Στρατιώτης του Χριστού – Μητροπολίτης Αμφιλόχιος (Ράντοβιτς)

Μητροπολίτης Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας Αμφιλόχιος (Ράντοβιτς). Ο φωτογράφος διάκονος Ντράγκαν Σ. Τανάσιεβιτς. Φωτογραφία 2008: wikimedia.org

Στις 30 Οκτωβρίου 2020 απεβίωσε ένας από τους σημαντικότερους Ορθόδοξους ιεράρχες της εποχής μας, Μητροπολίτης Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας Αμφιλόχιος (Ράντοβιτς).

Στις 31 Οκτωβρίου το φέρετρο με το σκήνωμα του Μητροπολίτη μεταφέρθηκε στην Ποντγκόριτσα από το Τσέτινιε. Οι πιστοί γονατιστοί συνάντησαν τον αρχιποιμένα τους.

Στην Μητρόπολη είπαν ότι «παρά το γεγονός ότι η πομπή με το φέρετρο του μητροπολίτη αναχώρησε από την Τσετίνιε στις 13:00, στον ναό της Ποντγκόριτσα έφθασε περίπου στις 14:30, διότι οι άνθρωποι γονατιστοί ανέμεναν τον ποιμένα και πνευματικό πατέρα τους (...) Το φέρετρο με τα λείψανα του μητροπολίτη, μέσω μιας λαοθάλασσας χιλιάδων ανθρώπων, μεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε στον Ναό της Αναστάσεως του Χριστού, όπου οι πιστοί θα μπορούσαν να προσκυνήσουν τον ποιμένα τους, ο οποίος επί μια τριακονταετία κατείχε τον θρόνο του Αγίου Πέτρου Τσετίνιε».

Σήμερα, 1 Νοεμβρίου, το Ορθόδοξο Μαυροβούνιο και ολόκληρος ο Ορθόδοξος κόσμος αποχαιρετούν αυτόν τον άνθρωπο.

Ποιος ήταν ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος για την Εκκλησία και γιατί είναι τόσο αγαπητός και σεβαστός από όλους τους ανθρώπους που πιστεύουν στον Θεό;

Λαϊκός ηγέτης

Για τη σημασία του μακαριστού για τον λαό του Μαυροβουνίου, μαρτυρούν τα λόγια του Πρωθυπουργού της χώρας, Ζδράφκο Κριβοκάπιτς, ο οποίος, αφού κάλεσε τις Αρχές να κηρύξουν πένθος εξαιτίας της κοιμήσεως του μητροπολίτη Αμφιλοχίου, προέβη σε δηλώσεις σχετικά με την «πολιτιστική υποχρέωση σεβασμού για την εκδημία ενός από τους πλέον μεγάλους από εμάς ανθρώπους αυτού του αιώνα».

Δεν χωρεί αμφισβήτηση ότι ακόμη κι εάν η κυβέρνηση, την οποία στηλίτευσε επανειλημμένως ο μητροπολίτης Αμφιλόχιος, δεν θα αφουγκρασθεί τη γνώμη του Πρωθυπουργού του Μαυροβουνίου, ο λαός του Μαυροβουνίου θα πενθήσει γι' αυτόν που θεωρεί πνευματικό του πατέρα. Πχ. οι Αρχές της πόλεως Μπούντβα έχουν ήδη κηρύξει πένθος. Μαζί με το Μαυροβούνιο πενθεί και η γειτονική Σερβία. Έτσι, στην εξόδιο ακολουθία του μητροπολίτη Αμφιλοχίου προέστη ο Πατριάρχης Σερβίας Ειρηναίος. Επιπλέον, στην κηδεία του Σεβασμιωτάτου παρέστη και ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλέξανδρος Βούτσιτς. Και πρόκειται για το πρώτο του ταξίδι στο Μαυροβούνιο από τότε που άρχισε να κατέχει υψηλά αξιώματα στη Σερβία.

Στο άκουσμα του θανάτου του Ιεράρχη αντέδρασαν και άλλοι γνωστοί, πολύ πέραν της Σερβίας ή του Μαυροβουνίου, άνθρωποι. Ο Πρίγκιπας της Σερβίας Φίλιππος Καρατζόρτζεβιτς έγραψε ότι θεωρεί τον μακαριστό Αμφιλόχιο «ένα μεγάλο μητροπολίτη», ενώ οι ουρανοί ευφραίνονται γι' αυτόν: «Καλό Παράδεισο, μεγάλε ιεράρχα, οι ουρανοί ευφραίνονται για Σας! Δεηθείτε υπέρ ημών και φυλάξατέ μας, όπως πάντοτε».

Πολύ ειλικρινή ήσαν και τα λόγια του διάσημου αντισφαιριστή Νόβακ Τζόκοβιτς: «Ο Σεβαστός κυρός Αμφιλόχιος ήταν μεγάλος αγωνιστής για την Ορθοδοξία και ένας άνθρωπος, ο οποίος απετέλεσε οδοδείκτης για τον Ορθόδοξο Σερβικό λαό και τη Ορθόδοξη Σερβική Εκκλησία στο Μαυροβούνιο».

Μπορούμε να παραθέσουμε και άλλες δεκάδες παραπομπές, από διαφόρους ανθρώπους, οι οποίοι μαρτυρούν για τη θέση και τη σημασία του μητροπολίτη Αμφιλοχίου στη ζωή τους, στη ζωή της Σερβικής Εκκλησίας και του λαού του Μαυροβουνίου. Και όλοι αυτοί θα δεχθούν ότι ο Σεβασμιώτατος, με την άρση του φορτίου της αρχιεροσύνης, κατάφερε να καταστεί οικείος για κάθε θρήσκο κάτοικο του Μαυροβουνίου. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι οι νέοι τον αποκαλούσαν έτσι απλά «παππού», ενώ οι μεγαλύτεροι «πατέρα».

Αλλά ακόμη πιο σημαντικός είναι ο ρόλος που διαδραμάτισε η προσωπικότητα του Μητροπολίτη Αμφιλόχιου για την Παγκόσμια Ορθοδοξία.

Θεολόγος

Η επιρροή του Μητροπολίτη Αμφιλόχιου στη σύγχρονη θεολογία είναι αρκετά απτή. Πάρτε, για παράδειγμα, τη διδακτορική του διατριβή «Το μυστήριο της Αγίας Τριάδας στις διδασκαλίες του Αγ. Γρηγόριου Παλαμά», ένα εξαιρετικό βιβλίο στη λειτουργική «Το νόημα της Λειτουργίας», ένα υπέροχο έργο «Αρχές της Ορθόδοξης ανατροφής».

Ο Σεβασμιώτατος ήταν πολύ μορφωμένος άνθρωπος. Έτσι, το 1962 αποφοίτησε από τη Θεολογική Ακαδημία του Αγίου Σάββα στο Βελιγράδι, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου στην ειδικότητα κλασική φιλολογία, στη συνέχεια στη Βέρνη (Ελβετία) και αργότερα στη Ρώμη.

Για ένα χρόνο ο Σεβασμιώτατος έμεινε στο Άγιον Όρος, όπου γνώρισε προσωπικά τον Άγιο Γέροντα Παΐσιο τον Αγιορείτη καθώς και τον διακεκριμένο Ορθόδοξο θεολόγο της εποχής μας Όσιο Ιουστίνο Πόποβιτς. Και οι δύο αυτοί άνθρωποι άσκησαν ουσιαστική επιρροή στη θεολογική και ασκητική διαμόρφωση της προσωπικότητας του Σεβασμιωτάτου.

Ταυτόχρονα, για εμάς, πιστούς της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, είναι επίσης σημαντικό ότι ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος είχε μια σαφή και συγκεκριμένη θέση για το «ουκρανικό ζήτημα». Η γνώμη του είχε μεγάλη σημασία, τον άκουγαν. Και όχι μόνο στη Σερβική Εκκλησία.

Έτσι, ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος πίστευε ότι «η δίψα για εξουσία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου οδήγησε σε μεγάλα προβλήματα στην Ουκρανία, σε διαίρεση που είναι καταστροφική για το μέλλον όχι μόνο της Ουκρανίας και όλων των σλαβικών λαών, αλλά ταυτόχρονα για ολόκληρη την Ορθοδοξία». Και ποιος θα πει ότι δεν είχε δίκαιο;

Ή, σε άλλο σημείο, ο Σεβασμιώτατος λέει ότι «ο Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης δεν έχει δικαίωμα να ονομάζεται επικεφαλής της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως γράφει στο ουκρανικό τόμο... Η Εκκλησία έχει μόνο μία κεφαλή, τον Χριστό». Και πάλι, δεν είχε δίκαιο ο Σεβασμιώτατος;

О στηλιτευτής της αμαρτίας

Ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος επηρέασε επίσης την Ορθοδοξία με τα φλογερά κηρύγματα του, υποστηρίζοντας την αλήθεια του Ευαγγελίου και εκθέτοντας την αμαρτία. Όλα αυτά, παρά τις απειλές, τους κινδύνους ή τη δυσαρέσκεια των ισχυρών. Για παράδειγμα, στις 10 Οκτωβρίου 2010 ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος χαρακτήρισε την παρέλαση των γκέι στη Σερβία «δηλητήριο που χύνεται στους δρόμους», το οποίο είναι «χειρότερο από το ουράνιο». Τότε δήλωσε επίσης ότι ο σύγχρονος πολιτισμός είναι μολυσμένος από τη σοδομία, ανεβάζοντάς την στο βάθρο θεότητας. Επιπλέον, ο Σεβασμιώτατος κάλεσε για μποϊκοτάζ της παρέλασης γκέι υπερηφάνειας. Πρέπει να παραδεχτείτε, τέτοια λόγια, ειπωμένα σε έναν κόσμο όπου οι αξίες των ΛΟΑΤ γίνονται σταδιακά οι αξίες της πλειοψηφίας, απαιτούν πολύ θάρρος και ισχυρές πεποιθήσεις.

Και ο Σεβασμιώτατος δεν επτοείτο όταν πρόβαλε αυτές του τις πεποιθήσεις. Εδώ είναι τα λόγια του για το νόημα και τη θέση της Ορθοδοξίας στον κόσμο:

«Κατά την προσωπική μου γνώμη, η Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία επί αιώνες χρημάτισε πνευματικός άξονας μεταξύ Ασίας και Ευρώπης. Και σήμερα είναι, επίσης, πνευματικός άξονας του σύγχρονου κόσμου στη νέα σύγκρουση μεταξύ Ανατολής και Δύσεως. Υπό την Ανατολή θα πρέπει να καταλαβαίνουμε ότι μόνον την ισλαμική Ανατολή, αλλά και ολόκληρη την Ανατολή: βουδιστική, κομφουκιανιστική.

Από τη μία, όλοι οι ανατολικοί πολιτισμοί, από την άλλη, ο λεγόμενος δυτικός, ευρω-αμερικανικός πολιτισμός, που βασίζεται στην αυτοκρατορική ιδέα, στη σύνθεση της ειδωλολατρικής Ρώμης, που αποθεώνει τον αυτοκράτορα, και του πρωτείου του επισκόπου Ρώμης.

Αυτός ο δυτικός πολιτισμός είναι φορέας μιας νέας ιδέας του κόσμου, μιας νέας παγκοσμίου τάξεως πραγμάτων, όχι μόνον κρατικής ή κοινωνικής: πρόκειται για μια νέα ηθική, μια νέα κοσμοθεωρία, και ένα νέο τρόπο ζωής.

Είναι μια απολύτως κοσμικοποιημένη, αντιχριστιανική, αυτοκρατορική ιδέα. Θα έλεγα ότι πίσω από τέτοιο είδος αντιχριστιανισμού διαφαίνεται η μύτη του σατανά, δηλαδή ο σατανισμός, ο οποίος διαφαίνεται ολοένα και σαφέστερα, αξιοποιώντας κάθε σύγχρονο μέσο και επιβαλλόμενος σε όλο τον κόσμο

Και εμπόδιο σε αυτή τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, στη νέα κοσμοθεωρία, σε αυτό το νέο ακραίο αντιχριστιανισμό στέκεται ο πνευματικός πυρήνας μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας και είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού. Και είναι ανάγκη να καταστραφεί, διότι όσο υπάρχει, δεν θα μπορέσει αυτή η νέα ιδεολογία να επικρατήσει σε όλο τον κόσμο».

Αρχιποιμένας

Ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος μπόρεσε να δείξει με ενεργό παράδειγμα πώς πρέπει να είναι ένας πραγματικός επίσκοπος, προκαθήμενος του λαού του Θεού, ποιμένας, έτοιμος να «τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ». Η πιο εντυπωσιακή απεικόνιση του ιερατικού υπουργείου του Σεβασμιώτατου είναι οι δύο φωτογραφίες που παρουσιάζονται παραπάνω. Σύμφωνα με τον Νικήτα Μπόνταρεφ, «στην πρώτη φωτογραφία, ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος το 1999 στο Κοσσυφοπέδιο, με ένοπλη συνοδεία, βρίσκει και κηδεύει τα λείψανα Σέρβων σκοτωμένων από Αλβανούς. Αλβανοί μαχητές μαίνονται γύρω, βόμβες πέφτουν από τον ουρανό. Στη δεύτερη φωτογραφία, στις 17 Μαρτίου 2004, μετά την «κρυστάλλινη νύχτα» στο Κοσσυφοπέδιο, όταν 4 χιλιάδες Σέρβοι αναγκάστηκαν να δραπετεύσουν από την περιοχή υπό την απειλή εξόντωσης, προστατεύει τον Μπαϊράκλι τζαμί, το μοναδικό τζαμί στη σερβική πρωτεύουσα, από το πλήθος των αγανακτισμένων κατοίκων του Βελιγραδίου».

«Δεν φοβόταν κανέναν και τίποτα, ούτε Αλβανούς συμμορίτες, ούτε τις νατοϊκές βόμβες, ούτε την οργή των οικείων του ομοεθνών, οι οποίοι αγανακτισμένοι θα μπορούσαν να διαπράξουν κάτι, για το οποίο θα μετανοούσαν μετέπειτα και οι ίδιοι», γράφει ο Νικήτα Μπόνταρεφ. Είναι δύσκολο να διαφωνήσουμε με αυτό το χαρακτηρισμό.

Στρατιώτης του Χριστού

Στις 26 Δεκεμβρίου 2019 το Κοινοβούλιο του Μαυροβουνίου, με πλειοψηφία, ενέκρινε το νόμο «Ελευθερία θρησκείας και πεποιθήσεων και το νομικό καθεστώς των θρησκευτικών κοινοτήτων», ο οποίος παραβιάζει τα συμφέροντα της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο πρώτος που αντιτάχθηκε στην υιοθέτηση αυτού του αντιεκκλησιαστικού νόμου ήταν ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος. Όντας ηθική αρχή για τη χώρα, ο Σεβασμιώτατος κατάφερε να ξεσηκώσει σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού του Μαυροβουνίου σε ενέργειες διαμαρτυρίας.

Σχεδόν σε κάθε πόλη, ξεκινώντας από τον Δεκέμβριο του 2019, άρχισαν μαζικές λιτανείες. Αυτές οι πομπές, με μικρές διακοπές λόγω της πανδημίας του κοροναϊού, συνεχίζονταν σχεδόν καθημερινά μέχρι τις εκλογές στο Μαυροβούνιο, που πραγματοποιήθηκαν στις 31 Αυγούστου 2020. Σε ορισμένες περιπτώσεις, από 50.000 έως 100.000 άτομα συμμετείχαν στην προσευχή ταυτόχρονα. Αρχικά, η αστυνομία του καθεστώτος του Μίλο Τζουκάνοβιτς (υποστηρικτή των «ευρωπαϊκών αξιών» και αντίπαλο της κανονικής Ορθοδοξίας) χρησιμοποιούσε βία κατά των πιστών. Έτσι, στις 27 Δεκεμβρίου, η αστυνομία του Μαυροβουνίου κτύπησε βάναυσα τον επίσκοπο Διοκλίου, ηγούμενο του μοναστηριού Τσέτινιε, Μεθόδιο (Όστοϊτς) και τους πιστούς. Στις 29 Δεκεμβρίου 2019 οι αστυνομικοί προσπάθησαν να διαλύσουν τους Ορθόδοξους Χριστιανούς που είχαν συγκεντρωθεί κοντά στο ναό της Αναστάσεως του Χριστού στην Ποντγκόριτσα χρησιμοποιώντας δακρυγόνα και γκλοπ.

Τότε, εκείνη τη στιγμή, φαινόταν ότι η βίαιη αντιπαράθεση μεταξύ των αρχών και των διαμαρτυρομένων εναντίον του αντιεκκλησιαστικού νόμου, ένα είδος ουκρανικού Μαϊντάν στο Μαυροβούνιο είναι απλώς αναπόφευκτο. Ωστόσο, δεν συνέβη. Και σε μεγάλο βαθμό χάρη στη θέση του Μητροπολίτη Αμφιλόχιου, ο οποίος με τα κηρύγματα, τις εκκλήσεις και το προσωπικό του παράδειγμα κατάφερε να συγκρατήσει τους ανθρώπους απ’ το να γλιστρήσουν στην άβυσσο της βίας, του θυμού και της επίθεσης.

Εκ των πραγμάτων, η Ιερά Μητρόπολη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας, με επικεφαλή τον αρχιποιμένα της, έδειξε σε όλο τον κόσμο, ότι οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας μπορούν πράγματι να είναι ειρηνικές. Πολύ περισσότερο, οι Ορθόδοξοι χριστιανοί μπορούν και πρέπει να αξιοποιούν μόνον ένα όπλο, την προσευχή. Και είναι ακριβώς αυτό το όπλο, που είναι το πλέον αποτελεσματικό κατά του εχθρού του ανθρωπίνου γένους.

Ο Σεβασμιώτατος κέρδισε αυτή τη μάχη εναντίον εκείνων που μισούσαν την Εκκλησία. Ό, τι και να πει κάποιος, μόνο χάρη στην σταθερότητα και τη δύναμη του Μητροπολίτη Αμφιλόχιου στην υπεράσπιση των συμφερόντων της Εκκλησίας, το Ορθόδοξο Μαυροβούνιο άντεξε. Και μόνο μετά την εκπλήρωση αυτής της τελευταίας αποστολής του, ο Σεβασμιώτατος αποχώρησε στον Κύριο. Όχι τόσο πολύ επειδή ήταν άρρωστος, αλλά επειδή ήρθε η ώρα του.

Σε αυτόν μπορούν να εφαρμοστούν τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγώνισμαι, τὸν δρόμον τετέλεκα, τὴν πίστιν τετήρηκα· λοιπὸν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἀποδώσει μοι ὁ Κύριος ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, ὁ δίκαιος κριτής, οὐ μόνον δὲ ἐμοί, ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς ἠγαπηκόσι τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ» (Β´Τιμ. 4,7-8).

Πολύ σωστά μίλησε για τον αποθανόντα αρχιποιμένα ο αδελφός του, Επίσκοπος Μπουντιμλιάν και Νίκσιτς Ιωαννίκιος: «Αγωνίσθηκε να μιμείται τον Κύριο Ιησού Χριστό, τον Εσταυρωμένο και Αναστάντα, και έπασχε ολίγα, ακριβώς τόσο, ώστε οι χριστιανοί, ο ιερός κλήρος και οι αδελφότητες των μονών να συνειδητοποιήσουν ότι προετοιμαζόταν πλέον να φύγει. Σημερινή είναι η ημέρα του πένθους, και θα τον πενθούμε και θα τελούμε επιμνημόσυνες δεήσεις, αλλά πιστεύω ότι η μνήμη αυτή σταδιακά θα μετεξελιχθεί σε εορτή, διότι το μαρτύριο, η αγάπη, η θυσία, η καλοσύνη και σύνεση του επισκόπου Αμφιλοχίου θα λάμπουν θεϊκά και θα κομίσουν μεγάλη ευλογία στο Μαυροβούνιο».

Αναπαύου εν ειρήνη, στρατιώτα του Χριστού!