Θα συμφωνήσει η Εκκλησία της Ελλάδας στην ένωση με αιρετικούς

Η Εκκλησία της Ελλάδας αντιμετωπίζει την απειλή να ενταχθεί στην «ενότητα» με τους αιρετικούς. Φωτογραφία: ΕΟΔ

Πριν από λίγες μέρες γνωστός ιεράρχης και θεολόγος της Ελληνικής Εκκλησίας, Μητροπολίτης Γόρτυνος Ιερεμίας, έκανε δήλωση σύμφωνα με την οποία «ἄρχισε ἀπό τήν Ἐκκλησία μας μία "οἰκουμενική" λεγόμενη κίνηση γιά διάλογο μέ τούς αἱρετικούς ὅλης τῆς οἰκουμένης μέ σκοπό τήν ἐπαναφορά τους στήν ἀλήθεια».

Ο Μητροπολίτης Ιερεμίας βλέπει μεγάλο όφελος στο οικουμενικό κίνημα και παραθέτει ακόμη και τα λόγια των Ελλήνων θεολόγων που το υποστηρίζουν. Ταυτόχρονα, ο ίδιος ο επίσκοπος πιστεύει ότι μόνο οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί μπορούν να είναι η Εκκλησία, όπως το Σώμα του Χριστού, και όλες οι άλλες χριστιανικές ονομασίες ονομάζονται «Εκκλησίες» μόνο με τη γενική έννοια αυτής της λέξης. Ωστόσο, αυτό δεν τον εμποδίζει να υποστηρίξει ότι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί μπορούν να συμβιβαστούν με τους Εθνικούς «επειδή είναι πρώην αδελφοί μας».

Όντως, τα τέκνα της Ορθόδοξης Εκκλησίας πρέπει να καλούν του αιρετικούς στην Αλήθεια. Αλλά σε τι πρέπει να βασίζεται μια τέτοια έκκληση; Ο Μητροπολίτης Ιερεμίας ήταν πάντα υποστηρικτής της οικουμενικής κίνησης και, αν όχι, γιατί άλλαξε τη θέση του; Τέλος, υπάρχουν δυνάμεις που ενδιαφέρονται ώστε όσο το δυνατόν περισσότεροι Έλληνες επίσκοποι και θεολόγοι να υποστηρίξουν την οικουμενική κίνηση;

Τι έλεγε ο Μητροπολίτης Ιερεμίας για τον οικουμενισμό μέχρι το 2020;

Μέχρι πρόσφατα ο Μητροπολίτης Ιερεμίας ήταν ένας από τους πιο ασυμβίβαστους αντιπάλους του οικουμενισμού και του Καθολικισμού μεταξύ των επισκόπων της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Μαζί με τον Μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ και τον Μητροπολίτη Κυθήρων Σεραφείμ, ο Μητροπολίτης Ιερεμίας θεωρούταν υπερασπιστής της αγνότητας της Ορθόδοξης πίστης και αντίπαλος του εκκλησιαστικού φιλελευθερισμού. Θα πρέπει να σημειωθεί ειδικά εδώ ότι αυτός ο επίσκοπος ήταν μεταξύ εκείνων των λίγων Ελλήνων ιεραρχών που δεν φοβήθηκαν να μην αναγνωρίσουν κάποιες από τις «πράξεις» της Συνόδου της Κρήτης.

Το 2016 ο Μητροπολίτης Ιερεμίας αρνήθηκε να βάλει την υπογραφή του στο έγγραφο της Συνόδου της Κρήτης με τίτλο «Σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο», επειδή το θεώρησε λανθασμένο από δογματική άποψη. Τότε στο Σεβασμιώτατο δεν άρεσε το γεγονός ότι οι αιρετικοί στο έγγραφο ονομάζονται επίσης «Εκκλησίες» (το 2020 ήδη παραδέχεται αυτό το όνομα): «Πώς έγινε ότι η Αγία και Μεγάλη Σύνοδο στην Κρήτη ονόμασε ετερόδοξες αιρετικές κοινότητες “Εκκλησίες“; Είπαν, έγραψαν και υπέγραψαν τον όρο “ετερόδοξες χριστιανικές εκκλησίες“. Τι, τώρα κι οι αιρετικοί έχουν γίνει “Εκκλησία“; Τότε για ποια ΜΙΑ Εκκλησία μιλάμε στο σύμβολο της Πίστεως;»

Λίγο αργότερα ο Μητροπολίτης Ιερεμίας δήλωσε ότι «στη Σύνοδο της Κρήτης ήταν απαραίτητο να καταδικάσουμε ανοιχτά τις δύο κύριες αιρέσεις της εποχής μας – τον παπισμό και τον οικουμενισμό. Αντίθετα, η Σύνοδος της Κρήτης όχι μόνο δεν καταδίκασε ούτε μια αίρεση, αλλά τις χαρακτήρισε “Εκκλησίες“ ... Χρησιμοποιώντας την έκφραση “ετερόδοξες Εκκλησίες“, συμβιβάζουμε τα ασυμβίβαστα: αναγνωρίζουμε ότι η Εκκλησία μπορεί να κάνει λάθος και οι αιρετικοί μπορούν είναι φορείς της αλήθειας. Παραλογισμός».

Το 2017 αυτός ο ιεράρχης πίστευε ότι ο οικουμενισμός είναι «ἕνα ὕπουλο σατανικό κίνημα, πού θέλει νά ἀναμείξει τήν ὀρθή πίστη μας μέ ἄλλα ψεύτικα «πιστεύω» καί νά μᾶς τήν παραλλάξει καί νά μᾶς τήν ψευτίσει». Ταυτόχρονα, υποστήριξε ότι «δέν εἶναι ἁπλᾶ μία αἵρεση, ἀλλά ἀγκαλιάζει ὅλες τίς αἱρέσεις. Εἶναι «παναίρεση». Καί τόν Οἰκουμενισμό τόν ὑποκινεῖ καί τόν ὑποστηρίζει ὁ Πάπας». 

Ο Οικουμενισμός είναι ἕνα ὕπουλο σατανικό κίνημα, πού θέλει νά ἀναμείξει τήν ὀρθή πίστη μας μέ ἄλλα ψεύτικα «πιστεύω» καί νά μᾶς τήν παραλλάξει καί νά μᾶς τήν ψευτίσει.

Μητροπολίτης Ιερεμίας

Έτσι, ακόμα το 2017, ο Μητροπολίτης Ιερεμίας αποκαλεί τον οικουμενισμό «παναίρεση» και «σατανικό κίνημα», απορρίπτει τη δυνατότητα χρήσης της λέξης «Εκκλησία» για αιρετικούς. Τρία χρόνια αργότερα, το 2020, αλλάζει απότομα τη θέση του και μάλιστα ζητά συγγνώμη για τις προηγούμενες, αντιοικουμενικές απόψεις του.

Στο ήδη αναφερθέν «εκκλησιολογικό» κήρυγμα, ο ιεράρχης, σχολιάζοντας τα λόγια του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου για την αναγκαιότητα του κηρύγματος μεταξύ των Εθνών, είπε: «Βλέπετε, χριστιανοί μου, τί λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες καί πόσο διαφορετικά σᾶς μιλοῦσα ἐγώ παριστάνοντας τόν ζηλωτή μέ ὄχι σωστό τρόπο; Συγχωρέστε με!».

Αποδεικνύεται, σύμφωνα με τον Σεβασμιώτατο, η προηγούμενη θέση του ως μητροπολίτη ήταν λανθασμένη, ενώ ο ίδιος, καταδικάζοντας τον οικουμενισμό, ήταν ζηλωτής. Γιατί όλα έχουν αλλάξει τόσο δραματικά;

Οικουμενισμός, Φανάρι και Ελλάδα

Σημειώνουμε ότι ο Μητροπολίτης Ιερεμίας μιλά για «την αρχή της οικουμενικής κίνησης» από την Εκκλησία του, προφανώς αναφέρεται στην Εκκλησία της Ελλάδας. Διότι μέχρι πρόσφατα η Ελληνική Εκκλησία δεν συμμετείχε ενεργά σε αυτό το κίνημα και μάλιστα το καταδίκαζε. Οι επίσκοποι, τα ονόματα των οποίων αναφέραμε παραπάνω, και μεταξύ των οποίων ήταν και ο Σεβασμιώτατος Ιερεμίας, ήταν κατηγορηματικά εναντίον του «διαλόγου» με τους αιρετικούς. Η άποψή τους για αυτό το ζήτημα είχε μεγαλύτερη επιρροή.

Αλλά τον τελευταίο καιρό η κατάσταση έχει αλλάξει δραματικά και η Εκκλησία της Ελλάδας, που εκπροσωπείται από τους μεμονωμένους ιεράρχες της, μιλά όλο και περισσότερο υπέρ του οικουμενισμού. Και αυτό πιθανότατα οφείλεται στην πορεία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου (τον οποίο οι Έλληνες αποκαλούν «Πατέρα του έθνους») προς την ενότητα με Καθολικούς και Προτεστάντες.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής του Φαναρίου, ο διάλογος με τους Καθολικούς αποτελεί προτεραιότητα για το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτός ο «διάλογος» δεν συνεπάγεται τη λύση των δογματικών διαφορών και δεν αναφέρει την ανάγκη μετάνοιας από τους Καθολικούς, καθώς, σύμφωνα με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, «υπάρχουν μόνο ιστορικές διαφορές μεταξύ Ορθόδοξων Χριστιανών και Καθολικών, και όχι δογματικές». Αυτή η προσέγγιση για την κατανόηση του «διαλόγου» δεν εμποδίζει τον επικεφαλής του Φαναρίου να προσεύχεται με τους Καθολικούς εντελώς ήρεμα και να εμπλέκει σ’ αυτό εκπροσώπους του Αγίου Όρους.

Οι εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης στις Ηνωμένες Πολιτείες προχώρησαν ακόμη περισσότερο από το άμεσο επικεφαλή τους. Έτσι, ο Μητροπολίτης Σικάγου Ναθαναήλ δήλωσε ότι ο κλήρος δεν έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει σε κανέναν να έρθει στην Θ. Κοινωνία, καθώς αυτός ο άνθρωπος μπορεί να μην επιστρέψει στην Εκκλησία. Φυσικά, αυτή η απαγόρευση προορίζεται κυρίως για Καθολικούς και Προτεστάντες. Γι’ αυτό ακριβώς ο Πάπας, απευθυνόμενος στον επικεφαλής του Φαναρίου, μιλά για «την κοινωνία των Εκκλησιών, η οποία απαιτεί θαρραλέα βήματα», και ο επικεφαλής της Αρχιεπισκοπής του Φαναρίου στις ΗΠΑ, Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος, πιστεύει ότι για αυτό το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης πρέπει να «ξεπεράσει τον φονταμενταλισμό σε άλλες Τοπικές Εκκλησίες». Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον Ελπιδοφόρο, ο φονταμενταλισμός πρέπει να νοηθεί ως κριτική της Συνόδου στην Κρήτη και απόρριψη της οικουμενικής κίνησης.

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο αγώνας ενάντια στον φονταμενταλισμό ξεκίνησε ακριβώς από την Ελληνική Εκκλησία, η οποία εξαρτάται πάρα πολύ από το Φανάρι. Και ένα από τα «θύματα» αυτού του αγώνα, ίσως, ήταν ο Μητροπολίτης Γόρτυνας Ιερεμίας. Φυσικά, η ρητορική του δεν περιέχει ακόμη ειλικρινείς διατριβές όπως αυτές των ιεραρχών του Φαναρίου στις ΗΠΑ, αλλά η πορεία που ακολουθήθηκε για τη συμμετοχή στην οικουμενική διαδικασία λέει ήδη πολλά.

Δεν μπορούμε να πούμε ότι η Ελλάδα έπεσε εντελώς. Υπάρχουν ακόμη επίσκοποι στην Εκκλησία της που υπερασπίζονται ασυμβίβαστα την αγνότητα της πίστης. Ο σκληρότερος αντίπαλος του οικουμενισμού παραμένει ο Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, ο οποίο τον χαρακτήρισε ως τον «τελευταίο πρόδρομο του Αντιχρίστου». Ο Σεβασμιώτατος καταδίκασε σκληρά τις συμπροσευχές με αιρετικούς και παραπονέθηκε ότι η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδας δεν αντιδρά σ’ αυτές με κανένα τρόπο: «Οι προσευχές των Ορθόδοξων και των μη Ορθοδόξων επιβεβαιώνουν για άλλη μια φορά ότι η αναβίωση του οικουμενισμού πραγματοποιείται ακούραστα, χωρίς ελπίδα καταδίκης από την Ιερή Σύνοδο».

Επιπλέον, στη δήλωσή του ο Μητροπολίτης Πειραιώς δεν παράλειψε ακόμη να τονίσει τον ολέθριο ρόλο πολλών εκκλησιαστικών ηγετών, (Πατριαρχών, Αρχιεπισκόπων και Επισκόπων), αλλά και πολλών άλλων κληρικών, θεολόγων και λαϊκών, οι οποίοι δυστυχώς διαβρωμένοι και εμποτισμένοι από την ιδεολογία οικουμενισμού, ή πιεζόμενοι από ισχυρούς πολιτικούς παράγοντες, εργάζονται πυρετωδώς, με διοργανώσεις Συνεδρίων διεθνούς εμβελείας, για την υλοποίηση των δολίων και καταστροφικών επιδιώξεών του, γενόμενοι αίτιοι απώλειας πολλών ψυχών υπέρ ων Χριστός απέθανε».

Εκκλησιαστικοί ηγέτες (Πατριάρχες, Αρχιεπίσκοποι και Επίσκοποι), καθώς και πολλοί άλλοι κληρικοί, θεολόγοι και λαϊκοί, οι οποίοι, δυστυχώς, είναι διαβρωμένοι και εμποτισμένοι από την ιδεολογία οικουμενισμού, ή πιεζόμενοι από ισχυρούς πολιτικούς παράγοντες.

Μητροπολίτης Πειραιώς 

Τα λόγια και η θέση του Μητροπολίτη Πειραιώς βρίσκουν μια τεράστια ανταπόκριση τόσο μεταξύ των απλών πιστών στην Ελλάδα όσο και μεταξύ πολλών επισκόπων που δεν τους αρέσει η πορεία του «διαλόγου» με αιρετικούς, κάτι που δεν συνεπάγεται την ένταξή τους στην Εκκλησία μέσω μετάνοιας, αλλά καθαρά μηχανική ένωση με βάση την «ενότητα της πίστης». Και οι φόβοι τους είναι απολύτως δικαιολογημένοι. Εδώ είναι τα λόγια του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου: «Σήμερα, όπως ποτέ άλλοτε, πρέπει να σκεφτούμε όχι μόνο τις διαφορές μας, αλλά και να προβλέψουμε την ενοποίηση των Εκκλησιών μας μέσω της πρόσφατα ανακαλυφθείσας εμπειρίας κοινωνίας, βασισμένη σε: αμοιβαία αναγνώριση, κοινή ομολογία πίστης, αποδοχή της διαφορετικότητας, λειτουργική κοινωνία, συνοδικότητα και καθολικότητα, αποστολή και ευαγγελισμό, επικουρικότητα, ανανέωση και μεταρρύθμιση και, τέλος, ρόλο του παπισμού».

Καταπολέμηση των διαφωνούντων

Ένας άλλος γνωστός θεολόγος και πνευματικός συγγραφέας πρότεινε την «διέξοδο», τα βιβλία του οποίου αγάπησαν πολλοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Είναι ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος (Βλάχος), ο οποίος είναι σήμερα το επιστόμιο του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης στην Εκκλησία της Ελλάδας.

Σε ένα από τα τελευταία θεολογικά του άρθρα, ο Σεβασμιώτατος, λύνοντας το ζήτημα της «ποικιλομορφίας των απόψεων στην Εκκλησία», γράφει: «Πρέπει νά υπακούουμε στήν φωνή τής Εκκλησίας, όπως εκφράζεται από τήν Ιερά Σύνοδο τής Εκκλησίας... Πρέπει νά ακολουθούμε τίς αποφάσεις τής Εκκλησίας, προτιμώντας από όλα τήν αγάπη καί τήν ειρήνη, ώστε νά αποφεύγονται οι διακρίσεις καί τά σχίσματα... Έχουμε τήν Εκκλησία στήν οποία θά κάνουμε υπακοή, καί δέν θά ακούμε κάθε Κληρικό, θεολόγο, διδάσκαλο πού εισάγει στήν αγία μας Ορθόδοξη Εκκλησία ξένες παραδόσεις, ξένα ήθη, ξένες διδασκαλίες, ατομικές ερμηνείες, ξένους καί επικίνδυνους «παρεκκλησιαστικούς καί παραθεολογικούς ιούς».

Είναι εύκολο να παρατηρήσουμε ότι η λέξη κλειδί σε αυτές τις φράσεις είναι «υπακοή». Με άλλα λόγια, εάν η Σύνοδος έλαβε οποιαδήποτε απόφαση, τότε πρέπει να τηρείται αυστηρά και όλα τα ιδιωτικά «θεολογικά πρότυπα» πρέπει να απορριφθούν. Αλλά το θέμα είναι ότι ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, ο Άγιος Μάρκος της Εφέσου, ο Άγιος Αθανάσιος ο Μέγας και πολλοί άλλοι άγιοι δύσκολα θα συμφωνούσαν με μια τέτοια θέση, οι οποίοι στην εποχή τους δεν ήθελαν να δεχτούν συνοδικές, αλλά αιρετικές αποφάσεις.

Δεν είναι απλώς σύγκριση για σύγκριση. Τώρα, σύμφωνα με ορισμένους Φαναριώτες, η Εκκλησία δεν διοικείται από τον Χριστό, αλλά από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο οποίος, για τον ίδιο Μητροπολίτη Ιερόθεο (Βλάχο), αποτελεί «ορατό σύμβολο της ενότητας της Ορθοδοξίας».

Όλα αυτά σημαίνουν ότι τα λόγια του Μητροπολίτη Γόρτυνας Ιερεμίας σχετικά με τα «οφέλη της οικουμενικής κίνησης» και την «αρχή» της για την Εκκλησία της Ελλάδας μπορεί να σημαίνουν ότι το Φανάρι άρχισε να εμπλέκει την Ελλάδα και τους Έλληνες ιεράρχες στα σχέδιά του για ένωση με Καθολικούς. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος και οι σύντροφοί του χρειάζονται μια θετική άποψη για την αποστολή τους, και υπό αυτή την έννοια, η Ελληνική Εκκλησία μπορεί να παίξει ειδικό ρόλο. Έχοντας εγγυηθεί την υποστήριξη τόσο σοβαρών θεολόγων όπως ο Μητροπολίτης Γόρτυνας Ιερεμίας, θα είναι πολύ πιο εύκολο να εκτελούν τα σχέδιά τους μεταξύ των κληρικών και λαϊκών της Ελλάδας.

Είναι όλα τόσο ασυννέφιαστα με το «οικουμενικό κίνημα»;

Την πιο σκληρή θέση για το ζήτημα του οικουμενισμού είχε ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ (Σόμπολεφ), που δοξάστηκε μεταξύ των αγίων από την Εκκλησία μας. Σύμφωνα με τον ίδιο, «στην τελευταία πηγή της οικουμενικής κίνησης αντιμετωπίζουμε όχι μόνο τους πρωταρχικούς εχθρούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, αλλά και τον πατέρα όλων των ψεμάτων και της καταστροφής – το διάβολο... Θυμώντας την ουσία και τους στόχους του, να απορρίψουμε εντελώς την οικουμενική κίνηση, επειδή κρύβει την απόκλιση από την Ορθόδοξη πίστη και προδοσία του Χριστού... Επομένως, δεν θα συμμετάσχουμε σε οικουμενικά συνέδρια. Πρέπει να είμαστε όσο το δυνατόν πιο μακριά από την οικουμενική κίνηση».

Το οικουμενικό κίνημα συνεχίζεται εδώ και πολύ καιρό στον κόσμο, αλλά προς το παρόν δεν έχουμε δει ακόμη τα αποτελέσματά του με τη μορφή μαζικής ένταξης αιρετικών στην Εκκλησία. Επομένως, η δήλωση του Μητροπολίτη Ιερεμία για την ετοιμότητα των Ορθόδοξων να κάνουν «συμβιβασμούς με αιρετικούς» φαίνεται μάλλον ασυνήθιστη. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό για εμάς; Με άλλα λόγια, τι πρέπει να θυσιάσουν οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί για να επανενωθούν με τους ετεροδόξους; Και γενικά, γιατί τα μέλη της Αληθινής Εκκλησίας πρέπει να κάνουν κάποιο είδος συμβιβασμού, ώστε αυτοί που έχουν αποχωριστεί από αυτήν να ενταχθούν σε αυτήν την Εκκλησία;

Τι ακριβώς σημαίνει «συμβιβασμός με αιρετικούς» για εμάς; Με άλλα λόγια, τι πρέπει να θυσιάσουν οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί για να επανενωθούν με τους ετεροδόξους; Και γενικά γιατί τα μέλη της Αληθινής Εκκλησίας πρέπει να κάνουν κάποιο είδος συμβιβασμού, ώστε αυτοί που έχουν αποχωριστεί από αυτήν να ενταχθούν σε αυτήν την Εκκλησία;

Επειδή, στην ουσία, δε μας χωρίζουν «παραδόσεις», «τελετουργίες», «πολιτισμός», αλλά τα δόγματα. Αυτό σημαίνει ότι κάθε διάλογος με αιρετικούς και ετεροδόξους θα πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά σε δογματική βάση. Αυτός που δέχεται τα δόγματα της Εκκλησίας μας, μπορεί, μέσω μετάνοιας, να ενωθεί με την Αλήθεια. Η Κοινωνική Έννοια της Εκκλησίας μας το λέει γι’ αυτό το εξής: «Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μπορεί να αναγνωρίσει την "ισότητα των ονομασιών". Εκείνοι που αποσχίστηκαν από την Εκκλησία δεν μπορούν να επανενωθούν με αυτήν στην κατάσταση στην οποία βρίσκονται τώρα, οι υπάρχουσες δογματικές διαφορές πρέπει να ξεπεραστούν και όχι απλώς να προσπεραστούν».

Ωστόσο, παρακολουθώντας τον «διάλογο» που έχει το Φανάρι με το Βατικανό ή με Προτεστάντες, δεν βλέπουμε καμία συζήτηση δογματικών ζητημάτων. Θεωρούνται κάτι ασήμαντο, κάτι που μπορεί να λυθεί αργότερα. Ταυτόχρονα, οι Ορθόδοξοι (ακόμα) ιεράρχες τονίζουν ότι η Εκκλησία δεν θα συμβιβαστεί σε αυτά τα θέματα. Τότε σε τι θα συμβιβαστεί; Δε μιλάνε για αυτό.

Όμως, σύμφωνα με τον όσιο Ανατόλιο της Όπτινας, «οι αιρέσεις εξαπλώνονται παντού και θα εξαπατήσουν πολλούς. Ο εχθρός της ανθρώπινης φυλής θα ενεργεί με πονηριά προκειμένου, εάν είναι δυνατόν, να πείσει και τους εκλεκτούς στην αίρεση. Δεν θα απορρίψει με αγένεια τα δόγματα της Αγίας Τριάδας, τη Θεότητα του Ιησού Χριστού και την αξιοπρέπεια της Παναγίας, αλλά θα διαστρεβλώσει ανεπαίσθητα τη διδασκαλία της Εκκλησίας, που μεταδόθηκε από τους Αγίους Πατέρες από το Άγιο Πνεύμα, και το ίδιο το πνεύμα και το καταστατικό του, και αυτά τα κόλπα του εχθρού θα παρατηρηθούν μόνο από λίγους που είναι οι πιο ειδικευμένοι στην πνευματική ζωή... Οι αιρετικοί θα αναλάβουν την εξουσία στην Εκκλησία, θα τοποθετήσουν τους υπηρέτες τους παντού και η ευσέβεια θα παραμεληθεί».

Συνεπώς, μπορούμε να συνοψίσουμε ότι η κίνηση του Φαναρίου προς την ενότητα με τους Καθολικούς (χωρίς την μετάνοια των τελευταίων) γίνεται όλο και πιο ισχυρή. Αυτή τη στιγμή οι υποστηρικτές αυτής της «κίνησης» προσπαθούν να εμπλέξουν την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία σε αυτήν, διότι, σύμφωνα με τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο, «η ένωση με τους Καθολικούς και γενικά όλες οι οικουμενικές προσπάθειες πρέπει να καταβληθούν από την πληρότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας και όχι από μεμονωμένες Τοπικές Εκκλησίες». Η ετοιμότητα να κάνουν «συμβιβασμούς», καθώς και η απουσία κηρύγματος για τη μετάνοια και τη συζήτηση των δογματικών αρχών, λέει ότι στο τέλος, θα θυσιαστεί η Ορθοδοξία, όπως συνέβη ήδη στη Ένωση Φερράρας – Φλωρεντία.

Ποιος θα επωφεληθεί από αυτό; Σε γενικές γραμμές, κανείς. Εκτός από τον εχθρό της ανθρωπότητας.