Γιατί εμμένουμε πεισματικά στο παλιό ημερολόγιο;

Χρειάζεται η UOC να μετακομίσει σε νέο στυλ ημερολογίου; Φωτογραφία: ΕΟΔ

«Η Ουκρανία γιορτάζει σήμερα τα Χριστούγεννα μαζί με άλλους χριστιανούς, ως μια μεγάλη οικογένεια, ως ένα έθνος, σε μια ημερομηνία», είπε ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, συγχαίροντας τους κατοίκους της χώρας για τα Χριστούγεννα.

Η αστυνομία διαβεβαίωσε ότι τα Χριστούγεννα, 10 εκατομμύρια άνθρωποι προσευχήθηκαν σε 7.000 εκκλησίες στην Ουκρανία (κατά μέσο όρο 1.500 άτομα ανά εκκλησία). Αλλά στην πραγματικότητα, κανείς δεν έχει δει ποτέ κάτι τέτοιο. Φαίνεται ότι ο αριθμός υπερεκτιμάται όχι μόνο δεκάδες, αλλά εκατοντάδες φορές. Οι εορτασμοί στις 25 Δεκεμβρίου αποδείχθηκαν μάλλον αραιοί· ο κόσμος δεν ανταποκρίθηκε πολύ ενεργά στην αλλαγή της ημερομηνίας των γιορτών.

Κάποιος θα πει ότι αυτή είναι μόνο η πρώτη χρονιά, τα πράγματα θα πάνε καλύτερα, ο κόσμος θα επανεκπαιδευτεί κ.λπ. Αλλά είναι κυρίως οι αυταρχικές χώρες που ασχολούνται με την επανεκπαίδευση των λαών τους, ενώ η Ουκρανία φαίνεται να είναι μια δημοκρατική χώρα. Τουλάχιστον αυτό λένε οι αρχές. Υπάρχει όμως ένα αρκετά μεγάλο μέρος του ουκρανικού λαού, τουλάχιστον 5-6 εκατομμύρια πολίτες, που δεν δέχτηκαν την αλλαγή της ημερομηνίας των Χριστουγέννων. Και όχι μόνο επειδή έχει συνηθίσει να γιορτάσει στις 7 Ιανουαρίου, αλλά επειδή η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας ζει σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο και δεν πρόκειται να το αλλάξει με εντολή του κράτους. Γιατί επιμένουμε τόσο πολύ, αφού η πλειονότητα των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών (9 έναντι 6) έχει αλλάξει υιοθετώντας το νέο ύφος;

Ιστορία του ζητήματος

Το ίδιο το ημερολογιακό ερώτημα δεν έχει κανένα ιερό νόημα· δεν είναι αντικείμενο πίστης ή δογματική δήλωση. Οι χριστιανοί δεν επινόησαν κάποιο δικό τους ειδικό ημερολόγιο, αλλά ζούσαν σύμφωνα με αυτό που υπήρχε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εκείνη την εποχή. Και εκείνη την εποχή υπήρχε ένα ημερολόγιο που λεγόταν Ιουλιανό. Έλαβε το όνομά του προς τιμή του αυτοκράτορα Ιουλίου Καίσαρα, με διάταγμα του οποίου εισήχθη στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία την 1η Ιανουαρίου 45 π.Χ. μι.

Το σύγχρονο εκκλησιαστικό ημερολόγιο είναι γεμάτο αργίες· κάθε μέρα γιορτάζουμε τη μνήμη ενός γεγονότος ή ενός αγίου. Αλλά στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού αυτό δεν συνέβαινε. Δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου αργίες, που σήμερα ονομάζονται μόνιμες. Οι πρώτες αναφορές για τον εορτασμό της Γέννησης του Χριστού χρονολογούνται στα τέλη του 2ου - αρχές του 3ου αιώνα, και ακόμη και τότε αυτή η εορτή, μέχρι τις αρχές του 4ου αιώνα, συνδυάστηκε με τα Θεοφάνεια και ονομαζόταν Θεοφάνεια. Το Πάσχα όμως γιορταζόταν πάντα. Και επίσης όλα τα γεγονότα που σχετίζονται με αυτό: Μεγάλη Εβδομάδα, Ανάληψη. Πεντηκοστή και τα λοιπά, δηλαδή όλα αυτά που ονομάζονται πλέον κινητές αργίες.

Στις αρχές του 2ου αιώνα, δύο διαφορετικές παραδόσεις εορτασμού του Πάσχα είχαν αναπτυχθεί σε διαφορετικές Τοπικές (όπως θα λέγαμε τώρα) Εκκλησίες. Οι Εκκλησίες της Μικράς Ασίας (Έφεσος, Σμύρνη, Πέργαμος κ.λπ.), σύμφωνα με τη μαρτυρία του εκκλησιαστικού ιστορικού Ευσεβίου Καισαρείας, «εόρταζαν πάντα το Πάσχα την ημέρα που ο λαός των Ιουδαίων άφηνε στην άκρη ζυμωτό ψωμί, δηλαδή , 14 Νισάν (Μάρτιος-Απρίλιος κατά τη γνώμη μας), ανεξάρτητα από το ποια ημέρα της εβδομάδας τύχαινε αυτός ο αριθμός. Υποστήριζαν ότι αυτή ήταν μια παράδοση από τους Αποστόλους Ιωάννη τον Θεολόγο και Φίλιππο. Όλες οι άλλες Εκκλησίες γιόρταζαν το Πάσχα την Κυριακή, μετά τις 14 Νισάν, αναφερόμενες στην παράδοση των αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Η διαμάχη μεταξύ αυτών των παραδόσεων ήταν τόσο οξεία που οδήγησε στον αφορισμό από την Εκκλησία.

Δεν είναι γνωστό πώς θα εξελισσόταν περαιτέρω αυτή η κατάσταση, αλλά μέχρι τα τέλη του 3ου αιώνα οι ίδιοι οι Εβραίοι είχαν μπερδευτεί για τον καθορισμό της ημερομηνίας της 14ης Νισάν. Εκείνη την εποχή, η Ιουδαία ως κράτος είχε πάψει να υπάρχει εδώ και πολύ καιρό και οι εβραϊκές κοινότητες που ζούσαν σε διαφορετικές πόλεις άρχισαν να καθορίζουν διαφορετικά την ημερομηνία του εβραϊκού τους Πάσχα. Αλλά το κύριο πρόβλημα ήταν ότι οι Εβραίοι έβαζαν μερικές φορές τη 14η Νισάν πριν από την εαρινή ισημερία, η οποία, σύμφωνα με τους χριστιανούς συγγραφείς, ήταν μια «παράβλεψη και άγνοια». Έγινε σαφές ότι ήταν αδύνατο να βασιστούμε στους Εβραίους στο θέμα του Χριστιανικού Πάσχα.

Το 325 έγινε στη Νίκαια η Α' Οικουμενική Σύνοδος, η οποία αποφάσισε να γιορτάζεται το Πάσχα την ίδια ημέρα για όλους τους Χριστιανούς και ανέθεσε στον Επίσκοπο Αλεξανδρείας να καθορίζει ετησίως την ημέρα του Πάσχα. Η Αλεξανδρινή Εκκλησία γιόρτασε το Πάσχα την Κυριακή και βασίστηκε στους υπολογισμούς της στο Ιουλιανό ημερολόγιο. Έτσι, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η χρήση του Ιουλιανού ημερολογίου εγκρίνεται από την εξουσία της Οικουμενικής Συνόδου και μπορεί να αλλάξει μόνο από άλλη Οικουμενική Σύνοδο ή, τουλάχιστον, με βάση την αρχή της συναίνεσης όλων ανεξαιρέτως των Τοπικών Εκκλησιών.

Το 1582, ο Πάπας Γρηγόριος XIII εισήγαγε ένα νέο ημερολόγιο, που ονομάζεται Γρηγοριανό. Είχε σκοπό να λύσει το πρόβλημα της ασυμφωνίας μεταξύ του αστρονομικού ημερολογίου και του Ιουλιανού ημερολογίου, η διαφορά μεταξύ του οποίου μέχρι τότε είχε ήδη φτάσει στις 10 ημέρες.

Πολύ γρήγορα, σχεδόν όλη η Ευρώπη άλλαξε υιοθετώντας αυτό το ημερολόγιο, αν και πολλοί επιστήμονες εκείνης της εποχής το επέκριναν σοβαρά και υποστήριξαν ότι θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα απ’ όσα θα έλυνε. Αλλά ο Πάπας απείλησε τους επικριτές με αφορισμό και γρήγορα σιώπησαν. Όταν ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ' κάλεσε τον τότε Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμία Β' (Τρανό) να συμμετάσχει στη διαδικασία, συγκάλεσε Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη το 1583, η οποία αναθεμάτισε όλους τους υποστηρικτές του Γρηγοριανού ημερολογίου ως παραβάτες των διαταγμάτων της Α' Οικουμενικής Συνόδου και του 7ου Αποστολικού Κανόνα. Αυτός ο Κανόνας έχει ως εξής: «Εάν κάποιος, επίσκοπος, πρεσβύτερος ή διάκονος, γιορτάζει την ιερή ημέρα του Πάσχα πριν από την εαρινή ισημερία με τους Εβραίους, να στερείται τον ιερό βαθμό».

Στη συνέχεια, το ανάθεμα στο Γρηγοριανό ημερολόγιο επιβεβαιώθηκε από το επαρχιακό μήνυμα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου Ε' το 1756 και το επαρχιακό μήνυμα των Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων το 1848. Η κύρια καταγγελία των Ορθοδόξων κατά του Γρηγοριανού ημερολογίου ήταν ακριβώς το Πασχαλινό, που παραβίαζε τους κανονικούς κανόνες.

Όμως, στις αρχές του 20ού αιώνα, η οικονομική και πολιτική κατάσταση ανάγκασε τις Ορθόδοξες Εκκλησίες να σκεφτούν τη μετάβαση στο Γρηγοριανό ημερολόγιο. Παρεμπιπτόντως, μια από τις πρώτες αποφάσεις των Μπολσεβίκων μετά την Επανάσταση του 1917 ήταν ακριβώς η μετάβαση σε αυτό το ημερολόγιο (γεια σου, αποκομμουνοποίηση!). Οι ιεράρχες άρχισαν να σκέφτονται σοφά πώς να μεταβούν σε ένα νέο στυλ και να μην πέσουν στο ανάθεμα. Και έτσι τον Μάιο του 1923, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μελέτιος Δ' (Μεταξάκης) συγκάλεσε ένα Συμβούλιο Ορθοδόξων Ανατολικών Εκκλησιών στην Κωνσταντινούπολη, στο οποίο αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν μια ημερολογιακή μεταρρύθμιση, αλλά να βρουν το δικό τους «Ορθόδοξο νέο στυλ», διαφορετικό από το Γρηγοριανό. Λίγα λόγια για το πώς ήταν ο Μελέτιος Δ' (Μεταξάκης): υποστηρικτής του οικουμενισμού και του μοντερνισμού, μασόνος, μέλος της Μεγάλης Τεκτονικής Στοάς της Ελλάδας, θεμελιωτής της θεωρίας της υποταγής όλων των ορθοδόξων κοινοτήτων της διασποράς στον Πατριάρχη. της Κωνσταντινούπολης. Ο Μητροπολίτης Κερκύρας Μεθόδιος (Κοντοστάνος) του έδωσε την εξής περιγραφή: «Ο φυγάς από τους ιερούς τόπους, από την Κιτία, από την Αθήνα, από την Κωνσταντινούπολη, ο Μελέτιος Μεταξάκης είναι ένα ευμετάβλητο και ανήσυχο εξουσιοδοτημένο πνεύμα, ένας κακός δαίμονας».

Το έργο της ανάπτυξης ενός «Ορθόδοξου νέου στυλ» πραγματοποιήθηκε από τον Σέρβο μαθηματικό και αστρονόμο Milutin Milanković. Η δημιουργία του ονομάστηκε Νέο Ιουλιανό ημερολόγιο. Για τον απλό άνθρωπο, δεν διαφέρει από το Γρηγοριανό και δεν θα είναι διαφορετικό για σχεδόν 800 χρόνια, αν και χρησιμοποιεί μια ελαφρώς διαφορετική προσέγγιση στους υπολογισμούς. Σήμερα, οι Εκκλησίες της Ιερουσαλήμ, της Γεωργίας, της Σερβίας, της Μακεδονίας, της Ουκρανίας, της Ρωσίας και της Πολωνίας παραμένουν στο παλιό Ιουλιανό ημερολόγιο. Όλες οι άλλες μεταπήδησαν στο Νέο Ιουλιανό, αλλά αυτό ισχύει μόνο για τις μόνιμες αργίες. Ό,τι αφορά το Πάσχα παραμένει το ίδιο για όλες ανεξαιρέτως τις Τοπικές Εκκλησίες (η αυτόνομη Φινλανδική Εκκλησία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως είναι η μόνη που ζει σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο).

Πώς να αντιμετωπίσετε το Νέο Ιουλιανό ημερολόγιο; Τι θα λέγατε για μια προσπάθεια να μετονομαστεί επίσημα το στυλ του Γρηγοριανού ημερολογίου και να πούμε ότι οι Οικουμενικές Σύνοδοι δεν έχουν τίποτα εναντίον του; Ή ποιος είναι ένας απολύτως αποδεκτός τρόπος για να λυθεί το πρόβλημα της ύπαρξης πιστών σε δύο ημερολόγια ταυτόχρονα; Όπως βλέπουμε, κάθε Τοπική Εκκλησία αποφασίζει μόνη της αυτό το ζήτημα. Γιατί η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μεταβαίνει στο Νέο Ιουλιανό ημερολόγιο παρά την τεράστια πίεση από το κράτος και την κοσμική (κυρίως) κοινωνία;

Γιατί δεν μπορούμε να στραφούμε σε ένα νέο στυλ σήμερα;

Για να κατανοήσετε αυτό το ζήτημα, πρέπει να κάνετε μια σύντομη αναδρομή στις θρησκευτικές σπουδές, ή πιο συγκεκριμένα στον Ιουδαϊσμό.

Κάποτε, ένας καθηγητής θρησκευτικών, ενώ έδινε μια διάλεξη για αυτή τη θρησκεία, είπε μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Σύμφωνα με αυτόν, η Αγία Γραφή περιέχει 613 mitzvot, δηλαδή εντολές που πρέπει πάντα να εκπληρώνει ένας ευσεβής Εβραίος. Αλλά υπό την απειλή του θανάτου, ένας Εβραίος μπορεί να παραβιάσει οποιοδήποτε από αυτά, εκτός από τρία: την άμεση απάρνηση του Θεού, τον φόνο και τη μοιχεία. Εκτός από αυτά τα τρία, όλα τα άλλα μπορούν να παραβιαστούν για να σωθεί η ζωή σας. Αλλά!

Τότε ο καθηγητής είπε το πιο ενδιαφέρον πράγμα: αυτή η υπόθεση ισχύει μόνο για περιόδους ειρήνης. Εάν υπάρχει μια περίοδος διωγμού στην αυλή, ένας Εβραίος πρέπει να δώσει τη ζωή του για κάθε μικρότερη και πιο ασήμαντη εντολή του Μωσαϊκού Νόμου. Φαίνεται ότι θα έπρεπε να είναι το αντίστροφο, αλλά στην πραγματικότητα το νόημα αυτής της εντολής είναι πολύ βαθύ. Άλλωστε, όταν βιώνουμε στιγμές ειρήνης, η παραβίαση μιας δευτερεύουσας εντολής δεν είναι απάρνηση. Αλλά σε περιόδους διωγμού, η εκπλήρωση οποιασδήποτε εντολής είναι μια δήλωση ότι ανήκει κάποιος στη διωκόμενη θρησκεία. Κατά συνέπεια, η παραβίαση μιας τέτοιας εντολής είναι ήδη παραίτηση.

Ας θυμηθούμε τους διωγμούς των Χριστιανών τους πρώτους αιώνες. Συχνά δεν τους ζητήθηκε να απαρνηθούν τον Χριστό· η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν αρκετά ανεκτική. Απαιτήθηκε μόνο να κάνουν μια επίσημη θυσία στα είδωλα ως έκφραση πίστης στην κρατική εξουσία. Αλλά οι Χριστιανοί δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν σε αυτό, αφού αυτό θα σήμαινε την αποκήρυξη του Χριστού. Υπήρχαν περιπτώσεις που οι Ρωμαίοι αξιωματούχοι πρότειναν να μην κάνουν θυσίες σε είδωλα, αλλά απλώς να αγοράσουν ένα πιστοποιητικό σχετικά με αυτό. Αλλά ούτε σε αυτό συμφώνησαν οι χριστιανοί. Αντίθετα, δήλωσαν ανοιχτά και απερίφραστα ότι ανήκουν στον κατατρεγμένο Χριστιανισμό.

Τώρα η UOC διέρχεται μια περίοδο διώξεων. Γι' αυτό τώρα η τήρηση του παλαιού Ιουλιανού ημερολογίου είναι ένα από τα σύμβολα του ανήκειν στην κατατρεγμένη Εκκλησία, ένας από τους τρόπους του θρησκευτικού μας αυτοπροσδιορισμού. Αν ζούσαμε σε καιρό ειρήνης, κανείς δεν θα μας έπαιρνε τις εκκλησίες, κανείς δεν θα κινούσε ποινικές υποθέσεις εναντίον των επισκόπων μας, δεν θα ψήφιζε νόμους που απαγόρευαν την Εκκλησία μας, δεν θα μας δυσφημούσε στα μέσα ενημέρωσης, στα κοινωνικά δίκτυα και ούτω καθεξής, τότε ίσως θα είχε νόημα να γίνει μια συζήτηση σχετικά με τη σκοπιμότητα ή τη μη σκοπιμότητα της μετάβασης στο Νέο Ιουλιανό ημερολόγιο. Τότε θα μπορούσαμε σιγά-σιγά να σταθμίσουμε τα υπέρ και τα κατά και να δούμε την εμπειρία της ημερολογιακής μεταρρύθμισης σε άλλες Τοπικές Εκκλησίες. Τώρα όμως δεν είναι η ώρα για όλα αυτά. Τώρα πρέπει να υπερασπιστούμε την πίστη μας και την Εκκλησία μας, ή μάλλον να διατηρηθούμε σε αυτήν. Τώρα πρέπει να κρατήσουμε όλους τους κανόνες και τα θεμέλια με τα οποία έζησε η Εκκλησία για αιώνες.

Μας λένε ότι το θέμα του ημερολογίου δεν είναι δογματικό ζήτημα, ότι η Εκκλησία έχει το δικαίωμα να αλλάξει το ημερολόγιο και να ζει σύμφωνα με το ημερολόγιο που θεωρεί πιο σωστό.

Πράγματι, το ημερολόγιο δεν είναι κάποιου είδους δογματική δήλωση. Ας σκεφτούμε όμως το ερώτημα: γιατί ο Νόμος του Μωυσή της Παλαιάς Διαθήκης περιείχε πολλές μικροπρεπείς και, εκ πρώτης όψεως, ανούσιες οδηγίες, σαν κρόσια σε μια κουβέρτα: «Μη ντύνεσαι με ύφασμα φτιαγμένο από μαλλί και βαμβάκι μαζί. Θα κάνεις κρόσσια στις τέσσερις άκρες του μανδύα που φοράς.
Νόμοι σχετικοί με την αγνότητα» (Δευτ. 22:11,12).

Φαίνεται, τι διαφορά έχει από ποιο υλικό είναι φτιαγμένα τα ρούχα σας; Αλλά ο νόμος του Μωυσή ήταν πολύ αυστηρός για τις παραβιάσεις ακόμη και της πιο ασήμαντης εντολής. Ακόμη και ο άγιος Απόστολος Παύλος επαναλαμβάνει μια τρομερή απειλή για τους παραβάτες: «Όλοι οι εδραιωμένοι στα έργα του νόμου είναι υπό κατάρα. Διότι είναι γραμμένο: «Καταραμένος όποιος δε μένει πιστός σ’ όλα όσα είναι γραμμένα στο βιβλίο του νόμου και δεν τα τηρεί» (Γαλ 3:10). Τι νόημα έχει τέτοια αυστηρότητα;

Μια εξήγηση για αυτό είναι ότι με αυτόν τον τρόπο ο Θεός διέκρινε τον εβραϊκό λαό από το παγανιστικό περιβάλλον των γύρω λαών. Οι Εβραίοι δεν έπρεπε να έχουν τα πάντα όπως οι ειδωλολάτρες. Έπρεπε να είναι διαφορετικοί από αυτούς σε όλα: στην εμφάνιση, στην ένδυση, στις γαστρονομικές συνήθειες, στις τελετουργίες, στις αργίες κ.λπ. Όλα αυτά έγιναν για να μην υιοθετήσουν οι Εβραίοι παγανιστικές παραδόσεις και σιγά σιγά να γίνουν και οι ίδιοι ειδωλολάτρες. Ναι, το να σκεπάζεσαι με μια κουβέρτα χωρίς κρόσια δεν είναι ακόμη προδοσία στον Ένα Θεό. Αλλά έχοντας παραβιάσει μια εντολή, είναι πιο εύκολο να παραβιάσεις τη δεύτερη, την τρίτη και ούτω καθεξής. Και στο τέλος μπορείς να καταλήξεις στην ειδωλολατρία, η οποία, δυστυχώς, συνέβη συχνά στην εβραϊκή ιστορία. Και, κατά κανόνα, όλα ξεκίνησαν από μικρά.

Ναι, τυπικά η UOC δεν περιβάλλεται από ειδωλολάτρες. Ναι, η OCU, η οποία έχει αλλάξει υιοθετώντας ένα νέο στυλ, αυτοαποκαλείται Ορθόδοξη Εκκλησία. Ας δούμε όμως ποια ατζέντα μας αναγκάζει να στραφούμε σε ένα νέο ημερολόγιο.

Συμβατικά, αυτή η ατζέντα μπορεί να ονομαστεί φιλελεύθερη-οικουμενική. Εάν η UOC δείξει αδυναμία και συμφωνήσει να στραφεί σε ένα νέο στυλ, αυτό, φυσικά, δεν θα είναι ακόμη μια ενοποίηση με το OCU, αλλά ένα βήμα ακριβώς προς αυτήν την κατεύθυνση. Με τη σειρά της, η OCU, δια στόματος ηγετών και εκπροσώπων της, έχει επανειλημμένα εκφράσει την πρόθεσή της να ενισχύσει τις διαδικασίες ενοποίησης με τους Ουκρανούς Ελληνοκαθολικούς. Το UGCC κάνει περίπου παρόμοιες δηλώσεις. Αυτή η διαδικασία λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο μιας ακόμη πιο παγκόσμιας διαδικασίας για την ένωση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και της Καθολικής Εκκλησίας, η οποία έχει επίσης διακηρυχθεί επανειλημμένα από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον Πάπα Φραγκίσκο.

Σημαντικές αλλαγές όμως συντελούνται και στην ίδια την Καθολική Εκκλησία. Η πρόσφατα εγκεκριμένη Διακήρυξη του Πάπα Φραγκίσκου της Διακήρυξης των Fiducia  supplicans ανοίγει την πόρτα στην ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών. Σημαντικό μέρος της Καθολικής Εκκλησίας απαιτεί την πλήρη αναγνώριση των LGBT ατόμων, την καθιέρωση γυναικείου ιερατείου και την αναθεώρηση της εκκλησιαστικής διδασκαλίας σε θέματα αμβλώσεων και ευθανασίας. Δηλαδή, όλα πάνε ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, το ημερολογιακό ζήτημα (που από μόνο του δεν έχει δογματικό ή ιερό νόημα) αποκτά πολύ μεγάλη σημασία για την UOC. Γίνεται στοιχείο πίστης σε όλη την Ορθόδοξη διδασκαλία, στοιχείο αυτοπροσδιορισμού μας, στοιχείο διαφοράς μας απ’ όλες εκείνες τις θρησκευτικές οργανώσεις που συμμετέχουν σε αυτή την φιλελεύθερη-οικουμενική ατζέντα. Γι' αυτό τώρα πρέπει να μείνουμε στο παλιό ημερολόγιο, όσο άβολο κι αν μας είναι να το συνδυάσουμε με το πολιτικό ημερολόγιο, όσο κι αν κατηγορούμαστε ότι τηρούμε το αυτοκρατορικό παρελθόν και όσο κι αν μας χλευάζουν. αποκαλώντας μας βαθιά σκοταδιστές.