აშშ-ის უფლებადამცველმა ორგანიზაცია Human Rights Watch-მა გააკრიტიკა კანონი 3894

Human Rights Watch. ფოტო: ngo-monitor

უკრაინის ახალი კანონი (N 3894, - რედ), რომელსაც შეუძლია ფაქტობრივად აკრძალოს უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის თემები, ქვეყნის უდიდესი რელიგიური ორგანიზაციაა, ძალიან ფართოა და შეიძლება ჰქონდეს შორსმიმავალი შედეგები უკრაინელების რელიგიურ თავისუფლებაზე, ამერიკელ ადამიანებზე. ამის შესახებ უფლებადამცველმა ორგანიზაცია Human Rights Watch-მა 30 ოქტომბერს განაცხადა.

აღნიშნავს, რომ უკრაინის ხელისუფლებას სურდა „ეროვნული უსაფრთხოების პრობლემების გადაჭრა უკრაინაში რუსეთის სასტიკი შეჭრის კონტექსტში“, ჰიუ უილიამსონმა, Human Rights Watch-ის დირექტორმა ევროპისა და ცენტრალური აზიის მიმართულებით, ხაზი გაუსვა: „კანონი არღვევს რელიგიის თავისუფლებას და იმდენად ვრცელია, რომ შეიძლება დაარღვიოს უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის წევრების უფლებები“.

„უკრაინის მთავრობამ უნდა შეაჩეროს კანონის განხორციელება და სთხოვოს ვენეციის კომისიას, ევროპის საბჭოს საკონსტიტუციო საკითხებზე მრჩეველთა ორგანოს და ევროპის უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის ოფისს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისში, ჩაატარონ კანონის ექსპერტიზა, რაც საფუძვლად დაედება მის გადახედვას ადამიანის უფლებების გათვალისწინებით“, - აცხადებენ Human Rights Watch.

ორგანიზაციამ გაიხსენა, რომ უკრაინის მართლმადიდებელმა ეკლესიამ არაერთხელ დაგმო რუსეთის ომი და 2022 წლის მაისში გადადგა ნაბიჯები რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიისგან მისი დამოუკიდებლობისა და სრული ავტონომიის უზრუნველსაყოფად. თუმცა, 2023 წლის იანვარში უკრაინის ეროვნული პოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სახელმწიფო სამსახურმა ეს ნაბიჯები არასაკმარისად მიიჩნია.

Human Rights Watch-მა განაცხადა, რომ უკრაინის ხელისუფლებამ უნდა მიმართოს უსაფრთხოების ცალკეულ საკითხებს, ვიდრე ფაქტობრივად აკრძალოს მთელი რელიგიური თემები მხოლოდ რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან სავარაუდო კავშირების გამო.

„ახალი კანონის ფართოდ დანერგვა სერიოზულ საფრთხეს უქმნის  უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის თემებსა და მილიონობით მრევლს“, - აცხადებენ Human Rights Watch. ის მერყეობს რელიგიური საკუთრების მფლობელობისა და გამოყენების შეზღუდვებიდან, სალოცავ ადგილებზე წვდომის სირთულემდე და უსაფრთხოების მეთვალყურეობისა და დევნის გაზრდილ რისკებამდე“, - დასძენს უფლებადამცველები.

ისინი აღნიშნავენ, რომ „ნებისმიერი დევნა ან სასჯელი, რომელიც დაფუძნებულია არა კონკრეტულ უკანონო ქმედებებზე, არამედ მხოლოდ რწმენის მშვიდობიანი პრაქტიკის დაცვაზე, წარმოადგენს რელიგიურ დისკრიმინაციას და აკრძალულია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო კანონმდებლობით“.

Human Rights Watch-ის 2 ოქტომბერს გაგზავნილ კითხვებზე წერილობით პასუხში უკრაინის ეროვნული პოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სახელმწიფო სამსახურმა ნაწილობრივ განაცხადა, რომ უკრაინა „არ მოითხოვს უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის ღალატს მართლმადიდებლური ეკლესიის სწავლებაზე. შეცვალოს ლიტურგიული პრაქტიკა ან ენა, შეცვალოს საეკლესიო კალენდარი ან შეუერთდეს სხვა საეკლესიო იურისდიქციას. ერთადერთი მოთხოვნა, რასაც კანონი დაჟინებით მოითხოვს, არის რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიისგან გამოყოფა, რომელიც აწარმოებს უკრაინის წინააღმდეგ ომს“.

აღნიშნულია, რომ კანონი აკრძალვის საფუძვლად მიიჩნევს ყოველგვარ კავშირს რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან, არა მხოლოდ ინსტიტუციონალური და ორგანიზაციული, არამედ კანონიკურიც.

„უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიისგან კანონიკური კავშირების გაწყვეტის მოთხოვნამ შეიძლება ეჭვქვეშ დააყენოს მისი მიმდევრების რელიგიური რწმენის ლეგიტიმაცია, რომელიც ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, როგორც რელიგიის თავისუფლების უფლების ძირითად ელემენტად“, - თქვა Human Rights Watch-მა.

ორგანიზაციას მოჰყავს გაეროს ადამიანის უფლებათა სადამკვირვებლო მისია უკრაინაში, რომელმაც დააფიქსირა მრავალი ინციდენტი, როდესაც ადამიანთა ჯგუფები ძალადობრივად შევიდნენ უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის ტერიტორიაზე, „ამართლებდნენ თავიანთ ქმედებებს ადგილობრივი ხელისუფლების გადაწყვეტილებით უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის ახალი რელიგიური თემების რეგისტრაციის შესახებ. იმავე მისამართზე, სადაც უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის არსებული თემებია“.

ამერიკელი უფლებადამცველები ხაზს უსვამენ, რომ უკრაინა ვალდებულია, უკრაინული და საერთაშორისო სამართლის შესაბამისად, უზრუნველყოს რელიგიური თავისუფლება. ეს გათვალისწინებულია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-9 მუხლში, რომლის მონაწილეც არის უკრაინა. სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტი, რომლის წევრიც არის უკრაინა, გარანტირებულია რელიგიის თავისუფლების უფლებაზე (მუხლი 18) და ადგენს, რომ „არავინ არ უნდა დაექვემდებაროს რაიმე სახის იძულებას, რომელიც შელახავს მის თავისუფლებას, აირჩიოს ესა თუ ის კონფესია“. მთავრობებს პირდაპირ ეკრძალებათ შეზღუდონ ან ნაწილობრივ შეაჩერონ პაქტით დაცული რელიგიის თავისუფლება, თუნდაც საგანგებო მდგომარეობის დროს.

გარდა ამისა, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ მთავრობის ზომები, რომლებმაც შეიძლება უარყოფითი გავლენა მოახდინოს რელიგიური თავისუფლების განხორციელებაზე კონკრეტული ეკლესიის ან რწმენის მიმდევართა მიერ, როგორიცაა ამ ეკლესიის აკრძალვა ან დაშლა, უნდა იყოს „მყარებული კონკრეტული მტკიცებულებებით. ქმედებები, რომლებიც საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ წესრიგს ან სხვა პირთა ინტერესებს“; „უნდა მოერიდოს ეჭვის შეტანას მოცემული რწმენის ლეგიტიმურობაში“; და "უნდა დარჩეს პროპორციული."

„უკრაინის ხელისუფლებას უფლება აქვს გამოიძიოს და დასაჯოს ნებისმიერი პირი, განურჩევლად მათი რელიგიური კუთვნილებისა, როდესაც არსებობს სანდო მტკიცებულება, რომ მათი კონკრეტული ქმედებები უკანონოა და საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ უსაფრთხოებასა და ეროვნულ უსაფრთხოებას“, - თქვა უილიამსონმა. ”თუმცა, რელიგიური კუთვნილება თავისთავად არ შეიძლება ჩაითვალოს ასეთ მტკიცებულებად.”

როგორც მჟკ წერს, შეერთებული შტატები შეშფოთებულია უკრაინაში უმე-ის აკრძალვით.