή. Αξίζει να ληφθεί υπόψη ότι το ίδιο το γεγονός της προσευχής, συχνά απρόσεκτης, διάσπαρτης, γεμάτη συναισθήματα και πάθη, είναι ήδη πράξη του ελέους του Θεού. Και ο ίδιος ο άνθρωπος είναι στην ουσία ένα πλάσμα πολύ ευλογημένο από τον Θεό. Σε τελική ανάλυση, τι δεν μας δίνεται; Κόσμος στον οποίο ζούμε, άνθρωποι που μας αγαπούν, φύση, η ομορφιά της οποίας από μόνη της είναι ήδη μια αποκάλυψη της σοφίας του Δημιουργού, νους, ικανότητα να αγαπάμε, υγεία και, ειδικότερα, η ίδια η ζωή.

Και αν, ταυτόχρονα με όλα αυτά, θα θυμόμαστε τη θυσία στο Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού, θα αποδεικνύεται ότι δεν έχουμε τίποτα να διαμαρτυρηθούμε και τίποτα να ζητήσουμε. Μένει μόνο να ευχαριστούμε. Η ευχαριστία είναι η πιο αξιόλογη προσευχή στο Θεού που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος. Η Ευχαριστία, ωστόσο, δεν είναι μόνο προσευχή. Για τον Χριστιανό είναι τρόπος ζωής, κοσμοθεωρία, η ίδια η ζωή.

Ο Χριστιανός ευχαριστεί τον Θεό όχι επειδή έτσι πρέπει και όχι επειδή είναι γραμμένο έτσι στα βιβλία. Ο Χριστιανός ευχαριστεί γιατί δεν μπορεί να μην ευχαριστεί.

Πηγαίνουμε στο ναό για την ευχαριστία. Αλλά η ευχαριστία μας δεν είναι απλώς μια προσευχή. Ερχόμαστε στον Χριστό για το Μυστικό Του Δείπνο. «Tοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν» (Λουκ. 22,19) – διαθήκη του Κυρίου μας. Προτείνει να μην αναπαράγουμε στη φαντασία μας ένα παρελθόν γεγονός, να μην χαρούμε προς τιμήν αυτού που κάποτε συνέβη. Όχι. Ο Κύριος μας καλεί να συμμετάσχουμε στην πράξη της δημιουργίας. Στην πραγματικότητα, έτσι ξεκινά η Λειτουργία. «Καιρὸς τοῦ ποιῆσαι τῷ Κυρίῳ» – λέει ο διάκονος στο ιερό, απευθυνόμενος στον ιερέα και ζητώντας ευλογία. Είναι η κατάλληλη στιγμή να ενεργήσεις, Κύριε. Και όλοι εμείς, συγκεντρωμένοι από διαφορετικά μέρη της πόλης μας σε μια ενιαία συνέλευση, οι οποίοι εκδηλώνουμε την Εκκλησία, συμμετέχουμε τώρα στον Μυστικό Δείπνο, τον οποίο τελεί ο Χριστός. Τον ίδιο Μυστικό Δείπνο, στον οποίο ακούστηκε για πρώτη φορά: «Λάβετε, φάγετε...» και «Πιέτε εξ αυτού πάντες...». Τον ίδιο Μυστικό Δείπνο, στο οποίο συνάχτηκε η Καινή Διαθήκη.

Ο Χριστιανός ευχαριστεί γιατί δεν μπορεί να μην ευχαριστεί

Ολόκληρη η Λειτουργία είναι μια ενιαία και αναπόσπαστη πράξη αυτής της κοινωνίας, μια πράξη συμμετοχής στην ευλογημένη ζωή του Βασιλείου των Ουρανών. Το αποκορύφωμα αυτής της κοινωνίας στο εορταστικό «Ευχαριστήσωμεν τω Θεώ»! Στην Ανάληψη, στην Μετάληψη του ψωμιού και του κρασιού που προσφέρουμε στο Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Στην αποδοχή μέσα μας αυτών των Σώματος και του Αίματος, στη στενότερη ενότητα του αμαρτωλού και σαρκικού ανθρώπου με τον Ζωντανό Θεό.

Ωστόσο, το να βλέπει κανείς στην Ευχαριστία την κοινωνία με τον Θεό μόνο ενός ατόμου θα ήταν απαράδεκτη απλοποίηση. Στην Ευχαριστία προσφέρουμε στο Θεό ψωμί και κρασί όχι μόνο ως ουσία μετάληψης. Στην πραγματικότητα, ούτε το κρασί ούτε το ψωμί ανήκουν σε εμάς. Καρποί που καλλιεργούνται με τη δύναμη του Θεού, στη γη που δημιούργησε ο Θεός, η οποία δόθηκε από τον Θεό ως δώρο στον άνθρωπο. «Τα σα εκ των σων Σοι προσφέρομεν κατά πάντα και δια πάντα».

Προσφέροντας ψωμί και κρασί, συνηθισμένο ανθρώπινο φαγητό, προσφέρουμε στον Θεό μια θυσία επαίνους και ευχαριστίας όχι μόνο από τον εαυτό μας, αλλά από ολόκληρο τον κόσμο και για τον κόσμο. Στον κάποτε θαυμάσιο κόσμο του Θεού ο άνθρωπος έφερε δυσαρμονία, διαφθορά και θάνατο μέσω της αμαρτίας του. Εκείνος που, στην ίδια τη δημιουργία θεωρήθηκε από τον Θεό ως συνδημιουργός, αντί να εκπληρώνει τον καλό δημιουργικό σκοπό του Θεού, μέσα στον ίδιο τον εαυτό του κοινώνησε τον κόσμο στο κακό. Ο Χριστός ο Σωτήρας μέσα στον Εαυτό Του θεράπευσε την πεσμένη ανθρώπινη φύση, έχοντας ανέβει στον Σταυρό και έχοντας αναστηθεί εκ νεκρών έσωσε τον κόσμο από την καταστροφή. Και τώρα, στο μυστήριο που άφησε ως διαθήκη, γίνεται αγιασμός όχι μόνο του ανθρώπου, αλλά και ολόκληρου του κόσμου, και της ζωή του κόσμου.

Σε αυτό το πλαίσιο πόσο ακατανόητο και γελοίο κιόλας φαίνεται ο αταβισμός της συνοδικής εποχής, που βασίζεται στη σταθερή πεποίθηση για την καταλληλότητα και την επάρκεια της κοινωνίας μόνο μερικές φορές το χρόνο. Και της χρησιμότητας της παθητικής παρουσίας στη Λειτουργία τον υπόλοιπο χρόνο.

Στον κάποτε θαυμάσιο κόσμο του Θεού ο άνθρωπος έφερε δυσαρμονία, διαφθορά και θάνατο μέσω της αμαρτίας του. Ο Χριστός ο Σωτήρας μέσα στον Εαυτό Του θεράπευσε την πεσμένη ανθρώπινη φύση και έσωσε τον κόσμο από την καταστροφή. Και τώρα, στο μυστήριο που άφησε ως διαθήκη, γίνεται αγιασμός όχι μόνο του ανθρώπου, αλλά και ολόκληρου του κόσμου, και της ζωή του κόσμου.

Το αποτέλεσμα της ακραίας πτώσης της Ευχαριστιακής συνείδησης, που προκλήθηκε από τον διοικητικό εξαναγκασμό των υπαλλήλων και των μαθητών στην υποχρεωτική κοινωνία όχι σπανιότερα από μία φορά το χρόνο, είχε ως αποτέλεσμα την τυπική κοινωνία μία φορά το χρόνο. Δυστυχώς, σε διακόσια χρόνια αυτό πρόλαβε να γίνει παράδοση. Που ταίριαξε γάντι, πρέπει να σημειώσω, για τη σοβιετική εποχή. Έχουν περάσει σχεδόν τριάντα χρόνια από τότε που η Εκκλησία δεν βρισκόταν πια κάτω από τον ζυγό του Μπολσεβικισμού, ενώ ορισμένοι προτιμούν να συνεχίζουν να ζουν, έχοντας χαθεί κάπου μεταξύ του Παύλου Α’  και του Μπρέζνιεφ, παρατηρώντας με ζήλο την παράδοση της σπάνιας κοινωνίας. Ωστόσο, δεν αγιάζετε κάθε παράδοση από αιώνες. «Έθιμο χωρίς αλήθεια είναι παλιά αυταπάτη», – έγραφε ο ιερομάρτυς Κυπριανός Καρχηδόνας. Η αλήθεια είναι ότι η λειτουργική ευσέβεια είναι ενεργή ευσέβεια, δεν συνεπάγεται παθητική παρατήρηση, αλλά ενεργή συμμετοχή στη Ζωή που χαρίζεται από το Χριστό.

* * *

Σε λίγο μετά τη τέλεση της Θ. Ευχαριστίας θα ακουστούν οι τελικές προσευχές και θα τελεστεί η Θ. Λειτουργία. Ο καθένας μας θα πάει στο σπίτι του. Θα πάει με τη συνειδητοποίηση ότι και πάλι ο Παμμακάριστος Θεός που αγαπάει όλους δεν θα απέρριψε το αδύναμο, αμαρτωλό άνθρωπο, έδωσε ξανά τον Εαυτό του για αυτόν ως τροφή, επέτρεψε και πάλι να συμμετάσχει στην μακαριότητα της Βασιλείας των Ουρανών, τον γέμισε ξανά με αφθονία της Ζωής. Και πάλι από τον άνθρωπο ζητείται τόσο δυσανάλογα λίγο: να σώσει, να μην χάσει στη ματαιότητα, να μην ανταλλάξει με ασήμαντα πράγματα αυτού του κόσμου.