Ποιος και τι είναι πίσω από εμπρησμούς των ορθόδοξων μοναστηριών και ναών

Τις τελευταίες εβδομάδες οι εμπρησμοί των Ορθόδοξων Εκκλησιών έχουν γίνει πιο συχνοί στην Ουκρανία. Φωτογραφία: ΕΟΔ

Από τις αρχές του 2020 όλο και πιο συχνά ακούμε για πυρκαγιές σε μοναστήρια και εκκλησίες της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η κύρια αιτία της φωτιάς είναι εμπρησμός. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες οι ειδήσεις για πυρκαγιάς μοιάζουν με αναφορές από το μέτωπο. Ποιος είναι πίσω από αυτό, γιατί συμβαίνει αυτό τώρα και πώς πρέπει να αντιδράμε σ’ αυτό;

Στις 6 Απριλίου έβαλαν φωτιά στον Ιερό Ναό προς τιμήν της εικόνας της Ιεροσολυμίτισσας στο Κίεβο. Πιθανόν δρούσε ολόκληρη ομάδα εμπρηστών.

Στις 12 Απριλίου 2020 έπιασε φωτιά ένα από τα κτίρια της ανδρικής Ιεράς Μονής της Κοίμησης της Θεοτόκου στο χωριό Λίπκι της περιοχής Goshchansky της Περιφέρειας Ρίβνε.

Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, ο εμπρησμός του κτιρίου του μοναστηριού συνέβη κατά τη διάρκεια της λειτουργίας στη γιορτή της Εισόδου του Κυρίου στην Ιερουσαλήμ. Το ένα κτίριο κάηκε εντελώς, το άλλο εν μέρει. Στη σκηνή της φωτιάς ανακαλύφθηκε ένα μπουκάλι, πιθανώς με ίχνη του μίγματος ανάφλεξης.

Ο χρόνος για τον εμπρησμό επιλέχθηκε ειδικά: μεγάλη γιορτή, οι κάτοικοι της μονής συμμετέχουν στη λειτουργία ούτως ή άλλως, πράγμα που σημαίνει ότι τη φωτιά θα ανακαλύψουν μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, που θα είναι αρκετό για τη φωτιά να καταλάβει ολόκληρο το κτίριο. Δηλαδή ο εμπρησμός ήταν εσκεμμένος.

Στις 15 Απριλίου 2020 κάηκε ο Ι.Ν. της Αγίας Παρασκευής της Σερβίας στο χωριό Λουκαβτσί στην περιοχή Vyzhnytsky της Περιφέρειας Τσερνιβτσί. Η παλιά ξύλινη εκκλησία κάηκε εντελώς.

Η πυροσβεστική εξακολουθεί να ανιχνεύει τους λόγους, αλλά το γεγονός ότι η πυρκαγιά συνέβη τη νύχτα επιτρέπει με μεγάλη πιθανότητα την υπόθεση του εσκεμμένου εμπρησμού.

Στις 21 Απριλίου 2020 στο γυναικείο μοναστήρι του ιερομάρτυρα Χαραλάμπους στο χωριό Γκαμαλίεφκα στην περιοχή Shostka της Περιφέρειας Σούμι, η πυρκαγιά κατέστρεψε εν μέρει τα μοναστικά κελιά, την τραπεζαρία και το κοιμητήριο του χέτμαν του στρατού του Ζαρορίζια Ιβάν Σκοροπάντσκι, που βρίσκεται στο μοναστήρι.

Επισήμως η αιτία της πυρκαγιάς δεν ονομάζεται. Ωστόσο, σε αυτήν την περίπτωση ο εμπρησμός είναι από τις κύριες.

Στις 24 Απριλίου 2020 συνέβη πυρκαγιά στην ανδρική Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου της Οδησσού.

«Τη νύχτα της 23-24 Απριλίου, σημειώθηκε μεγάλη πυρκαγιά στην ανδρική Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Οδησσού, η αιτία της οποίας, σύμφωνα με την προκαταρκτική εκδοχή, ήταν εσκεμμένος εμπρησμός. Κάηκε αποθηκευτικό χώρος με έκταση άνω των 600 τετραγωνικών μέτρων. Οι μάρτυρες ισχυρίζονται ότι άγνωστος πέταξε αρχικά κοκτέιλ Μολότοφ κάτω από τα Ι.Χ. του μοναστηριού Toyota Hiace και VAZ-2107. Κατάφεραν να σβήσουν αμέσως τις πυρκαγιές με τη βοήθεια των κατοίκων του μοναστηριού με πυροσβεστήρες». Είναι το μήνυμα στη σελίδα της Επισκοπής της Οδησσού στο Facebook. Τι είναι αξιοσημείωτο σ’ αυτό; Ο εμπρηστής προσπάθησε να βάλει φωτιά στα αυτοκίνητα αρχικά και έριξε κοκτέιλ Μολότοφ κάτω από τα αυτοκίνητα, όχι πάνω σ’ αυτά. Τα αυτοκίνητα έχουν το πιο εύφλεκτο σημείο ελαστικά. Εάν ανάβουν, είναι σχεδόν αδύνατο να σβήσετε το αυτοκίνητο.

Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα η φλόγα καλύπτει ολόκληρο το σώμα αυτοκινήτου, μετά γίνεται έκρηξη δεξαμενής βενζίνης και εάν το αυτοκίνητο είναι κοντά σε κάποια κτίρια, η φωτιά εξαπλώνεται εκεί. Ο εμπρηστής στόχευε στα ελαστικά, άραγε ήξερε τι έκανε. Το γεγονός ότι οι αδελφοί της μονής κατάφεραν να σβήσουν τα αυτοκίνητα και κανένας από αυτούς δεν πέθανε είναι έλεος του Θεού.

Όλες αυτές οι περιστάσεις, καθώς και ένα μικρό χρονικό κενό μεταξύ εμπρηστικών επιθέσεων, μας επιτρέπουν να πούμε ότι αντιμετωπίζουμε μια οργανωμένη και καλά προετοιμασμένη (τουλάχιστον με εξειδικευμένο προσωπικό) δράση. Ποίος είναι πίσω απ’ αυτό, σε γενικές γραμμές, είναι ξεκάθαρο, αυτός που μισεί την κανονική Εκκλησία και επιθυμεί να σταματήσει την ύπαρξή της στην Ουκρανία.

Ας μεταφερθούμε μερικά χρόνια πίσω για να δούμε πώς ήταν η κατάσταση με τον εμπρησμό των εκκλησιών της UOC στο πρόσφατο παρελθόν.

• Στις 3 Δεκεμβρίου 2014, στις 27 Ιανουαρίου και στις 22 Απριλίου 2015, δηλαδή τρεις φορές στη σειρά, οι κακοποιοί προσπάθησαν να κάψουν την εκκλησία προς τιμήν της εικόνας της Παναγίας «Χαρά όλων που λυπημένων», στο πάρκο Babi Yar. Κατά τη μια απόπειρα στο ιερό έριξαν έξι κοκτέιλ Μολότοφ.
• Στις 27 Ιανουαρίου 2015 έβαλαν φωτιά στον Ιερό Ναό του οσιομάρτυρα Τρύφωνα στη συνοικία Troieschyna στο Κίεβο. Ο εμπρηστής άφησε ένα σημείωμα στη σκηνή του εγκλήματος: «Δρόμο το Πατριαρχείο της Μόσχας από την ουκρανική γη».
• Στις 19 και 30 Νοεμβρίου 2015 οι κακοποιοί λήστεψαν και έβαλαν φωτιά σε πέντε σημεία στην Εκκλησία της Αγίας Τριάδας στο χωριό Ροκίτνε της περιφέρειας Ρίβνε.
• 5 Ιανουαρίου 2016 – εμπρησμός της εκκλησίας προς τιμήν της εικόνας της Παναγίας «Προφητεία του Συμεών» και του Αγιαστή Πέτρου Μογίλα στο Κίεβο.
• 22 Φεβρουαρίου 2016 – εμπρησμός της εκκλησίας προς τιμήν της εικόνας της Παναγίας «Ικανοποιήστε τις θλίψεις μου», πόλη Νικολάεφ, Περιφέρεια του Λβιβ.
• 24 Απριλίου 2016 – απόπειρα εμπρησμού της εκκλησίας προς τιμήν του οσίου Αγαπητού των Σπηλαίων στο Κίεβο. Συμπέρασμα της αστυνομίας είναι εσκεμμένος εμπρησμός.
• Στις 26 Αυγούστου 2017 έκαψαν την Εκκλησία των Θεοφανίων στο Νικολάεφ.
• 25 Ιανουαρίου 2018 – απόπειρα εμπρησμού της Μονής των Δεκάτων στο Κίεβο. Την παραμονή αυτής της προσπάθειας οι ριζοσπάστες από την εθνικιστική οργάνωση C14 προσπάθησαν να εισβάλουν στο μοναστήρι.
• Στις 3 Φεβρουαρίου 2018 καιγόταν η εκκλησία του Αγίου Ισαποστόλου Πρίγκιπα Βλαντίμιρ στο Λβιβ.
• 10 Μαρτίου 2018 – εμπρησμός του Ιερού Ναού Μεταμόρφωσης στο Κίεβο.

Στη μέση όλων αυτών των εμπρησμών, στις 13 Φεβρουαρίου 2018, το τηλεοπτικό κανάλι ZIK δημοσίευσε ένα πρόγραμμα με τον τότε επικεφαλής του Τμήματος Θρησκευτικών Υποθέσεων Αντρέι Γιούρας και εκπρόσωπο ριζοσπαστικών ακτιβιστών Ντμίτρι Ρεζνιτσένκο.

Συζητούσαν τον εμπρησμό της Μονής των Δεκάτων στο Κίεβο. Ο διάλογος που ακούστηκε είναι πολύ ενδεικτικός.

Παρουσιαστής: Τώρα προσπαθούν να λύσουν αυτά τα προβλήματα, καθώς το θεωρούν απαραίτητο. Κάποιος θεωρεί ότι τα κτίρια κοντά στα ερείπια της Εκκλησίας των Δέκατων είναι ο ναός του Θεού, κάποιος το θεωρεί παράνομο κτίριο, στην ουσία μικρή αρχιτεκτονική μορφή και προσπαθεί να το κάψει. Κατά πόσο λογικό είναι αυτό, πόσο ισορροπημένη είναι αυτή η απόφαση;

Ρεζνιτσένκο: Με ρωτάτε ως εκπρόσωπο της πλευράς που προσπάθησε να κάψει;

Παρουσιαστής: Όχι, ενδιαφέρομαι απλώς για την άποψή σας.

Ρεζνιτσένκο: Και αυτή είναι η μόνη επιλογή. Εδώ, ο Αντρέι [Γιούρας] είπε σωστά ότι όταν δεν υπάρχουν νομοθετικοί μηχανισμοί για τον περιορισμό των δραστηριοτήτων μιας ανοιχτά εχθρικής οργάνωσης, η φύση, όπως πολύ σωστά είπατε, δεν ανέχεται το κενό. Έτσι, εάν το κράτος δεν σκοπεύει να πολεμήσει έναν οργανισμό εχθρικό προς το κράτος, αυτό πρέπει να γίνει από την κοινωνία.

Παρουσιαστής: Υπάρχει μια πολύ λεπτή γραμμή εδώ. Ποιος καθορίζει εάν είναι εχθρικό ή όχι;

Ρεζνιτσένκο: Και εδώ, όπως πάντα, θα χρειαζόμασταν νομοθετικούς κανόνες, αλλά δεν υπάρχουν. Επομένως, όπως συμβαίνει πάντα σ’ ένα ελεύθερο παιχνίδι ιστορικών στοιχείων, καθορίζεται από το γεγονός.

Από αυτόν τον διάλογο ακολουθεί:

• Πρώτον, η έγκριση των εμπρησμών, τόσο από την πλευρά του εκπροσώπου των ριζοσπαστών, όσο και από τον εκπρόσωπο των αρχών.
• Δεύτερον, η δήλωση της UOC ως εχθρικής οργάνωσης.
• Τρίτον, η πραγματική έκκληση για συνέχιση αυτών των εμπρησμών.

Και, όπως βλέπουμε, συνεχίστηκαν. Αυτό διευκολύνθηκε σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι η αστυνομία δεν βιαζόταν πολύ να ερευνήσει επιθέσεις σε ναούς και οι κακοποιοί αφέθηκαν ατιμώρητοι για τις φρικαλεότητές τους. Και όπως γνωρίζετε, η ατιμωρησία σπρώχνει για νέα εγκλήματα. Ήταν σαν να τους δόθηκε σήμα ότι η κοινωνία ευνοεί τέτοιες δραστηριότητες.

Τα τελευταία χρόνια κορυφαίοι πολιτικοί και σχεδόν όλα τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούσαν να βάλουν την κοινή γνώμη εναντίον της UOC, κατηγορώντας ότι είναι όργανο «επιθετικής χώρας». Σήμερα, το θέμα της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία στην ημερήσια διάταξη έχει παραχωρήσει τη θέση του στον κοροναϊό. Το COVID-19 σπάει ρεκόρ συμπλήρωσης του χώρου πληροφοριών. Και είναι λογικό ότι η κοινή γνώμη χτίζεται κατά της UOC σε σχέση με τις κατηγορίες εναντίον της για μη συμμόρφωση με τα μέτρα καραντίνας που ανακοίνωσε το κράτος.

Στις 16 Απριλίου 2020 ο οργανισμός «ΜΜΕ για συνειδητή επιλογή» έχει διαδώσει δήλωση: «Εμείς, εκπρόσωποι του κινήματος "ΜΜΕ για συνειδητή επιλογή" και των δημόσιων οργανισμών των ΜΜΕ της Ουκρανίας, καταδικάζουμε την έκκληση του προκαθήμενου της UOC του Πατριαρχείου Μόσχας Ονούφριου προς τους ενορίτες να έρθουν για τη λειτουργία του Πάσχα στην εκκλησία κατά το κοροναϊό. <...> Θεωρούμε μια τέτοια δήλωση ως απόπειρα να σαμποτάρει εναντίον ουκρανικού λαού».

Παρά το γεγονός ότι ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Ονούφριος δεν κάλεσε να έρθουν σε εκκλησίες, αλλά απλώς είπε ότι θα τελούνται οι Θείες Λειτουργίες το Πάσχα.

Η αστυνομία δεν βιαζόταν πολύ να ερευνήσει επιθέσεις σε ναούς και οι κακοποιοί αφέθηκαν ατιμώρητοι για τις φρικαλεότητές τους. Και όπως γνωρίζετε, η ατιμωρησία σπρώχνει για νέα εγκλήματα. Ήταν σαν να τους δόθηκε σήμα ότι η κοινωνία ευνοεί τέτοιες δραστηριότητες.

Το Πάσχα, 19 Απριλίου 2020, ο αναπληρωτής διευθυντής του τηλεοπτικού καναλιού «ATR» των Τατάρων της Κριμαίας, Αϊντερ Μουτζαμπάεφ, που ζει στο Κίεβο, έγραψε βίντεο μήνυμα στο οποίο είπε: «Η κατάσταση με τον κοροναϊό έδειξε ότι η ΟCU και η UGCC (ουνίτες) φροντίζουν τους ανθρώπους, ενώ η UOC είναι ένα από τα βασικά σημεία του κοροναϊού στην Ουκρανία, Εκκλησία του κακού, Εκκλησία-δολοφόνος, η οποία δεν εκτιμά καθόλου την Ουκρανία ως κράτος, ούτε τους Ουκρανούς ως λαό».

Δεν θα επαναλάβουμε τις απειλές των κυβερνητικών αξιωματούχων να σκάψουν δρόμους προς τις εκκλησίες της UOC, είναι αρκετά γνωστές. Όλα αυτά διαμορφώνουν την ιδεολογική βάση για διάφορες ενέργειες κατά της Εκκλησίας, συμπεριλαμβανομένων των εμπρησμών. Οι εθνικιστικοί ριζοσπάστες, φορτωμένοι με αυτόν τον τρόπο, μπορούν κάλλιστα να αποφασίσουν ότι ο εμπρησμός της εκκλησίας UOC είναι μια καλή πράξη, μια συμβολή στην καταπολέμηση του κοροναϊού, όπως πριν ήταν μια συμβολή στον αγώνα κατά της «επιθετικής χώρας».

Ωστόσο, ο γραφικός χαρακτήρας με το οποίο πραγματοποιούνται οι εμπρησμοί τις τελευταίες εβδομάδες δημιουργεί αμφιβολίες ότι είναι το έργο των μεμονωμένων ατόμων που έχουν ακούσει τους ψευδείς ισχυρισμούς για την UOC.

Η πιο πιθανή εκδοχή φαίνεται να είναι ότι όλα αυτά γίνονται σκόπιμα για να αποσταθεροποιήσουν την εγχώρια πολιτική κατάσταση και να κερδίσουν πολιτικά μερίσματα σε αυτό: να καταλάβουν την εξουσία ή να αλλάξουν δραματικά την πολιτική του κράτους.

Η κατάσταση είναι αρκετά δύσκολη τώρα: η χώρα βρίσκεται σε καραντίνα και με τρόμο σκέφτεται τι θα συμβεί στην οικονομία, πόσοι άνθρωποι θα χάσουν τη δουλειά τους και τι θα συμβεί γενικά. Στο Τσερνομπίλ και σε άλλα μέρη καίγονται τα δάση. Το ψυχολογικό άγχος λόγω του φόβου του κοροναϊού οδηγεί τους ανθρώπους στο σημείο που απειλούν τους δικούς με σκοτωμό, υποψιάζονταν ότι έχουν κολλήσει.

Υπό αυτές τις συνθήκες είναι δυνατές ορισμένες πολιτικές δράσεις μεγάλης κλίμακας, αυτές όμως χρειάζονται έναν καταλύτη με τον οποίο μπορεί να προκληθούν αναταραχές στην κοινωνία. Και η θρησκευτική σφαίρα, ως η πιο ευαίσθητη από αυτήν την άποψη, αντιπροσωπεύει έναν βολικό στόχο για τέτοιες προκλήσεις. Πάλι, όπως και αρκετά χρόνια από, στην Ουκρανία προσπαθούν να πυροδοτήσουν τις θρησκευτικές διαμάχες και αντιπαραθέσεις. Προσπαθούν να εναντιώσουν τους ανθρώπους μεταξύ τους, για να ανάψουν αίσθημα μίσους μέσα τους.

Η πιο πιθανή εκδοχή φαίνεται να είναι ότι όλα αυτά γίνονται σκόπιμα για να αποσταθεροποιήσουν την εγχώρια πολιτική κατάσταση και να κερδίσουν πολιτικά μερίσματα σε αυτό: να καταλάβουν την εξουσία ή να αλλάξουν δραματικά την πολιτική του κράτους.

Και το πιο σημαντικό πράγμα τώρα είναι να μην υποκύψουμε σε αυτές τις προκλήσεις. Να μην αρχίσουμε την εκδίκηση ή δική μας δίκη. Να μην αφήσουμε τον θυμό και το μίσος να καταλάβουν τη συνείδησή μας. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να γίνει, ειδικά εάν συνεχιστεί ο εμπρησμός των ναών, κάτι που είναι πολύ πιθανό.

«Μηδενὶ κακὸν ἀντὶ κακοῦ ἀποδιδόντες. προνοούμενοι καλὰ ἐνώπιον πάντων ἀνθρώπων· εἰ δυνατόν, τὸ ἐξ ὑμῶν μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες. μὴ ἑαυτοὺς ἐκδικοῦντες, ἀγαπητοί, ἀλλὰ δότε τόπον τῇ ὀργῇ· γέγραπται γάρ· ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω, λέγει Κύριος» (Ρωμ. 12, 17-19).

Όσον αφορά την αστυνομία, πρέπει να συνειδητοποιήσουν εκεί ότι το θέμα παίρνει μια πολύ σοβαρή στροφή, και η άφεση ή η αδράνεια από την πλευρά της μπορούν να οδηγήσουν σε πολύ κακές συνέπειες για το ίδιο το κράτος. Μόνο γρήγορες και αποτελεσματικές ενέργειες για τη διερεύνηση αυτών των εγκλημάτων και την τιμωρία των υπευθύνων μπορούν να σταματήσουν τους κακοποιούς. Ενώ η κοινωνία πρέπει να απαιτήσει από την αστυνομία να εκπληρώσει πλήρως τις υποχρεώσεις της σύμφωνα με το νόμο.

Και ένα ακόμη πράγμα. Ναι, η αστυνομία θα πρέπει να ερευνά σειρά εμπρησμών μοναστηριών και εκκλησιών της UOC, αλλά το ηθικό καθήκον κάθε θρησκευτικής ή δημόσιας οργάνωσης σε αυτήν την κατάσταση είναι να καταδικάσει δημόσια αυτά τα τρομερά εγκλήματα. Μια τέτοια δήλωση ή, αντίθετα, η σιωπή είναι δοκιμασία της στοιχειώδους αξιοπρέπειας.