Ήρθε καιρός να ξεγράψουμε τον Φιλάρετο Ντενισένκο;

Ο επικεφαλής της UOC-KP Φιλάρετος Ντενισένκο. Φωτογραφία: ΕΟΔ

Στις 11 Ιουνίου 2019 ο επικεφαλής της UOC-KP Φιλάρετος Ντενισένκο συγκάλεσε το φόρουμ των Ουκρανών διανοουμένων «Υπέρ της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησία! Υπέρ του Πατριαρχείου Κιέβου!» Και την προηγούμενη ημέρα έδωσε ευρεία συνέντευξη τύπου στο ηλεκτρονικό εκδοτικό οίκο «Glavkom».

Τα λόγια του Φιλάρετου κατά τη διάρκεια αυτών των δύο γεγονότων καθιστούν δυνατή την κατανόηση της λογικής του και υποδηλώνουν πώς θα αναπτυχθούν τα μελλοντικά γεγονότα.

Το Φόρουμ των διανοούμενων, το οποίο ο Φιλάρετος οργάνωσε σε Μεγάλη αίθουσα συνεδριάσεων της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας, βγήκε αρκετά αδύναμη: ούτε ένας «επίσκοπος», μόνο τέσσερις «ιερείς», ούτε ένα αναγνωρίσιμο πρόσωπο στο προεδρείο.

Επίσημη ιστοσελίδα της UOC-KP (Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείο Κιέβου) περιέγραψε τη σύνθεση του Φόρουμ κάπως αόριστα: «Στην εκδήλωση συμμετείχαν δημόσια και πολιτικά πρόσωπα, διάσημοι επιστήμονες, καλλιτέχνες και συγγραφείς, εκπρόσωποι των Κοζάκων και των βετεράνων ATO, δημοσιογράφοι».

Ωστόσο, ο Φιλάρετος δεν στενοχωρήθηκε καθόλου από μια τέτοια αποτυχία του γεγονότος. Ακριβώς όπως δεν στενοχωρήθηκε με το γεγονός ότι μόνο τέσσερις από τους «επισκόπους» της UOC-KP απάντησαν στο αίτημά του να έρθουν για συνάντηση μαζί του στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Βλαδίμηρου στις 14-15 Μαΐου.

Προφανώς, οι πιθανότητες του Ντενισένκο να αποκαταστήσει το Πατριαρχείο του Κιέβου δεν είναι πάρα πολλές. Γιατί, λοιπόν, σοφός από την εμπειρία, που έχει μάθει από πολυετείς πολιτικές ίντριγκες, ο οποίος έχει συμμετάσχει σε μια μεγάλη ποικιλία συνδυασμών του αγώνα για εξουσία, συνεχίζει να προχωρά ευθέως στο στόχο του; Γιατί συνεχίζει να καλεί στην επιστροφή του Πατριαρχείου Κιέβου, που κατάργησε ο ίδιος; Γιατί, με κάθε νέα δήλωση και συνέντευξη, δίνει μια τέτοια κριτική στην PCU (Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, μη κανονική – συντ.) και στον επικεφαλής της τον Επιφάνιο Ντουμένκο, με την οποία θα είναι πλέον δύσκολο να συμφιλιωθεί κανείς;

Οι πολιτικοί επιστήμονες και οι εμπειρογνώμονες της εκκλησίας αναρωτιούνται. Το μόνο πράγμα που έρχεται στο μυαλό τους είναι ότι ο «παππούς της PCU» έχει τρελαθεί τελείως προς το τέλος της ζωής του. Ας το πούμε, μαρασμός του γέρου, πολλαπλασιασμένος επί ατελείωτη δίψα για εξουσία. Αλλά όλα δεν είναι τόσο απλά.

Η δίψα για εξουσία του Φιλαρέτου είναι φυσικά τεράστια. Και τώρα, με όλες τις δηλώσεις και τις καταγγελίες του για τον Επιφάνιο, έχει γίνει τόσο προφανής ότι ήδη κατηγορείται για αυτήν ακόμη και από ανθρώπους που, στο πολύ πρόσφατο παρελθόν, τον επαινούσαν και τον αποκαλούσαν σχεδόν πατέρα του ουκρανικού έθνους. Αλλά αποδεικνύεται ότι ο Φιλάρετος δεν νοιαζόταν για τίποτα άλλο παρά για την ικανοποίηση των δικών του φιλοδοξιών εξουσίας.

Όμως, εκείνοι που κατηγορούν τώρα τον Φιλάρετο ότι είναι έτοιμος να θυσιάσουν οτιδήποτε για τη εξουσία του – την PCU, το Τόμο κλπ. – ξεχνούν ότι για το πόθο για εξουσία και τις αυταρχικές μεθόδους διακυβέρνησης ο Φιλάρετος απολύθηκε το 1992 από τη θέση επικεφαλή της UOC, και έπειτα απαγορεύτηκε στο υπουργείο και αναθεματίστηκε.

Η απόφαση της Αρχιεπισκοπικής Συνόδου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από 11.06.1992 λέει: «να απαγορευτεί ο Μητροπολίτης Φιλάρετος (Ντενισένκο) της ιεροσύνης, στερώντας τον από όλους τους βαθμούς ιεροσύνης και όλων των δικαιωμάτων που συνδέονται με την παραμονή στον κλήρο <...> για τη σκληρή και αλαζονική στάση στους υπάγοντες κληρικούς, δικτατορία και εκβιασμό, <...>, εισαγωγή με τη συμπεριφορά του και την προσωπική του ζωή πειρασμού στο περιβάλλον των πιστών <...> ψευδορκία <...> δημόσια συκοφαντία και βλασφημία κατά της Αρχιεπισκοπικής Συνόδου <...> τέλεση ιερών τελετών, συμπεριλαμβανομένης χειροτονίας υπό την απαγόρευση <...> διάπραξη διάσπαση στην Εκκλησία».

Σήμερα ήδη οι υποστηρικτές του Επιφάνιου κατηγορούν τον «επίτιμο πατριάρχη» για τα εξής:

• Ζητάει την εξουσία και υφαίνει ίντριγκες ενάντια στον Επιφάνιο. Ορίστε «σκληρή και αλαζονική στάση απέναντι στους υπάγοντες κληρικούς, δικτατορία και εκβιασμός».
• Αποκαλύπτει όλη τη μάλλον μη ελκυστική κάτω πλευρά του «ενοποιητικού Συμβουλίου» στις 15.12.2018. Εδώ έχουμε την «δημόσια συκοφαντία και βλασφημία εναντίον της "Αρχιεπισκοπικής Συνόδου"».
• Με τις ενέργειές του διαχωρίζει την PCU. Ορίστε «διάσπαση στην Εκκλησία».

Μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά ότι εάν ο Φιλάρετος συνεχίσει με το ίδιο πνεύμα, θα τον υπενθυμίσουν και την «εισαγωγή με τη συμπεριφορά του και την προσωπική του ζωή πειρασμού στο περιβάλλον των πιστών» , δηλαδή την συζυγική ζωή στον καιρό του και παραβίαση όρκου και πολλά άλλα.

Έχουμε μία πολύ ενδιαφέρουσα εικόνα. Με τις κατηγορίες τους εναντίον του Φιλάρετου, οι υποστηρικτές του Επιφάνιου επιβεβαιώνουν στην ουσία την ορθότητα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της UOC (Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας), που επέβαλε κανονικές απαγορεύσεις στο Ντενισένκο. Συνεπώς, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος και η Σύνοδός του βρίσκονται σε μάλλον αμφίσημη θέση. Αφαίρεσαν το ανάθεμα απ’ το Φιλάρετο, ενώ αυτό με τις τρέχουσες ενέργειές του, επιβεβαιώνει μόνο την ορθότητα της επιβολής του. Και αν ήταν δικαιολογημένα το ανάθεμα, η απαγόρευση στη ιεροσύνη και νωρίτερα η απαγόρευση στο υπουργείο, τότε αποδεικνύεται ότι η δημιουργία του Πατριαρχείου Κιέβου και όλες οι «χειροτονίες», συμπεριλαμβανομένης και του Επιφάνιου Ντουμένκο, ήταν παράνομες.

Έτσι, οποιαδήποτε κριτική του Φιλάρετου στρέφεται εναντίον του Επιφάνιος και των υποστηρικτών του. Και αν η σημερινή νεαρή ηγεσία της PCU, την οποία οι υποστηρικτές του Φιλάρετου εύστοχα ονόμασαν «Νεότουρκοι» σκεφτεί να επιβάλει στο κεφάλι του Πατριαρχείου Κιέβου «απαγορεύσεις», με αυτό θα αποδείξει εύγλωττα πόσο παράνομη και αντικανονική είναι η PCU με όλους τους «επισκόπους» και «ιερείς» της. Σε τελική ανάλυση, εάν οι "απαγορεύσεις" της PCU είναι ορθές, τότε οι προηγούμενες απαγορεύσεις της UOC και της ROC είναι δύο φορές ορθές.

Ως εκ τούτου, ο Φιλάρετος δεν φοβάται μια τέτοια στροφή γεγονότων. Δεν φοβάται και τη φυσική του εξάλειψη, τη δυνατότητα της οποίας προϋπέθεσε ο διάσημος blogger Anatoly Shary. Ο Φιλάρετος είναι ήδη 90 ετών, αλλά όλοι σημειώνουν ότι είναι δραστήριος και γεμάτος ενέργεια και όλοι καταλαβαίνουν ότι ο θάνατός του θα υποδείξει τόσο εύγλωττα εκείνους οι οποίοι θα επωφεληθούν απ’ αυτήν, ότι δεν θα ξεπλυθούν αργότερα. Γι’ αυτό, ο επικεφαλής της UOC-KP και είπε ειλικρινά στους ανταποκριτές του «Glavkom»:

Δημοσιογράφος: Έχετε τώρα ασφάλεια;

Φιλάρετος: Δεν έχω καμία ασφάλεια. Αν και μου επιβάλλανε ασφάλεια.

Δ.: Δεν φοβάστε κάποια απόπειρα δολοφονίας;

Φ: Δεν φοβάμαι αυτό. Αν ο Θεός δεν το επιτρέψει, τότε καμία εχθρική δύναμη δεν θα κάνει τίποτα με εμένα. Δεν φοβάμαι τον θάνατο.

Έτσι, ο Φιλάρετος, σε κάποιο βαθμό, έβαλε τους αντιπάλους του στη γωνία. Οποιαδήποτε σκιά που πέφτει στο Φιλάρετο, πέφτει επίσης σε ολόκληρη την PCU με τον Επιφάνιο επικεφαλή.

Τώρα σχετικά με τη λογική του Φιλάρετου. Είναι απλή και κατανοητή. Ο «παππούς της PCU» ζωγράφισε την ακόλουθη εικόνα: η UOC (Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία) εξαρτάται από τη Μόσχα, η PCU (Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, μην κανονική – συντ.) εξαρτάται από την Κωνσταντινούπολη και πού είναι η ουκρανική Εκκλησία, για την οποία όλοι μιλούσαν;

Εδώ είναι τα λόγια του Φιλάρετου από την ομιλία του στο Φόρουμ Διανοούμενων: «Έχουμε λάβει Τόμο που μας κάνει εξαρτημένους από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Είμαστε εξαρτημένοι από τη Μόσχα, χωριστήκαμε. Και τώρα έχουμε πέσει σε μια άλλη εξάρτηση – από την Κωνσταντινούπολη. Ενώ πρέπει να έχουμε μια πραγματικά ανεξάρτητη Εκκλησία, η οποία θα εξυπηρετεί μόνο τον λαό της, τη χώρα της και την Εκκλησία της. Τέτοια αυτοκεφαλία χρειαζόμαστε και τέτοιο Τόμο».

Σημειώστε, ότι κανείς από τους επικριτές του Φιλάρετου δεν αμφισβήτησε τη διατριβή ότι «η PCU εξαρτάται από την Κωνσταντινούπολη». Δεν τη αμφισβητεί κανείς επειδή είναι απλά αδύνατο. Ο Φιλάρετος επιβεβαιώνει από τις διατάξεις του Τόμος το γεγονός αυτής της εξάρτησης. Ακολουθούν τα αποσπάσματα από τη συνέντευξή του στο «Glavkom»:

«Πώς εκφράζεται αυτή η εξάρτηση; Πρώτον, δεν έχουμε το δικαίωμα να παρασκευάζουμε μύρο. <...> Δεύτερον, αυτός ο Τόμος μας απαγορεύει να έχουμε επισκοπές και ενορίες έξω από την Ουκρανία. Στο εξωτερικό μένουν 20.000.000 Ουκρανοί και πολλοί από αυτούς είναι Ορθόδοξοι, θέλουν να ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Και ο Τόμος τους απαγορεύει αυτό και υποδείχνει ότι αυτοί οι Ουκρανοί πρέπει να ανήκουν στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Ενώ η μετανάστευση άλλων Εκκλησιών – Ρωσικής, Ρουμανικής, Βουλγαρικής, Σερβικής, Αντιόχειας – ανήκουν σε αυτές. <...> Τρίτον, η αυτοκέφαλη Εκκλησία πρέπει να λύνει όλα τα προβλήματά της στις Συνόδους της, Αρχιερατικές και Τοπικές. Ενώ στον Τόμο έγραψαν για μας ότι τα προβλήματα που προκύπτουν στην PCU θα επιλύονται από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Επομένως, τίθεται το ερώτημα: πού, λοιπόν, είναι η αυτοκέφαλη μας; Γι’ αυτό, δεν θέλουμε τέτοια αυτοκέφαλη».

Είναι αδύνατο να διαψευστεί αυτό. Ό, τι λέει ο Επιφάνιος και οι συνεργάτες του συνοψίζονται στο εξής: ναι, δήθεν αυτή τη στιγμή, είναι αλήθεια, αλλά στο μέλλον θα είμαστε αυτοκέφαλοι πραγματικοί.

Αλλά ο Φιλάρετος απαντάει και σ’ αυτό το επιχείρημα (στη συνέντευξη στο «Glavkom»):
Δ.: Αλλά από την Κωνσταντινούπολη και από την ηγεσία της PCU ακούγονται δηλώσεις ότι αυτό είναι προσωρινό και κάποτε η Ουκρανική Εκκλησία θα είναι απολύτως αυτοκέφαλη, θα είναι κιόλας πατριαρχία.

Φ: Θα ήθελα να υπενθυμίσω τις διαπραγματεύσεις με τον ίδιο μητροπολίτη Εμμανουήλ κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Βίκτωρ Γιούσενκο. Τότε μας προσφέρανε απλώς μια σύμβαση. Η σημασία της οποίας ήταν: γινόμαστε μέρος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, όπως και η Εκκλησία της Κρήτης. Τότε είπα ότι κάτω από τέτοιες συνθήκες δεν θα υποταχτούμε. Και απορρίψαμε αυτήν την προσφορά. Και τώρα έχουν κρύψει από εμάς ότι θα υπάρξει σχεδόν το ίδιο πράγμα στο Τόμο. Πρώτα πραγματοποίησαν Σύνοδο και μετά έδωσαν Τόμο σχεδόν με τους ίδιους όρους που προτάθηκαν πριν. Το 2008 ρώτησα τον μητροπολίτη Εμμανουήλ πότε θα λάβουμε αυτοκέφαλη. Και είπε: «Ε, ίσως σε ένα χρόνο, ή ίσως σε πέντε ή δέκα...» Τότε σκέφτηκα: «Ή ίσως σε 100 χρόνια;» Το ίδιο γίνεται τώρα με τις υποσχέσεις για το Πατριαρχείο της PCU: ίσως κάποτε θα γίνει, ίσως ποτέ...

Δ.: Δηλαδή, οι Ουκρανοί εξαπατήθηκαν;

Φ: Ναι. Εξαπατήθηκαν.

Σκληρή λογική: οι Ουκρανοί θέλουν αυτοκεφαλία εδώ και τώρα, ενώ η Κωνσταντινούπολη την προτείνει κάποια στιγμή αργότερα.

Και ο «επίτιμος πατριάρχης» εκτίει κραυγή: όλοι στην άμυνα του Πατριαρχείου του Κιέβου, μόνης ομολογίας που εξυπηρετεί το κράτος της Ουκρανίας! Αυτό το σύνθημα είναι σαφές σε όλους. Η PCU δεν μπορεί να είναι η στήριξη της ουκρανικής κρατικής εξουσίας λόγω της εξάρτησής της από το Φανάρι. Ενώ το Πατριαρχείο Κιέβου μπορεί. Το γεγονός ότι η πραγματική Εκκλησία του Χριστού πρέπει να υπηρετεί τον Χριστό, και όχι το κράτος, μπορεί να αγνοηθεί. Εξάλλου, μιλάμε τώρα για την PCU και την UOC-KP, και όχι για την Εκκλησία.

Αυτή η κραυγή προς το παρόν μοιράζονται πολύ λίγοι άνθρωποι, αλλά το θέμα είναι ότι για τους λεγόμενους πατριώτες είναι στην ουσία αληθινή. Αργά ή γρήγορα οι άνθρωποι θα αρχίσουν να το καταλαβαίνουν. Ο Φιλάρετος λέει την αλήθεια: άνθρωποι, σας εξαπάτησαν. Αφαίρεσαν τν ανεξαρτησία από το Πατριαρχείο Κίεβο και ως αντάλλαγμα δεν εξασφάλισαν καν την αναγνώριση της PCU από τις Τοπικές Εκκλησίες. Χωρίς αυτή την αναγνώριση, ο Τόμος είναι απλώς ένα όμορφο κομμάτι περγαμηνής.

Αργά ή γρήγορα όλοι θα συνειδητοποιήσουν αυτή την αλήθεια. Επιπλέον, τώρα η PCU συνδυάζει τον εαυτό της όλο και περισσότερο με το Φανάρι. Ο υποτιθέμενος διορισμός του Έλληνα Επιφάνιου (Δημητρίου) ως βικάριου του Επιφάνιου Ντουμένκο είναι μια άλλη απόδειξη αυτού. Έτσι εκτιμά ο Φιλάρετος αυτόν τον διορισμό:

Φ.: Επιπλέον, τώρα ζητούν από τον Μητροπολίτη Επιφάνιο να ορίσει Έλληνα επίσκοπο ως βικάριό του.

Δ.: Στην πραγματικότητα «επόπτη»;

Φ.: Ναι, παρατηρητή. Και αυτός θα μεταδίδει ό, τι απαιτεί ο Οικουμενικός Πατριάρχης και θα αναφέρει στην Κωνσταντινούπολη τι συμβαίνει στην PCU.

Ο Φιλάρετος αισθάνθηκε ότι το σχέδιο PCU δεν έχει πλέον καμία προοπτική. Ως προεκλογικό εργαλείο του Πέτρο Πόροσενκο δούλεψε και τελείωσε πια. Ως εργαλείο για την εφαρμογή των αξιώσεων της Κωνσταντινούπολης στην πρωτεία στην Εκκλησία δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες που του είχαν ανατεθεί. Εξάλλου, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος υπολόγιζε ότι η PCU θα είναι το πρώτο προηγούμενο, όταν το Φανάρι αποφάσισε μόνο του κάτι και η απόφαση αυτή αναγνωρίστηκε από άλλες Τοπικές Εκκλησίες. Αλλά η αποτυχία της εκστρατείας αναγνώρισης της PCU γίνεται όλο και πιο προφανής.

Αλλά ακριβώς αυτή η ιδέα της αναγνώρισης της νομιμοποίησης των ουκρανικών σχισματικών στον ορθόδοξο κόσμο είναι, προς το παρόν, το μόνο ιδεολόγημα της PCU που δεν επιτρέπει ακόμη αυτή την δομή να καταρρεύσει. Γύρω από αυτή την ιδέα της αναγνώρισης ενώνονται τώρα οι ιεράρχες της ΡCU. Όταν συνειδητοποιήσουν ότι δεν θα υπάρξει αναγνώριση, θα αρχίσει να βγαίνει έξω η δική τους επιθυμία για εξουσία και φιλοδοξίες καριερισμού, οι οποίες δεν είναι λιγότερες από του Φιλάρετου Ντενισένκο. Μήλο κάτω απ’ τη μηλιά θα πέσει.

Ο Μακάριος Μαλέτιτς, οι πρώην μητροπολίτες της UOC Συμεών (Shostasky) και ο Αλέξανδρος (Drabinko), ο Μιχαήλ Ζινκέβιτς και άλλοι "ιεράρχες" της PCU έχουν ήδη δηλώσει, με το ένα ή το άλλο τρόπο, τις αξιώσεις τους για το μεγαλύτερο ρόλο στην PCU από ό, τι είναι τώρα. Οι συγκρούσεις στην PCU με βάση τον καταμερισμό της εξουσίας και των υλικών πόρων είναι σχεδόν αναπόφευκτες. Και υπό τις συνθήκες όταν εξαφανιστεί η ενωτική για την PCU σήμερα ιδέα της αναγνώρισης, ο Φιλάρετος θα δώσει σε όλους για αντικατάσταση μια νέα/παλιά ιδέα – ιδέα μιας πραγματικά ανεξάρτητης ουκρανικής «Εκκλησίας», όπως ήταν το Πατριαρχείο Κιέβου πριν από την κομπίνα του Ποροσένκο με τον Τόμο.

Έτσι, οι σχισματικοί δεν πρέπει να βιαστούν να διαγράψουν τον Φιλάρετο Ντενισένκο. Θα τον χρειαστούν ακόμη. Και μπορεί να συμβεί ότι οι ακόλουθοι του Επιφάνιου θα πρέπει και πάλι να επαινούν την «σοφία» και τον «πατριωτισμό» του. Και τότε θα πρέπει να πολλαπλασιάσουν τη λαγνεία του Φιλαρέτου για την εξουσία όχι σε γεροντικό μαρασμό, αλλά στη δυνατότητά του να καιροσκοπεί.