Βίκτορ Γιελένσκι: μια διαδρομή από έναν άθεο στον πνευματικό μέντορα του Προέδρου

Η διεθνής απάντηση στον νόμο αριθ. 8371, που εγκρίθηκε από τη Βερχόβνα Ράντα στις 22 Αυγούστου 2024, ήταν γρήγορη, όπως αναμενόταν. Έχουν ήδη γίνει αρκετές δηλώσεις από Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, καθώς και από μεμονωμένους Δυτικούς πολιτικούς, και ο αριθμός αυτός αναμφίβολα θα συνεχίσει να αυξάνεται. Είναι σαφές ότι εάν οι αρχές δεν αναλάβουν δράση τώρα, η φήμη της Ουκρανίας ως χώρας που αγωνίζεται για την ελευθερία θα καταστραφεί.

Αυτός είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο ο επικεφαλής της Κρατικής Υπηρεσίας της Ουκρανίας για την Εθνοπολιτική και την Ελευθερία της Συνείδησης, Βίκτορ Γιελένσκι, και η Αναπληρώτρια Επικεφαλής του Γραφείου του Προέδρου της Ουκρανίας, Ολένα Κοβάλσκα, πήγαν στις Ηνωμένες Πολιτείες για να συζητήσουν «νομοθετικές πρωτοβουλίες για την προστασία της συνταγματικής τάξης στη σφαίρα των θρησκευτικών οργανώσεων», αναφερόμενη ξεκάθαρα στον πρόσφατο αμφιλεγόμενο «νόμο για την απαγόρευση της UOC».

Θυμόμαστε ότι εκπρόσωποι του Παν-Ουκρανικού Συμβουλίου Εκκλησιών και Θρησκευτικών Οργανώσεων (UCCRO), καθώς και Ουκρανοί πολιτικοί, ταξίδεψαν στο παρελθόν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επομένως, τίθεται το ερώτημα: γιατί χρειαζόταν και το ταξίδι του Γιελένσκι και της Κοβάλσκα; Μήπως οι εκπρόσωποι των θρησκευτικών οργανώσεων της Ουκρανίας δεν κατάφεραν να πείσουν τους Αμερικανούς ότι ο νόμος αριθ. 8371 δεν εισάγει διακρίσεις;

Αν κρίνουμε από τις πρόσφατες δηλώσεις Αμερικανών πολιτικών, μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν τα κατάφεραν. Και είναι απίθανο ο Γιελένσκι να μπορέσει να το κάνει. Γιατί λοιπόν στάλθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες;

Έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι αυτό έγινε για έναν σκοπό: να δώσουμε στον παλιό κομμουνιστή μια τελευταία ευκαιρία να αποδείξει την επαγγελματική του ικανότητα και να αποκατασταθεί για όλο το πρόσφατο κακό που προκάλεσε στην Ουκρανία γενικά και στον Ζελένσκι προσωπικά. Για να μην είμαστε αβάσιμοι, ας στραφούμε σε συγκεκριμένα γεγονότα.

Ο παλιός κομμουνιστής στην υπηρεσία της Ουκρανίας;

Ο Βίκτορ Γιελένσκι έχει γίνει μια βασική αλλά εξαιρετικά τοξική φιγούρα στη διαμόρφωση της προσέγγισης του Προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στα θρησκευτικά ζητήματα στην Ουκρανία. Η επιρροή του Γιελένσκι, που χαρακτηρίζεται από τις αθεϊστικές του απόψεις και τους στενούς δεσμούς του με τους ηγέτες της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας (OCU), έχει επηρεάσει σημαντικά την εξελισσόμενη θέση του Προέδρου σχετικά με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (UOC). Επιπλέον, οι απόψεις του Γιελένσκι έχουν ήδη οδηγήσει σε αποφάσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντική βλάβη στην Ουκρανία.

Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς ο Γιελένσκι συμμετείχε ενεργά στην αθεϊστική προπαγάνδα κατά τη σοβιετική εποχή, με στόχο την καταστολή θρησκευτικών πρακτικών, ιδιαίτερα του Χριστιανισμού και του Ιουδαϊσμού. 

Ο Γιελένσκι είναι ένας πιστός λενινιστής και κομμουνιστής που έγραψε στο βιβλίο του «Jewish Clericalism and Sionism»: «Δεν μπορεί κανείς παρά να εκπλαγεί με την κλίμακα και το βάθος της σκέψης του Λένιν, την ιδιοφυΐα του να προβλέπει τις τερατώδεις καταστροφές που θα μπορούσε να φέρει στον κόσμο η καθοδική φάση της ανάπτυξης του καπιταλισμού».

Στο ίδιο αυτό βιβλίο άσκησε δριμεία κριτική στον Εβραϊκό Σιωνισμό, στόχος του οποίου είναι η ενοποίηση και η αναβίωση του εβραϊκού λαού στην ιστορική του πατρίδα, το Ισραήλ και... τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου επισκέπτεται αυτή τη στιγμή. Ας διαβάσουμε: «Μία από τις πιο αντιδραστικές και μαχητικές ποικιλίες αστικού εθνικισμού είναι ο σιωνισμός. Επί του παρόντος, αντιπροσωπεύει την ιδεολογία, την πολιτική πρακτική και την ψυχολογία του αντιδραστικού τμήματος της εβραϊκής αστικής τάξης, που έχει συγχωνευθεί με τη μονοπωλιακή αστική τάξη της Δύσης, κυρίως των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς και ένα εκτεταμένο σύστημα οργανώσεων που εκφράζουν τα συμφέροντά της».

Πέρα από τον αθεϊσμό, ο Γιελένσκι μπορεί επίσης να θεωρηθεί ειλικρινής αντισημίτης. Εδώ είναι τα λόγια του για τους Εβραίους: «Οι προσπάθειες να δικαιολογηθεί η ύπαρξη ενός «παγκόσμιου εβραϊκού έθνους», να αποδειχθεί ότι οι Εβραίοι που ζουν σε διάφορες χώρες σε όλο τον κόσμο, που μιλούν διαφορετικές γλώσσες κ.λπ., αποτελούν ένα ενιαίο, εξωεδαφικό έθνος είναι μάταιες. ... Αυτοί (οι Εβραίοι – Εκδ.) δεν αντιπροσωπεύουν μια εθνική κοινότητα, αλλά μάλλον χωρίζονται σε πολλές εθνοτικές ομάδες».

Πρέπει να συμφωνήσετε, αν είχε πει τέτοια λόγια στη σύγχρονη Ουκρανία και όχι στην ΕΣΣΔ το 1988, δεν θα είχε ξεφύγει.

Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να ισχυριστούμε πλήρως ότι ο αθεϊσμός, ο κομμουνισμός και ο αντισημιτισμός του Γιελένσκι δεν είναι απλώς προσωπικές πεποιθήσεις αλλά κατευθυντήριες αρχές που επηρεάζουν την επαγγελματική του συμπεριφορά. Αυτή η άποψη είναι σημαντική αν ληφθεί υπόψη ο τρέχων ρόλος του ως επικεφαλής του DESS – μιας υπηρεσίας που είναι υπεύθυνη για τη διασφάλιση της θρησκευτικής ελευθερίας και την προώθηση του διαθρησκευτικού διαλόγου, κάτι που ο Γιελένσκι δεν έχει καμία επιθυμία να προωθήσει.

Πώς ήρθε ο Γιελέσκι στην εξουσία;

Ας θυμίσουμε ότι στην αρχή του πολέμου, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, εκπρόσωποι του Προεδρικού Γραφείου και Ουκρανοί πολιτικοί δήλωσαν ομόφωνα ότι η Ουκρανία δεν πρέπει να διαιρεθεί για θρησκευτικούς λόγους.

Ωστόσο, το φθινόπωρο του 2022, οι ομιλίες του Ζελένσκι άρχισαν να περιλαμβάνουν υπαινιγμούς ότι η προηγούμενη πολιτική ουδετερότητας προς την Εκκλησία υφίσταται σημαντικές αλλαγές. Το πρόσωπο που επηρέασε τον Ουκρανό Πρόεδρο σε αυτό το θέμα δεν ήταν άλλο από τον Βίκτορ Γιελένσκι, όπως αποκάλυψε ο ίδιος ο Βολοντίμιρ Ολεξάντροβιτς.

Στις 6 Νοεμβρίου 2022, κατά τη διάρκεια ενός εθνικού τηλεμαραθώνιου, ο Πρόεδρος ανέφερε ότι ο θεσμός που ασχολείται με θρησκευτικά ζητήματα έπρεπε να ενισχυθεί και να γίνει πιο ανεξάρτητος. Ο Ζελένσκι είπε ότι ήθελε να κατανοήσει καλύτερα τα θρησκευτικά ζητήματα και ανέφερε ότι είχε μιλήσει με τον θρησκευτικό λόγιο Βίκτορ Γιελένσκι. «Μου άρεσε πολύ αυτό το άτομο και από όσο μπορώ να κρίνω, καταλαβαίνει αυτά τα θέματα».

Ταυτόχρονα, ο αρχηγός του κράτους σημείωσε ότι δεν ήταν πλήρως εξοικειωμένος με τα εκκλησιαστικά ζητήματα, αλλά ήθελε να βοηθήσει «να κατανοήσουμε και να είμαστε δίκαιοι».

Ποιος εξουσιοδότησε τον Γιελένσκι να μιλήσει εξ ονόματος του κράτους;

Μόλις ένα μήνα μετά από αυτό, στις 19 Δεκεμβρίου 2022, το Υπουργικό Συμβούλιο της Ουκρανίας ενέκρινε τον Βίκτορ Γιελένσκι ως επικεφαλής της Κρατικής Υπηρεσίας της Ουκρανίας για την Εθνοπολιτική και την Ελευθερία της Συνείδησης.

Είναι ενδιαφέρον ότι μόλις τέσσερις ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Γιελέσκι προχώρησε στη δήλωση ότι ο Πρόεδρος της Ουκρανίας είναι «πολύ καλά ενημερωμένος για την εκκλησιαστική κατάσταση». Πώς θα μπορούσε κανείς να μετατραπεί από κάποιον που «δεν είναι πλήρως εξοικειωμένος με τα εκκλησιαστικά ζητήματα» σε κάποιον που είναι «πολύ καλά ενημερωμένος» μέσα σε ένα μήνα, ο Γιελέσκι  δεν εξήγησε. Αλλά με αυτή τη δήλωση, κατέστησε σαφές ότι αυτό συνέβη όχι χωρίς τη βοήθειά του.

Από την άλλη, με αυτά τα λόγια, ο παλιός κομμουνιστής μεταβίβασε όλη την ευθύνη για μελλοντικές ενέργειες στον αρχηγό του κράτους: σαν να έλεγε, αφού ο Ζελένσκι καταλαβαίνει, είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του.

Λίγο μετά, ο επικεφαλής του DESS προχώρησε λίγο παραπάνω.

Συγκεκριμένα, άρχισε να μιλά εκ μέρους της σημερινής κυβέρνησης και προσωπικά εκ μέρους του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Για παράδειγμα, στις 16 Φεβρουαρίου 2023 (δύο μήνες μετά τον διορισμό του), ο Γιελένσκι είπε ότι «η ηγεσία της χώρας ενδιαφέρεται πολύ για την ενοποίηση της OCU και της UOC». Ο Γιελένσκι δεν διευκρίνισε ποιος τον εξουσιοδότησε να μιλήσει εκ μέρους της ηγεσίας της χώρας.

Γιελένσκι – Ο «πνευματικός μέντορας» του Ζελένσκι;

Ωστόσο, ο Γιελένσκι προσπάθησε με συνέπεια (και συνεχίζει να προσπαθεί) να δημιουργήσει την εντύπωση ότι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι μοιράζεται τις βαθύτερες σκέψεις του σχετικά με τη θρησκευτική κατάσταση στην Ουκρανία. Το χρειάζεται αυτό για να δείξει την επιρροή και τη σημασία του στην ουκρανική πολιτική ελίτ, καθώς και για να ασκήσει κάποια επιρροή σε αυτήν.

Ταυτόχρονα, μιλάει για τον Ζελένσκι με αρκετό σαρκασμό. Για να αναφέρω: «Ο Πρόεδρος, αν και δεν είναι αυτοκράτορας, μπορεί να προσκαλέσει τους αρχηγούς των Εκκλησιών και να τους ζητήσει να εκπληρώσουν το χριστιανικό τους καθήκον».

Αποδεικνύεται ότι ο Πρόεδρος δεν έχει μιλήσει με κανέναν άλλο για αυτό το θέμα (τουλάχιστον δεν έχουμε ακούσει παρόμοιες δηλώσεις από αυτόν), μόνο με τον Γιελένσκι. Από την άλλη πλευρά, η φράση «αν και δεν είναι αυτοκράτορας» είναι ξεκάθαρη κοροϊδία, υποδεικνύοντας πώς βλέπει ο αρχηγός του DESS τον αρχηγό του κράτους. Γιατί δεν χρειάζεται να είναι κανείς αυτοκράτορας για να καλέσει τους ηγέτες των Εκκλησιών για συζήτηση.

Ποιος σκέφτηκε την «πνευματική ανεξαρτησία»;

Πριν ο Βίκτορ Γιελένσκι γίνει επικεφαλής του DESS, ο Πρόεδρος ήταν πολύ προσεκτικός σε θέματα σχέσεων Εκκλησίας-Κράτους και η πολιτική του ήταν εξαιρετικά ανεκτική και με  ίση απόσταση από όλα τα δόγματα. Ουσιαστικά, είναι ο Γιελένσκι που μπορεί να θεωρηθεί ο δημιουργός της ιδέας της «πνευματικής ανεξαρτησίας» και, αν κρίνουμε από τις δηλώσεις του, και αυτός που κυριολεκτικά έβαλε στο στόμα του Ζελένσκι τα λόγια για «χρήση της θρησκείας για ανατρεπτικούς σκοπούς».

Επιπλέον, ο Γιελένσκι ήταν και παραμένει ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της απαγόρευσης της UOC σε νομοθετικό επίπεδο. Για παράδειγμα, το 2022, μόλις τέσσερις ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως επικεφαλής του DESS, ο Βίκτορ Γιελένσκι δήλωσε την ανάγκη να απαγορευτεί η UOC. Τι είδους διάλογος μπορεί να αναμένεται εάν ο Γιελένσκι είναι πεπεισμένος ότι «σήμερα δεν υπάρχει αίτημα για ενοποίηση, υπάρχει αίτημα για απαγόρευση της UOC»;

Επιπλέον, ο Γιελένσκι είναι γνωστός για τις σχέσεις του με τον Ντουμένκο και τον Ζοριά και τη συμπάθειά του για την OCU. Γι' αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο, θα έπρεπε να μείνει μόνο μία Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία.

Φυσικά, όλα αυτά τα γεγονότα μας λένε ότι οι δραστηριότητες του Γιελένσκι είναι αναμφισβήτητα καταστροφικές. Καταστρέφει την Ουκρανία, υπονομεύει την ενότητά της και ουσιαστικά εκθέτει τον Ζελένσκι. Η πολιτική του επικεφαλής του DESS βαθαίνει τον διχασμό και αυξάνει την ένταση μεταξύ των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων αντί να προωθεί τον διάλογο και την κατανόηση. Ωστόσο, τι άλλο να περιμένει κανείς από τον Σοβιετικό άθεο που είναι στενά σύμμαχος με εκπροσώπους του κόμματος του Πέτρο Ποροσένκο;

Θα μάθουμε περισσότερα για αυτό στο επόμενο άρθρο.