Γιατί πρέπει να βγούμε για λιτανείες την ημέρα του Θριάμβου της Ορθοδοξίας

Μακαριώτατος κ.κ. Ονούφριος προσκαλεί όλους τους πιστούς να υπερασπιστούν την Εκκλησία τους. Φωτογραφία: ΕΟΔ

Η Μεγάλη Σαρακοστή δεν είναι μόνο μια περίοδος βαθιάς δουλειάς για την ψυχή μας, αλλά είναι επίσης μια περίοδος οπότε οι επιθέσεις κατά της Εκκλησίας και των πιστών εντείνονται ιδιαίτερα. Το 2019 στην περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής συνέπεσε με το αποκορύφωμα της προεκλογικής εκλογικής εκστρατείας, κατά τη διάρκεια της οποίας ο πρώην Πρόεδρος Πετρό Ποροσένκο προώθησε τον Τόμο με όλη του τη δύναμη, προσπάθησε να οδηγήσει όσο το δυνατόν περισσότερες κοινότητες UOC στην OCU και δήλωσε ότι οι πιστοί της κανονικης Εκκλησίας δεν χρειάζεται να υπάρχουν στην Ουκρανία. Το 2020 στην περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής συνέπεσε με περιορισμούς σε καραντίνα σε σχέση με τον κορωνοϊό: η UOC κατηγορήθηκε για μη συμμόρφωση με τις επιδημιολογικές απαιτήσεις και είχαν μιλήσει με τρόμο για το επερχόμενο Πάσχα σαν σχεδόν επικείμενη καταστροφή. Φέτος το 2021 κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, αυτά τα δύο φαινόμενα - η δίωξη της Εκκλησίας και το επόμενο κύμα κορωνοϊού - συνέπεσαν. Βλέπουμε συχνότερες επιθέσεις σε εκκλησίες και πιστούς, βλέπουμε μια προφανή στροφή των αρχών προς την OCU. Φέτος, στην Ουκρανία θα φέρουν όχι μόνο "κάποιο Τόμο", αλλά θα έρθει ο ίδιος ο Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης. Κατά συνέπεια, οι διώξεις εναντίον της UOC μπορεί να γίνουν ακόμη μεγαλύτερες από αυτές που ήταν κατά τη διάρκεια του Προέδρου Ποροσένκο.

Συγχρόνως, ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονούφριος, στην Ευλογία του στους πιστούς για τη Μεγάλη Σαρακοστή του 2021, μιλά κυρίως για μετάνοια, ταπεινότητα και προσευχή. Αυτή είναι η αντανάκλαση της κοσμοθεωρίας του Επικεφαλής της UOC: η μεγαλύτερη αξία είναι η ανθρώπινη ψυχή, ο υψηλότερος στόχος της ζωής είναι η καλή απάντηση στο φοβερόν κριτήριον του Θεού, το πιο σημαντικό πράγμα ενός ατόμου στη γη είναι η απόκτηση του Άγιου Πνεύματος.

Ο Μακαριώτατος κ.κ. Ονούφριος: «Ο πιο σημαντικός στόχος της νηστείας είναι η ταπεινοφροσύνη ενώπιον του Θεού. Ένα άτομο που είναι ταπεινό ενώπιον του Θεού προσπαθεί πάντα για το καλό. Η έλλειψη ταπεινότητας προκαλεί υπερηφάνεια, εχθρότητα, αντιπαράθεση, πολέμους, οι οποίοι, δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί στον κόσμο μας σήμερα. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι όλοι εμείς πρέπει να μεταμορφωθούμε μέσω ταπεινότητας και ειλικρινής μετάνοιας».

Και μετά τα λόγια για το πιο σημαντικό πράγμα για τη σωτηρία της ανθρώπινης ψυχής, ο Μητροπολίτης κ.κ. Ονούφριος λέει ότι, ενόψει εχθρικών ενεργειών από το κράτος, οι πιστοί πρέπει να λάβουν ενεργή πολιτική θέση για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους.

Ο Μακαριώτατος κ.κ. Ονούφριος: «Δεν μπορει να μη μας  ανησυχεί αυτό το γεγονός ότι, παρά τα πολυάριθμα ζητήματα και προσφυγές, το κράτος μας δεν έχει καταργήσει τους νόμους που έχουν υιοθετηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση και οι οποίοι περιορίζουν σημαντικά τα δικαιώματα των πιστών της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Θα ήθελε κανείς να ακουστεί η φωνή των πιστών μας. Ως εκ τούτου, ευλογώ την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Σαρακοστής, όταν θα γιορτάζεται ο Θρίαμβος της Ορθοδοξίας, σε όλα τα επισκοπικά κέντρα της Εκκλησίας μας για να πραγματοποιήσουν τις παραδοσιακές λιτανείες και στάσεις προσευχής για αυτήν την ημέρα, λαμβάνοντας υπόψη την επιδημία. Πρέπει να περπατήσουμε στους δρόμους των δικών μας πόλεων με προσευχή στα χείλη μας και τα ιερά στα χέρια μας, προκειμένου να μαρτυρήσουμε τόσο την πίστη μας στην Ιερή Ορθοδοξία όσο και την αγάπη μας για την πατρίδα μας την Ουκρανία - τη γήινη πατρίδα μας. Είμαστε πολίτες της Ουκρανίας και έχουμε το δικαίωμα, κερδισμένο από το αίμα των προγόνων μας, να ομολογούμε την Ορθόδοξη πίστη με παρακαταθήκη των Αγίων Αποστόλων του Χριστού και των Αγίων Πατέρων".

Ας προσέξουμε τα τελευταία λόγια του Μακαριώτατου κ.κ. Ονουφρίου.

Πρώτον, τι σημαίνει να ομολογήσουμε την Ορθόδοξη πίστη όπως μας έδωσαν εντολή οι Απόστολοι και οι Άγιοι Πατέρες; Αυτό σημαίνει, σε σχέση με τη σημερινή εκκλησιαστική κατάσταση, να πιστέψουμε  μόνο «στη Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία». Λόγω του γεγονότος ότι η Εκκλησία είναι μία, δεν μπορεί να υπάρχουν πολλές εκκλησίες στην Ουκρανία που είναι εξίσου η Εκκλησία του Χριστού. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο που πιστεύει στον παραπάνω ορισμό του Συμβόλου της Πίστεως πρέπει να λάβει τη θέση ότι μόνο μία από τις τέσσερις θρησκευτικές οργανώσεις στην Ουκρανία: η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας (UOC-MP), η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (OCU), η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία - Πατριαρχείο Κιέβου (UOC-KP) ή Ουκρανική Ελληνική Καθολική Εκκλησία (UGCC) είναι η Εκκλησία του Χριστού.

Η ιστορία μας λέει ότι ο Καθολικισμός έφυγε τελικά από την Εκκλησία του Χριστού το 1054, οπότε δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε το UGCC ως Εκκλησία του Χριστού, καθώς είναι μια καθολική θρησκευτική οργάνωση που αναγνωρίζει όλα τα αιρετικά λάθη του Βατικανού και υπακούει στον Πάπα. Όσο για την OCU, οι δύο δομές βάσει των οποίων δημιουργήθηκε το 2018 έφυγαν επίσης από την Εκκλησία του Χριστού. Η Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία (UAOC) το 1919 και η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου το 1992. Στην Ουκρανία, μόνο η UOC είναι μια πραγματική κανονική Εκκλησία που ζει σύμφωνα με τους νόμους του Ευαγγελίου, σύμφωνα με τις εντολές των Αποστόλων και σύμφωνα με τις οδηγίες των Αγίων Πατέρων. Να ανήκουμε σ 'αυτήν την Εκκλησία, να δηλώνουμε την ενότητα της, να επιβεβαιώνουμε ότι αυτή είναι η Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία όλα αυτά είναι το δικαίωμα και το καθήκον μας ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί.

Δεύτερον, ο Μακαριώτατος κ.κ. Ονούφριος λέει ότι ούτε απλά έχουμε τέτοιο δικαίωμα, αλλά ότι αυτό το δικαίωμα κερδήθηκε με το αίμα των προγόνων μας. Αυτοί είναι οι Ουκρανοί Κοζάκοι, που θυσίασαν τις ζωές τους για να αποτρέψουν το λαό μας να καθολικιστεί με τη μορφή ουνιτέου. Αυτοί είναι και οι εξομολογητές που βασανίζονται από τους Ουνιτέους. Αυτοί είναι οι αμέτρητοι νέοι μάρτυρες που υπέφεραν για την πίστη στον 20ο αιώνα. Εάν δεν υπερασπιστούμε το δικαίωμά μας στην πίστη, εάν καθόμαστε παθητικά «με σταυρωμένα χέρια» τότε θα είμαστε ανάξιοι για τις θυσίες που έκαναν οι πρόγονοί μας για την Ορθοδοξία.

Εάν δεν υπερασπιστούμε το δικαίωμά μας στην πίστη, εάν καθόμαστε παθητικά «με σταυρωμένα χέρια» τότε θα είμαστε ανάξιοι για τις θυσίες που έκαναν οι πρόγονοί μας για την Ορθοδοξία.

Φυσικά, μπορεί κανείς να επιλέξει τον τρόπο της αντίστασης. Μπορεί κανείς να υπερασπιστεί την Εκκλησία με έντονη προσευχή και νηστεία. Αυτός ο τρόπος είναι επίσης σύμφωνος με το Ευαγγέλιο και την ιστορία της Εκκλησίας κατά τη διάρκεια των διώξεων. Αλλά αυτός ο τρόπος δεν αποκλείει καθόλου την πορεία της ενεργού έκφρασης της αστικής θέσης κάποιου στο πλαίσιο του Συντάγματος και των νόμων της χώρας μας. Η ιστορία γνωρίζει πολλές περιπτώσεις, όταν ακριβώς η ενεργή θέση έφερε στην Εκκλησία καλό και απελευθέρωση από εξωτερικές επιθέσεις. Η τελευταία τέτοια περίπτωση είναι αυτή που συνέβη πρόσφατα στο Μαυροβούνιο. Οι αρχές υιοθέτησαν έναν νόμο σύμφωνα με τον οποίο σχεδόν όλη η εκκλησιαστική ιδιοκτησία της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας απαλλοτριώθηκε από το κράτος με την πιθανή μεταβίβαση μιας αυτοανακηρυγμένης σχισματικής οργάνωσης: της Ορθόδοξης Εκκλησίας του Μαυροβουνίου (ανάλογο της OCU). Μετά από έκκληση της ιεραρχίας της σερβικής εκκλησίας, οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους με λιτανείες του Σταυρού, διαμαρτυρόμενοι ενάντια σε αυτήν την ανομία. Οι διαδηλώσεις ήταν τόσο πολυάριθμες που σε μερικές μέρες μέχρι και το μισό του πληθυσμού της χώρας συμμετείχε σε αυτές.

Η Εκκλησία είναι εκ φύσεως απολιτική και δεν συμμετέχει σε προεκλογικές εκστρατείες. Επίσης, αυτές οι διαμαρτυρίες δεν είχαν σκοπό να φέρουν το ένα ή το άλλο κόμμα στην εξουσία. Ο στόχος ήταν να προστατεύσει την Εκκλησία και να μην την παραδώσει για να επιπληχτεί από αδίστακτους πολιτικούς που θέλουν να λύσουν τα πολιτικά τους προβλήματα σε βάρος της Εκκλησίας. Το αποτέλεσμα των γεγονότων στο Μαυροβούνιο ήταν η ήττα των εχθρικών κομμάτων στην Εκκλησία στις κοινοβουλευτικές εκλογές, ο σχηματισμός μιας νέας κυβέρνησης και η κατάργηση των αντι-εκκλησιαστικών διατάξεων του προαναφερθέντος νόμου.

Και τι θα συνέβαινε αν ο πληθυσμός του Μαυροβουνίου δεν είχε ακούσει τις εκκλήσεις της ιεραρχίας της Εκκλησίας; Τι θα γινόταν αν ο καθένας έλεγε στον εαυτό του: το σπίτι μου του γείτονα καίγεται, όχι το δικό μου. Θα καθίσω στο σπίτι και θα προσευχηθώ. Η ιστορία, φυσικά, δεν γνωρίζει την υποτακτική διάθεση, αλλά δεν είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς ότι η ζημιά για την Εκκλησία θα ήταν τεράστια.

Σήμερα ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονούφριος προσκαλεί όλους τους πιστούς να παρακολουθήσουν θρησκευτικές λιτανείες την ημέρα του Θριάμβου της Ορθοδοξίας. Και δεν είναι το ζήτημα εδώ αν είναι απαραίτητο να υπερασπιστούμε τα δικαιώματα  με αυτόν τον τρόπο, εδώ μιλάμε ήδη για υπακοή στην ιεραρχία της Εκκλησίας. Ο Απόστολος Παύλος έγραψε σε μία από τις επιστολές του: «Ν’ ακολουθείτε πιστά και να υπακούτε τους εκκλησιαστικούς σας ηγέτες. Γιατί αυτοί αγρυπνούν για τη σωτηρία σας, επειδή θα δώσουν λόγο στον Θεό. Έτσι η μέριμνά τους θα γίνεται με χαρά, κι όχι με στενοχώρια, πράγμα που δε σας συμφέρει» (Εβρ. 13:17).

Και δεν είναι το ζήτημα εδώ αν είναι απαραίτητο να υπερασπιστούμε τα δικαιώματα  με αυτόν τον τρόπο, εδώ μιλάμε ήδη για υπακοή στην ιεραρχία της Εκκλησίας.

Στα τέλη Φεβρουαρίου 2021, πραγματοποιήθηκε συνέδριο εκπροσώπων των κοινοτήτων των κατακτημένων εκκλησιών της UOC στη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου, το οποίο έλαβε ένα πολύ μεγάλο όνομα: "Οι πιστοί". Οι κληρικοί και οι πιστοί που έχασαν τις εκκλησίες τους μοιράστηκαν την ατυχία τους, τη θλίψη τους με όλους εκείνους που δεν ήταν αδιάφοροι. Μερικές φορές ήταν αδύνατο να ακούσουμε ιστορίες για τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από τους υποστηρικτές της OCU χωρίς να τρέμουμε. Τι κοστίζουν οι επιθέσεις στην Ζαντουμπρόβκα και στη Μιχάλτσα, όταν οι υπερασπιστές των ναών ξυλοκοπήθηκαν με κλομπ, κόπηκαν με μαχαίρια και ούτω καθεξής. ¨Ολες αυτές οι πράξεις βίας είναι εγκλήματα. Επίσης, η παράνομη μεταφορά Ορθόδοξων κοινοτήτων στην OCU από αξιωματούχους είναι κατάχρηση εξουσίας. Και είναι απίθανο οι πιστοί της UOC να είχαν συγκεντρωθεί στη Λαύρα για ένα τέτοιο συνέδριο αν είχαν βρει προστασία των δικαιωμάτων τους από κρατικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Δυστυχώς, όμως, σε πολλές περιπτώσεις αυτά τα σώματα τάχθηκαν με το μέρος των εισβολέων και όχι  με τα θύματα βίας.

Ακολουθώντας τα αποτελέσματα του συνεδρίου «Πιστοί», οι συμμετέχοντές του κατέγραψαν ένα μήνυμα βίντεο προς τον Πρόεδρο της Ουκρανίας με αίτημα να προστατεύσει τα δικαιώματά τους και να σταματήσει τις διακρίσεις εις βάρος Ουκρανών πολιτών για θρησκευτικούς λόγους.

Δεν υπάρχει ακόμη απάντηση σε αυτό το μήνυμα βίντεο, καθώς και ελπίδα ότι θα εμφανιστεί μια τέτοια απάντηση. Και ενώ οι αρχές της χώρας σιωπούν και οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου είναι ανενεργές, οι υποστηρικτές της OCU προχωρούν στο επόμενο στάδιο της σκληρότητάς τους. Τη νύχτα της 13ης Μαρτίου 2021, έξι νέοι ξυλοκόπησαν σοβαρά έναν ηλικιωμένο ενορίτη της εκκλησίας του Αγίου Μιχαήλ της UOC στην Ζαντουμπρόβκα τον Βασίλη Χαστσιούκ, ο οποίος επέστρεφε σπίτι από την εκκλησία.

Δεν υπάρχουν λόγια για να περιγράψει κανείς τον βαθμό της βδελυγμίας αυτής της πράξης! Και οι έξι από αυτούς χτύπησαν έναν άνδρα που, από την άποψη της ηλικίας, τους ταιριάζει όχι μόνο ως πατέρας, αλλά και ως παππούς. Ούτε ένας άντρας που δεν έχει καν ψίχουλα από ιδέες για τιμή και αξιοπρέπεια δεν θα τολμούσε να κάνει τέτοια προστυχιά. Αλλά τους υποστηρικτές της OCU δεν τους πειράζει αυτό. Έχουν περάσει αρκετές ημέρες από τότε, αλλά με την ευκαιρία αυτή δεν υπήρξε καταδίκη αυτού του φρικτού εγκλήματος από την ηγεσία της OCU, ούτε δήλωση σχετικά με τη νομική αξιολόγησή της από τις αρχές.

Επιπλέον, η αποδεικτική υποστήριξη των αρχών φαίνεται να δίνει στους υποστηρικτές της OCU το δικαίωμα σε παράνομες ενέργειες κατά της UOC και των πιστών παιδιών της. Φυσικά, οι υποσχέσεις του Πρωθυπουργού Ντενίς Σμίγκαλ προς τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο να υποστηρίξουν συνολικά την OCU και το βάναυσο ξυλοδαρμό στο Ζαντουμπρόβκα του Βασίλη Χαστσιούκ δεν σχετίζονται άμεσα, αλλά η ενημερωτική εκστρατεία εναντίον της UOC που εξαπέλυσε πρόσφατα, η πίεση που οι αρχές ασκούν στην UOC, εκείνες οι προσπάθειες των αξιωματούχων να μεταφέρουν Ορθόδοξες κοινότητες στην OCU - όλες αυτές οι πράξεις δημιουργούν την ιδεολογική βάση βάσει της οποίας διαπράττονται παράνομες ενέργειες εναντίον της UOC και των ενοριών της.

Επαναλαμβάνουμε, δεν ακούμε δυνατές δηλώσεις που καταδικάζουν τον ξυλοδαρμό του Βασίλη Χαστσιούκ. Φαίνεται ότι δεν γίνονται εγκλήματα εναντίον των πιστών της UOC, τα δικαιώματά τους δεν παραβιάζονται και φαίνεται ότι δεν υπάρχουν και αυτοί οι πιστοί. Επομένως, καθήκον μας είναι να πάμε στη λιτανεία του Σταυρού και να δείξουμε σε όλους ότι εμείς υπάρχουμε, ότι εμείς, όπως είπε ο Μακαριώτατος κ.κ. Ονούφριος, «είμαστε πολίτες της Ουκρανίας, και έχουμε το δικαίωμα, κερδισμένο από το αίμα των προγόνων μας, να ομολογούμε την Ορθόδοξη πίστη».

Καθήκον μας είναι να πάμε στη λιτανεία του Σταυρού και να δείξουμε σε όλους ότι εμείς υπάρχουμε, ότι εμείς, όπως είπε ο Μακαριώτατος κ.κ. Ονούφριος, «είμαστε πολίτες της Ουκρανίας, και έχουμε το δικαίωμα, κερδισμένο από το αίμα των προγόνων μας, να ομολογούμε την Ορθόδοξη πίστη».

Δυστυχώς, οι αρχές ακούνε μόνο τη γνώμη του δρόμου. Και αυτό συμβαίνει όχι μόνο στη χώρα μας. Σε όλο τον κόσμο, βλέπουμε πώς οι αρχές του κράτους αρχίζουν να ακούνε τη γνώμη του λαού μόνο όταν οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους και δείχνουν ότι δεν θα καθίσουν πίσω και θα παρακολουθήσουν τα δικαιώματά τους να παραβιάζονται. Εδώ δεν μιλάμε για παράνομες ενέργειες, κατά τις οποίες οργανώνονται πογκρόμ και ταραχές, υπάρχει αντίσταση στην αστυνομία και ούτω καθεξής. Η ιεραρχία της UOC απαιτεί τη χρήση του συνταγματικού μας δικαιώματος σε συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, ώστε οι αρχές να ακούσουν τις νόμιμες απαιτήσεις των πιστών. Όλοι πρέπει να δείξουμε ότι δεν συμφωνούμε με την έγκριση ενός αντι-εκκλησιαστικού νομοσχεδίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας αφαιρείται από το όνομά της, δεν συμφωνούμε ότι οι εκκλησίες μας καταλαμβάνονται βίαια από νεαρούς άνδρες που δεν έχουν ούτε τιμή ούτε συνείδηση, δεν συμφωνούμε με το γεγονός ότι οι κοινότητές μας εγγράφονται εκ νέου παράνομα στην OCU.

Υπάρχει ελπίδα ότι οι αρχές θα ακούσουν! Ο πολιτικός επιστήμονας Ρουσλάν Μπόρτνικ σε συνέντευξή του στο κανάλι youtube "Pershy Kozatsky" εξήγησε ένα ενδιαφέρον παράδοξο: γιατί οι άνθρωποι ψηφίζουν τους υποψηφίους που υπόσχονται ειρήνη στη χώρα, το δικαίωμα να μιλούν τη μητρική τους γλώσσα, την ελευθερία της θρησκείας, την ελευθερία του λόγου, και ούτω καθεξής, και αυτοί οι υποψήφιοι, μετά την εξουσία, μετά από λίγο αρχίζουν να ενεργούν ακριβώς με τον αντίθετο τρόπο: υιοθετούν τη ρητορική του «κόμματος του πολέμου», ανανεώνουν τη δίωξη του UOC, υποκινούν τη μισαλλοδοξία πρός τις άλλες γλώσσες εκτός από τα Ουκρανικά κ.λπ.

Να δείξουμε ότι δεν συμφωνούμε με την έγκριση ενός αντι-εκκλησιαστικού νομοσχεδίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας αφαιρείται από το όνομά της, δεν συμφωνούμε ότι οι εκκλησίες μας καταλαμβάνονται βίαια από νεαρούς άνδρες που δεν έχουν ούτε τιμή ούτε συνείδηση, δεν συμφωνούμε με το γεγονός ότι οι κοινότητές μας εγγράφονται εκ νέου παράνομα στην OCU.

Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το λεγόμενο εθνικιστικό εκλογικό σώμα, αν και σχετικά μικρό σε αριθμό, είναι πολύ δραστήριο, έτοιμο να βγει στους δρόμους, να δηλώσει την ενεργό του πολιτική θέση και να υπερασπιστεί τις απόψεις του. Και οι άνθρωποι της ειρήνης, οι άνθρωποι της δικαιοσύνης, του νόμου και της τάξης, των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία, κάθονται στο σπίτι και παρακολουθούν πώς παραβιάζονται τα δικαιώματά τους. Έτσι, η ενεργός μειονότητα επιβάλλει τη γνώμη της στην παθητική πλειοψηφία. Σύμφωνα με τον Ρ. Μπόρτνικ: «Αν άνθρωποι που θέλουν να τιμήσουν τη μνήμη του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, να χρησιμοποιήσουν τη μητρική τους γλώσσα ή να πηγαίνουν σε αληθινή εκκλησία, εάν διαμαρτυρηθούν, πήγαιναν σε συγκεντρώσεις, όλα αυτά δεν θα είχαν συμβεί».

Ως εκ τούτου, καθήκον μας σήμερα είναι να εκπληρώσουμε την ευλογία του Μακαριώτατου Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ.κ. Ονουφρίου, και να πάμε σε λιτανείες του σταυρού στις επισκοπές μας, να σταματήσουμε να είμαστε παθητική πλειοψηφία και να δηλώσουμε ότι δεν θα επιτρέψουμε στους εχθρούς της Εκκλησίας του Χριστού να θριαμβεύσουν πάνω της. Είθε ο Θεός να βοηθήσει εμάς και τις προσευχές των προγόνων μας, οι οποίοι δεν έφυγαν για χάρη του Χριστού και της Εκκλησίας του!